Przyczyny: ~ dążenie magnatów polskich do uczynienia z kozaków chłopów pańszczyźnianych ~ dążenie kozaków do zwiększenia rejestru kozackiego (rejestr kozacki: spis kozaków - żołnierzy będących na usługach Rzeczpospolitej i otrzymujących żołd) ~konflikty wyznaniowe, próby narzucenia kozakom uni brzeskiej ~ osobista niechęć Chmielnickiego do polskiej szlachty Przebieg: 1648 - wybuch powstania kozackiego pod dowództwem Bohdana Chmielnickiego 1648 - zwycięskie bitwy kozaków pod Żółtymi Wodami, Korsuniem i Piławcami 1649 - ugoda w Zborowie po oblężeniu Zbaraża 1651 - wygrana polaków w bitwie pod Beresteczkiem 1651 - ugoda w Białej Cerkwi 1654 - ugoda w Perejasławiu (między Chmielnickim, a Rosją) 1658 - ugoda w Hadziaczu - utworzenie Rzeczpospolitej Trzech Narodów 1667 - pokój w Andruszowie (między Rosją, a Polską) Skutki: ~ zmniejszenie i zubożenie ludności ukraińskiej ~ podzielenie Ukrainy między Polske a Rosje ~ wzrost znaczenia Rosji i Turcji ~ osłabienie Polski ~ utrata ziem wschodnich
