I wojna światowa - krótka synteza.

1.Pomysłodawca: przywódcy USA, Francji, UK(Wilson, Georges Clemencaou, Davil Lloyd George, Johannes Bell). Zasady: samostanowienia narodów(p. zdolne do samodzielnego bytu,a pozbawione, do zbudowania nowego państwa), organizowanie plebiscytów, Powołanie Ligi narodów(gwarant wykonania umów i traktatów międzynar.)

2.Postanowienia względem Niemiec:
-zrezygnują ze wszystkich posiadłości terytorialnych
-ograniczą armię do 100 tys.(bez ciężkiej artylerii, broni pancernej, lotnictwa wojskowego, floty podwodnej, większych okrętów wojennych)
-zgoda na 15. letnią okupację Nadrenii, utworzenie nad Renem strefy zdemilitaryzowanej
-zrzekną się Alzacji i Lotaryngii, części ziem dla Polski
-wysokie odszkodowanie dla Francji i Belgii (reparacje)

3.Sprawa Polska:
-Orientacja prorosyjska(Roman Dmowski): współpraca z Rosją-pokonanie p. centralnych(po zwycięstwie Rosja odbuduje Polskę lub da jej szeroką autonomię)
-orientacja proaustriacka (wszystkie partie pol. W Galicji); popieranie Austrii, po zwycięstwie stworzenie Niepodległej Polski.
-utworzenie naczelnego Komitetu Narodowego (koordynacja działań niepodległościowych w Partiach politycznych)
-organizacje paramilitarne(„Strzelec”; Związek strzelecki PPS-Piłsudski; Drużyny Bartoszowe PSL
- POW powstała VIII 1914r.; celem walka o niepodległość Polski; formacja konspiracyjna: Królestwo Polskie, także Galicja, Litwa, Białoruś, Ukraina, Rosja; akcje dywersyjne i wywiadowcze w armii rosyjskiej
- kryzys przysięgowy- odmowa złożenia przysięgi (I i II Brygada Legionów: J. Piłsudski) cesarzowi Niemiec i Austrii
4. Przebieg I Wojny Światowej:
- 28 VII 1914r. Zamach; Austro-Węgry wypowiadają wojnę Serbii, 1 VIII Niemcy Rosji, 3 III Francji, 4 VIII UK Niemcom, 6 VIII Austro-Węgry Rosji, 11 VIII Francja Austro-Węgrom.
- 16 VII NKN tworzy I Pułk Piechoty
- 5 IX Niemcy nacierają na Paryż
- 26 30 VIII klęska Rosja pod Tannenbergiem
- początek walki pozycyjnej
- 6-9 IX 1915 bitwa pod Marną
- front zachodni 750km.
- 22 IV-25 V bitwa pod Ypres(Belgia) użycie gazów bojowych
- 2-6 V Przełamanie frontu Rosyjskiego pod Gorlicami
- VIII wojska rosyjskie wycofują się z Królestwa Polskiego
- 21 II – XII 1916 bitwa pod Verdun
- 1 VII 18 XI bitwa pod Sommą
- Zdobycie Vaux przez Niemców
- 5 XI 1916 przyłączenie K. Polskiego do ziem rosyjskich
- 6 IV 1917 przystąpienie USA
- XI zdobycie Piotrogrodu
- 9XII zdobycie Jerozolimy przez Brytyjczyków
- 15 – 30 VII druga bitwa pod Marną
- 12-14 IX btwa pod Saint-Mihiel pierwszy atak USA zwyciestwo
- X-XI rozpad Austro-Węgier
- II-III traktaty pokojowe w Brześciu
-11 XI kapitul. Niemiec

5. Rewolucja Ludowa:
- klęski na froncie, straty ter.
- liczne manifesty
-abdykacja Mikołaja II
- utworzenie Rządu Tymczasowego, Rosja Republiką Demokratyczną
Rewolucja Październikowa:
- działania bolszewików(przejęcie władzy w państwie) W. Lenin
- dwuwładza: Rząd Tymczasowy i Rady delegatów
-przejęcie władzy nad bolszewikami Lenina
- walki w Piotrogrodzie, obalenie rządu
- Utworzenie Ogólnorosyjskiego Zjazdu Rad Delegatów Robotniczych, Chłopskich i Żołnierskich
Sytuacja po:
-Wojna domowa
- wycofanie Rosjiz działań wojennych
- utworzenie Ukraińskiej Republiki Ludowej
- XII 1922 utworzenie ZSRR(po pokonaniu białych i podp. Ukrainy)

6. Sytuacja po Powstaniu Styczniowym
a) Zabor rosyjski:
- rusyfikacja
- likwodacja odrębności(podział na Gubernie, Kraj Nadwiślański)
- rozkładanie kontrybucji i konfiskaty mienia
-zakaz działal. polskich instyt
b) zabor pruski:
- Bismarc germanizacja
- kulturkampf (walka z kultura i kościołem polskim)
- komisja kolonizacyjna
- wóz Drzymały-zakaz stawiania domów Polaków na nowych ziemiach
-Hakata utworzenie Niemieckie Towarzystwo Marchii Wschodniej
c) autonomia galicyjska:
- 1867 Autonomia w Galicji
- Sejm Krajowy
- Wydział Krajowy
- polonizacja urzędów
- Lwów Stolicą Galicji
- swobodna działalność inst.
- rozwój kultury polskiej-uczelnie wyższe
- brak cenzury
- działalność polityczna z innych zborów
- konflikt polsko-ukraiński: jezyk urzędowy ukraiński, urzędy w rękach Ukraińców lub Austriaków.
- śmierć Andrzeja Potockiego

7. Nurty polityczne:
- konserwatyzm
- socjalistyczno- rewolucyjny
- socjalistyczno-niepodległościowy
- nacjonalistyczn
- Cheścijańsko-demokratyczny
- ludowy
Najlepszy nacjonalistyczny i socjalistyczno-niepodległościowy, bo: -połączenie walk o niepodległość
- nacjonalizacja
- równe prawa dla kobiet
- bezpłatni lekarze, nauka.

8. Kultura polska:
-pozytywizm
- Młoda Polska
Wpływ inteligencji:
- „rząd dusz” nad Polakami
- Decydowała o trwaniu i rozwoju kultury narodowej i nauki
- Starała się upowszechniać świdomość narodową wśród mas ludowych. Oddzaływała na całe społeczeństwo za pomocą prasy
- formułowali programy i kierowali ugrupowaniami politycznymi
- organizatorzy przywódcy walki o niepodległość.
9. Postacie:
W. Witos pochodził z ubogiej rodziny chłopskiej. Wstąpił do PSL w Galicji. Poseł do gal. Sejmu Krajowego i austriackiej Rady Państwa w Wiedniu. 3 krotnie był premierem.
J. Piłsudski jeden z przywódców PPS, przystąpił do ruchu socjalistycznego, bo w kapitalizmie robotnicy staną się siłą w walce o niepodległość.
R. Dmowski przywódca i ideolog Narodowej demokracji. W czasie studiów rozpoczął działal. konspir. W 1893 stanął na czele ruchu narodowo-demokratycznego(przywódca). Napisał „Myśl nowoczesnego Polaka”.
W. Korfanty stawiał opór wobec germanizacji na Śląsku.
M. Drzymała zamieszkał w wozie cyrkowym, gdy nie otrzymał zgody na budowę domu. Potem przeniósł się do ziemianki.
F. Ferdynand arcyksiążę Austro-Węgier, który zginął w zamachu.
W. Lenin Ulianow twórca i przywódca bolszewików. Do 1917 działał na emigracji. Po rewolucji lutowej wrócił do Rosji. Bolszewicy powinni odebrać władzę Rządowi Tymczasowemu.
F. Foch Marszałek Francji dowodził w bitwie pod Marną. W 1918 naczelny wódz ententy. Duży udział w kontruderzeniu.
P. von Hindenburg dowódca frontu wschodniego. Szef sztabu generalnego. Wielkie ofensywy na zachodzie. Doprowadził do całkowitego podporz. Niemieckiej gospodarki celom wojny.
J. Haller przed i w.ś. oficer austriacki. Związał się z ruchem narodowo-demokratycznymw Galicji. W 1916 dowódca II Brygady Legionów Polskich. W 1918 Protest przeciw traktatowi brzeskiemu odstąpił od pań. centralnych i przedarł się do Rosji. Na czele Armii Polskiej.
W. Wilson w latach 1913-1921 prezydent USA. W 1919 laureat Pokojowej Nagrody Nobla.

G. Clemenceau
Uczestniczył w powołaniu traktatu Wersalskiego. Premier Francji.
D. Lloyd George Premier Wielkiej Brytanii. Uczest. W podpisaniu traktatu wersalskiego.

10. Pojęcia:
Komintern powołana 1919 Międzynarodówka (III) Komunistyczna. Kontrolowała ugr. Polityczne na świecie. Uzależniona od bolszewików, działała w wywiadzie dla Rosji.
Liga Narodów
1919 czuwała nad pokojem na świecie, rozwiązywała konflikty. Siedziba w Genewie.
Orędzie Wilsona punkty, które przedstawił Wilson względem Niemiec.
Internowanie
Osadzenie w obozie uciekinierów, znaleźli się na terenie państwa neutralnego; zatrzymanie osób podejrzanych o działanie wbrew prawu.
Komitet Narodowy Polski powołany przez Dmowskiego w 1917r. Paryż siedzibą. Dążył do odbudowy Polski ze współpracy z Ententą, gotowość walki przeciw Państwom cetr. Zwierzchnik na Armią Polską „błękitną”. W USA przedstawiciel I.J. Paderewski.
Polska Organizacja Wojskowa powstała VIII 1914r.; celem walka o niepodległość Polski; formacja konspiracyjna: Królestwo Polskie, także Galicja, Litwa, Białoruś, Ukraina, Rosja; akcje dywersyjne i wywiadowcze w armii rosyjskiej. J Pisłudski bolszewicy opowiedzieli się za racjami Lenina rewolucja.. Wpływy wśród emigrantów . Po radykalizacji nastrojów w Rosji siła wzrasta.
Wojna pozycyja
Cel niedopuszczenie do linni obrony przez obcego. Umocnienia (okopy, zasieki, gniazda Karabinów masz.). Rozstrzygnięcie po wyczerpaniu możliwości ekonomicznych, demogr, psych. jednej ze stron.
Wojna błyskawiczna ofensywa z transportem Przebicie lub obejście lini obrony przeciwnika. Okrązenie armii, sparaliżowanie łączności i zaopatrzenia, paniki na tyłach.
Komisja kolonizacyjna celem wykupywani ziem od Polaków w Poznańskim i Pomorzu Gdańskim, osadzanie na niej niemieckich chłopów.
Praca organiczna aktywność patriotyczna, plegająca na wykorzystaniu legalnych możliwości działania w celu społecznego, kulturalnego oraz ekonomicznego rozwoju narodu.


11. Daty:
6 VII 1914 początek niemieckiej ofensywy na zachodzie
5 XI 1916 przyłączenie K. Polskiego do ziem rosyjskich
28 VII 1914 początek I wojny
11 XI 1918 kapitulacja Niemiec
8 I 1918 Wilson ogłasza orędzie w Kongresie Stanów Zjednoczonych
1922 podpisanie traktatu waszyngtońskiego, radziecko-niemiecki układ w Rapallo
1925 konferencja w Locarno i podpisanie paktu reńskiego