Biologia egzamin ustny II semestr
BIOLOGIA II SEMESTR
1.BUDOWA NEURONU PYT 46
Neuron jest podstawową jednostką układu nerwowego. Różni sie od innych komórek zdolnością przekazywania informacji. Uklad nerwowy człowieka składa się z okolo 100 miliardów neuronów. Przeciętny neuron ma ok. 0,1mm średnicy, ale może być długi na kilka metrów. Neuron składa się z ciała komórkowego i wypustek:
a) mnogich
b) krótkich i rozgałęzionych zwanych dendrytami
c) pojedyńczych długich zwanych aksonami
Wewnątrz centralnego systemu nerwowego neuryt jest otoczony przez nie nerwowe komórki zwane glejowymi a poza centralnym układem nerwowym jest otoczony komórkami Schwanna. Kończy się przy efektorze, telodendronem. Ciało komórki neuronu odgrywa ważną rolę w utrzymywaniu procesów metabolitycznych i wzrostowych; może być położone w dowolnym miejscu w stosunku do pozostałych części neuronu. Rozmaitość w strukturach neuronu jest olbrzymia. Różne czynnościowe i anatomiczne typy neuronu charakteryzują różne części układu nerwowego. Neuryt jest tą częścią, która osiąga nieraz olbrzymią długość. Zbiorami aksonów są nerwy i pnie nerwowe, łatwo widoczne w czasie sekcji anatomicznych. Nerwy otacza osłonka łącznotkankowa. Na podstawie spełnianych funkcji neurony dzielimy na czuciowe, ruchowe i kojarzeniowe. Neurony czuciowe (wstępujące) są albo receptorami (węchowe) albo łącznikami receptorów (smakowe), które przewodzą informacje z centralnego ukł. Nerwowego do efektorów. Neurony kojarzeniowe, które łączą dwa lub więcej neuronów leżą zwykle całe wewnątrz układu nerwowego. W przeciwieństwie do nich neurony czuciowe mają jeden koniec w centralnym układzie nerwowym a drugi w pobliżu zewnętrznego, względnie wewnętrznego. Ciała Komórek nerwowych są zwykle zgrupowane razem w skupienia zwane zwojami. Każde zgrupowanie komórek nerwowych jest zwojem. Przykładem mogą być zwoje rdzeniowe, które są jedynie zbiorem ciał komórek neuronów czuciowych i zwoje autonomiczne, które są grupami ciał komórek neuronów ruchowych. Jedną z podstawowych właściwości komórek nerwowych jest zdolność do wytwarzania i przewodzenia pobudzeń nerwowych. Szybkość przewodzenia pobudzeń elektrycznych zależy od średnicy włókien nerwowych. W zależności od rodzaju substancji chemicznej pośredniczącej w przekazywaniu pobudzenia wyróżnia się synapsy pobudzające i hamujące. Komórkom nerwowym towarzyszą komórki glejowe, które spełniają funkcje pomocnicze w stosunku do neuronów.
2.OOGENEZA
Ovogeneza to proces powstawania i rozwoju komórek jajowych – ovocytów = oocytów. Komórki pierwotne ovocytów noszą nazwę oogonii. Oogona podlegają mitozie w wyniku której powstają oocyty I rzędu otoczone przez młodociane komórki ziarniste. Oogonie i oocyty I rzędu są diploidalne, czyli 2 n. Oocyt I rzędu wzrasta, gromadzi materiały zapasowe, po czym wchodzi w podział redukcyjny, czyli w mejozę. Powstałe oocyty II rzędu są więc 1 n, czyli haploidalne (monoploidalne). Podział cytoplazmy jest nierówny, dlatego też oprócz oocytu II rzędu właściwego, powstaje jeszcze ciałko kierunkowe – polocyt (zawiera zbędną, drugą część materiału genetycznego). Oocyt II rzędu ulega jeszcze raz mitozie, powstaje znowu mały polocyt który ginie oraz właściwa komórka jajowa – ovocyt ostateczny, ulegający jajeczkowaniu z pęcherzyka Graafa.
Dzięki temu, że ovocyt i plemnik są haploidalne (monoploidalne), możliwe jest po fuzji powstanie zygoty diploidalnej (z dwoma garniturami chromosomowymi, jeden pochodzi od ojca, a drugi od matki).
. 3.JAKA JEST ROLA TĘCZÓWKI OKA? TĘCZÓWKA, barwna, nieprzejrzysta błona o kształcie krążka, stanowiąca wysuniętą najbardziej ku przodowi część środk. błony gałki ocznej (naczyniówka) kręgowców; leży przed soczewką, dzieli przestrzeń zawartą między soczewką a rogówką na przednią i tylną komorę oka; pośrodku tęczówki znajduje się otwór zw. źrenicą, której odruchowe zwężanie się i rozszerzanie pod wpływem światła, zachodzące wskutek skurczów mięśni gładkich tęczówki, warunkuje regulację dopływu światła do wnętrza oka (rola tęczówki jest tu podobna do roli przesłony w aparacie fot.); kolor tęczówki zależy od ilości pigmentu w jej przedniej warstwie, tzw. zrębie (gdy b. dużo — tęczówka brązowoczarna), oraz w tworzącym jej tylną powierzchnię nabłonku barwnikowym (gdy prześwieca przez zrąb — tęczówka niebieska). W oczach głowonogów, mimo ich odmiennego powstawania, występuje tęczówka identyczna pod względem budowy i funkcji jak u kręgowców (są to narządy analogiczne). Zapalenie tęczówki jest zwykle wywołane przez proces zakaźny tworzący się w ognisku pierwotnym, np. w migdałkach, zatokach przynosowych, lub w następstwie urazu oka; objawy: ból oka, światłowstręt, łzawienie, przekrwienie wokół rogówki. 4.CO TO JEST NARZĄD CORTIEGO I GDZIE SIĘ ZNAJDUJE? CORTIEGO NARZĄD
element aparatu słuchowego człowieka i ssaków znajdujący się w przewodzie ślimakowym błędnika; najważniejsza część n.C. to komórki rzęsate, zamieniające bodźce wywołane falami akustycznymi na impulsy elektr., pobudzające ośr. słuchu w mózgu. 5.WYMIEŃ GRUCZOŁY DOKREWNE CZŁOWIEKA.
CO TO SĄ GRUCZOŁY DOKREWNE ?
By wyjaśnić czym są gruczoły dokrewne należy zapoznać się czym ogólnie są gruczoły. Gruczoły są to narządy człowieka i zwierząt wydzielające różne substancje niezbędne dla organizmu. Gruczołami mogą być pojedyńcze komórki, ich skupienia lub wyodrębnione narządy.
Gruczoły dokrewne inaczej zwane gruczołami wydzielania wewnętrznego
lub gruczołami endokrynowych. Nazwa tych gruczołów wywodzi się stąd, że wydzielina, którą produkują, nie wydostaje się na zewnątrz, jak np. wydzielina gruczołów ślinowych (czyli po prostu ślina), czy też wydzielina gruczołów błony śluzowej oskrzeli. Produkt wytworzony w gruczole dokrewnym –hormon- dostaje się do krwi (czasem także do limfy lub płynów tkankowych) i jest transportowany przez naczynia krwionośne (tętnice) do tkanek i narządów, w których jest potrzebny, tzw. narządów docelowych. Jest więc wydzielany do wnętrza organizmu i w nim przejawia swoje działanie.
Zadaniem gruczołów jest produkcja hormonów i kontrolowane wydzielanie ich do krwi. U człowieka i innych kręgowców głównymi gruczołami dokrewnymi są: przysadka, tarczyca, gruczoły przytarczowe, nadnercza, gruczoły płciowe męskie i żeńskie, łożysko, wysepki trzustkowe.
6.PRZEDSTAW BUDOWE UKŁADU MOCZOWEGO CZŁOWIEKA. Układ moczowy człowieka składa się z:
- nerek
- moczowodów
- pęcherza moczowego
- cewki moczowej
Mocz powstaje w nerkach. Z nerek moczowodami odprowadzany jest do pęcherza moczowego. Ośrodek regulujący skurcz pęcherza moczowego i wydalanie moczu znajduje się w części krzyżowej rdzenia kręgowego. 7.JAKIE HORMONY WYDZIELAJĄ MĘSKIE I ŻEŃSKIE GRUCZOŁY PŁCIOWE? Hormony męskie (testosteron i inne) - wpływają na rozwój mózgu, poziom 4x wyższy niż po urodzeniu.
Kora wzrokowa po 0, 3 i 24
miesiącach od narodzin.
Zbyt niski poziom - chłopiec z mózgiem kobiety lub odwrotnie.
Naturalny rozwój - mózg kobiecy.
Mózg - maks. wzrost 5 mc. płodu do 1 roku życia.
Później rozwój połączeń, restrukturyzacja do 6 roku duża, potem nawet do 20 roku życia, chociaż mniejsza.
Noworodek szczura ma formujący się mózg, dobry do badań.
Hormony żeńskie (estrogen, progesteron) - fizycznie samiec, psychicznie samica, i odwrotnie.
Po ukształtowaniu się struktury mózgu - niewielkie zmiany.
U ludzi - zaburzenia hormonalne w ciąży, mogą wywołać hermafrodytyzm.
Żeńskie niemowlę (zewnętrznie) z męskimi chromosomami XY.
Dziewczynki wyglądające jak chłopcy lub odwrotnie - problemy ze sportowcami.
Nadmierna kobiecość (zespół Turnera), całkowity brak hormonów męskich, jeden chromosom X.
Zespół nadnerczowo-płciowy: dziewczynki o męskim zachowaniu.
Wnioski: hormony decydują o męskich lub żeńskich cechach budowy mózgu. 8.WYMIEŃ ELEMENTY BUDOWY OKA. Budowa oka
Zdolność układu nerwowego do odbierania bodźców świetlnych i przetwarzania ich w mózgu na wrażenia wzrokowe jest określana jako zmysł wzroku. Anatomiczną postacią tego zmysłu jest narząd wzroku, który składa się z gałki ocznej, aparatu ochronnego i aparatu ruchowego oka oraz połączeń nerwowych siatkówki oka ze strukturami mózgu.
Jak zbudowane jest oko?
Gałka oczna znajduje się w przedniej części oczodołu i porusza się dzięki ruchom mięśni ocznych w zagłębieniu utworzonym przez tkankę tłuszczową oczodołu i liczne powięzie. Wychodzący z niej nerw wzrokowy przechodzi przez otwór kostny do wnętrza czaszki i dalej do mózgu.Oko ma w przybliżeniu kształt kuli o średnicy 24 mm, wypełnionej w większości bezpostaciową substancją (ciałkiem szklistym), znajdującej się pod ciśnieniem pozwalającym na utrzymanie jego kształtu.
Twardówka (sclera) jest najbardziej zewnętrzną częścią oka. Zbudowana jest z nieprzeźroczystejbłony włóknistej łącznotkankowej. W przedniej części oka przechodzi w rogówkę.
Rogówka (cornea) kształtem przypomina wypukłe szkiełko od zegarka. Zbudowana jest z przeźroczystej błony włóknistej.
Między twardówką i siatkówką leży naczyniówka (choroidea), która wraz z tęczówką (iris) i ciałem rzęskowym (corpus ciliare) tworzy błonę naczyniową, w której znajdują się naczynia krwionośne. Ciało rzęskowe utrzymuje soczewkę w odpowiednim położeniu.
Siatkówka (retina) jest receptorową częścią oka. Składa się z trzech warstw, przy czym najbliższa środka oka warstwa składa się z czopków i pręcików - komórek światłoczułych, a dwie pozostałe z neuronów przewodzących bodźce wzrokowe. Na siatkówce znajduje się plamka żółta, będąca miejscem o największym skupieniu czopków i z tego powodu cechuje się największą wrażliwością na barwy i światło. Nieco niżej znajduje się plamka ślepa - miejsce pozbawione komórek światłoczułych i dlatego niewrażliwe na światło. Jest miejscem zbiegu nerwów łączących komórki światłoczułe z nerwem wzrokowym.
Soczewka (lens) jest zawieszona między tęczówką a ciałem szklistym na obwódce rzęskowej. Składa się z torebki (capsule), kory (cortex) i jądra (nucleus) i ma dwie wypukłe powierzchnie - przednią i tylną. Jeśli wyobrazimy sobie soczewkę jako owoc, to torebka jest jego skórką, kora jego miąższem, a jądro pestką.
Tęczówka (iris) jest umięśnioną częścią błony naczyniowej otaczającej otwór nazywany źrenicą. Dzięki zawartemu w niej pigmentowi jest kolorowa. Mięśnie tęczówki pozwalają na zwiększanie lub zmniejszanie dopływu światła przez regulację wielkości źrenicy.
Wnętrze oka wypełnia przeźroczysta, galaretowata substancja, nazywana ciałem szklistym (corpus vitreum).
Przednia część gałki ocznej i wewnętrzna część powiek pokryte są spojówką (tunica conjuctiva).
W górno - bocznej części oczodołu znajduje się gruczoł łzowy wydzielający łzy mające za zadanie oczyszczać powierzchnię oka z zabrudzeń i nawilżać ją.
Układ optyczny oka przyrównać można do aparatu fotograficznego, przy czym rolę soczewek obiektywu spełniają rogówka i soczewka oka, rolę przysłony - tęczówka, a warstwy światłoczułej kliszy - siatkówka. 9.JAKA JEST ROLA UKŁADU NERWOWEGO? PYT 53.... Nie zawsze było oczywiste, że to mózg jest skupiskiem struktury psychicznej człowieka. Platon wyróżniał 3 dusze: wegetatywną (w trzewiach), emocjonalną (w sercu) i rozumową
Okazało się, że w części skroniowej kory mózgowej są magazyny tego, co żeśmy w życiu przeżyli, taki film. Drażnione neurony malutkimi elektrodami w dane miejsce przypominały dane wydarzenia. Odpowiednia część mózgu jest też odpowiedzialna za mówienie, za rozumienie tego co się mówi. Dla mówienia odkryto ważne ośrodki mózgu. Odkryto też ośrodek pamięci świeżej. Po wycięciu części mózgu pacjent stracił możliwość uczenia się czegokolwiek. Najmniejsze odwrócenie uwagi od wykonywanej czynności powodowało, że od razu o niej zapominał, np. nie pamiętał czy jadł już obiad.
Powstało wiele teorii psychomorfologicznych zakładających bardzo ścisłe lokalizacje funkcji psychicznych. Mapa Klaista, jedna z najbardziej znanych, z 1934 roku jest już jednak nie do obronienia. Było bardzo wiele niedorzecznych pomysłów, np. ośrodek mówienia zdaniami, ośrodek samoistnego i społecznego ja. Późniejsze mapy od wcześniejszych różniły się wielością wymienianych funkcji.
Przy niewielkich możliwościach zbadania problemu zawsze pojawiają się tendencje przeciwstawne. Niektórzy uważają, że mózg jest zaktywizowany w całości przy wykonywaniu określonych czynności. Przeprowadzając badania na zwierzętach usuwano im część mózgu. Wycięcie części mózgu upośledza zachowanie, niezależnie od tego, która jest to część mózgu, ale od tego jaka jest duża.
Teorie dynamiczne mówią, że przy zróżnicowaniu funkcji psychologicznych nawet najprostsza wydawałoby się czynność jest efektem współdziałania wielu części mózgu. Dana część mózgu występuje w określonej konfiguracji z innymi, w zależności od tych konfiguracji mamy do czynienia z różnymi zachowaniami. Powtarzalne bodźce utrwalają pewne połączenia nerwowe między ośrodkami mózgu.
Neurony wraz z wypustkami tworzą pewien system z podziałem na określone funkcje (układ nerwowy). Podstawowa rola układu nerwowego to koordynacja pracy elementów organizmu i komunikacja, przesyłanie informacji między różnymi narządami, a także, co jest bardzo istotne, między organizmem a środowiskiem zewnętrznym. Pewne neurony (receptory) są czułe na określoną energię fizyczną. Układ nerwowy przekłada różne kody informacyjne na jeden kod – impuls nerwowy. Impulsy nerwowe biegną po wypustkach nerwów do ośrodkowego układu nerwowego, poprzez rdzeń przedłużony do mózgu. Drogi nerwowe dośrodkowe: bodźce sensoryczne są zamieniane na impuls nerwowy, w mózgu są analizowane, koordynowane i zestawiane ze sobą. Impuls nerwowy jako nośnik informacji powoduje, że uruchomione są też informacje wcześniej zakodowane. Z mózgu impuls nerwowy biegnie do określonych partii mięśni.
Układ nerwowy dzielimy na:
1. ośrodkowy (mózg i rdzeń kręgowy);
2. obwodowy, złożony z:
a) części somatycznej – kieruje ona mięśniami szkieletowymi;
b) części trzewnej – łączy ośrodkowy układ nerwowy z narządami wewnętrznymi; układ trzewny dzielimy na:
• sympatyczny
• parasympatyczny, który dba o gospodarkę energetyczną, a przy zaburzonej równowadze (zmienione warunki zewnętrzne) natychmiast się włącza; dzieje się to poza możliwością kierowania, nie uświadamiamy sobie tego, np. gdy jest zimno stają włosy na ciele dodatkowo chroniąc przed ochłodzeniem.
Pojawiają się też świadome reakcje: biegać, cieplej się ubrać.
10.JAKA JEST ROLA INSULINY I PRZEZ JAKI GRUCZOŁ JEST WYDZIELANA? CZYM JEST INSULINA
Insulina produkowana jest w trzustce i zbudowana jest z dwóch łańcuchów aminokwasów połączonych mostkiem dwusiarczkowym: związkiem chemicznym złożonym z dwóch atomów siarki w połączeniu z innymi elementami. Insulina przedostaje się do krwi, gdzie łączy się z pewnym białkiem (nośnikiem), który roznosi ją do mięśni, wątroby i innych tkanek. Główną rolą insuliny jest regulacja poziomu glukozy we krwi. Działa ona nie tylko poprzez wpływ na metabolizm węglowodanów, ale również tłuszczów i białek.
Osoby zdrowe, z prawidłową produkcją insuliny, są w stanie przez cały czas utrzymywać stężenie glukozy we krwi na stałym poziomie mieszczącym się na w obrębie wąskiego przedziału. Zarówno zbyt niskie, jak i zbyt wysokie stężenie glukozy, przekraczające wąski zakres normy, może być przyczyną zaburzeń. Podczas posiłku i tuz po nim insulina oraz inne hormony, jak glukagon, adrenalina i hormon wzrostu, regulują ilość glukozy we krwi, przeciwdziałając zbyt dużemu wzrostowi. Połknięcie pokarmu wyzwala natychmiastowy wzrost wydzielania insuliny, dzięki czemu połknięte węglowodany mogą być szybko przetransportowane do wątroby, mięśni i innych tkanek. Następnie, wraz z obniżaniem się stężenia glukozy we krwi, poziom insuliny zaczyna stopniowo spadać. Insulina zapewnia zatem czułą kontrolę nad zawartością glukozy w osoczu przez cały dzień, niezależnie do rozplanowania posiłków kulturysty. 11.OPISZ BUDOWE NEFRONU. Nefron to podstawowa jednostka czynnościowo strukturalna nerki.
Budowa:
ciałko nefronu(inaczej ciałko Malphiego)
torebka nefronu(inaczej torebka Bowmana)
Ściany zbudowane z nabłonka jednowarstwowego płaskiego o dużej przypuszczalności wody i składników drobnocząsteczkowych.
kłebuszek naczyniowy(każdą torebkę nefronu otacza niewielkie skupienie naczyń włosowatych)
kanalik nerkowy(uchodzą do przewodów zbiorczych)
Tworzony przez nabłonek jednowarstwowy sześcienny, który ma rozwiniętą zdolność do aktywnego transportowania jonów, jest słabo przepuszczalny dla mocznika
pętla nefronu składa się z dwóch ramion biegnących w róznym kierunk 12.CO TO JEST ODRUCH WARUNKOWY-PODAJ JEGO PRZYKŁADY. Odruch warunkowy - jest nabytą reakcją organizmu. Odruch warunkowy powstaje podczas życia osobnika. Występuje dopiero po analizie danego bodźca przez ośrodek kojarzenia w mózgu. Badania nad odruchami prowadził Iwan Pawłow.
Odruch warunkowy (termin i badania I.I Pawłowa) jest wyuczony (uczenie się), np. z czasem już na sam widok pożywienia wydziela się ślina i soki trawienne (badania I.P. Pawłowa na psach). To samo może występować na dźwięk dzwonka, jeżeli wcześniej dźwięk ten poprzedzał podanie pokarmu.
13.ELEMENTY BUDOWY UCHA. Podział w budowie ucha :
ucho zewnętrzne,
ucho środkowe,
ucho wewnętrzne.
Ucho zewnętrzne to małżowina uszna i przewód słuchowy kończący się błoną bębenkową, która oddziela ucho zewnętrzne od ucha środkowego.
Ucho środkowe - podobnie jak ucho wewnętrzne - znajduje się wewnątrz kości skroniowej czaszki. Ucho środkowe jest to system jam powietrznych i składa się na nie: jama bębenkowa z trzema kosteczkami słuchowymi, jama sutkowa z komórkami powietrznymi wyrostka sutkowego i trąbka słuchowa. Kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko i strzemiączko) działają na zasadzie dźwigni w przenoszeniu dźwięku ze środowiska gazowego (w uchu zewnętrznym i środkowym) do przestrzeni płynowych ucha wewnętrznego. Dwa mięśnie wewnątrzuszne (napinacz błony bębenkowej i mięsień strzemiączkowy) zapewniają prawidłową ruchomość tej konstrukcji i spełniają funkcję akomodacyjną w przenoszeniu dźwięku. Trąbka słuchowa łącząca jamę bębenkową z gardłem wyrównuje ciśnienie w tejże jamie bębenkowej. Ucho wewnętrzne składa się z błędnika i nerwu statyczno-słuchowego. Błędnik dzieli się na: błędnik kostny i jego odpowiednik, błędnik błoniasty znajdujący się wewnątrz błędnika kostnego. Przestrzeń między błędnikiem kostnym i błoniastym wypełnia ciecz zwana perilimfą, natomiast wewnątrz błędnika błoniastego znajduje się ciecz zwana endolimfą. W skład błędnika wchodzi: ślimak (nazwany tak od swej budowy w kształcie skorupki ślimaka), wewnątrz którego znajduje się aparat zmysłu słuchu, przedsionek i trzy kanały półkoliste w których znajduje się aparat zmysłu równowagi. Nerw statyczno-słuchowy (VIII nerw czaszkowy) składa się z części słuchowej i przedsionkowej. Droga słuchowa, czyli droga przewodzenia bodźca słuchowego w obrębie układu nerwowego, biegnie do kory płata skroniowego mózgu, a przedsionkowa do móżdżku. 14.JAK POWSTAJE ŁOŻYSKO I JAKA JEST JEGO ROLA? Łożysko (łac. placenta) – miejsce kontaktu ściany macicy matki z płodem (zarodkiem). Występuje podczas ciąży ssaków łożyskowych. W tworzeniu łożyska bierze udział m.in. kosmówka (zewnętrzna błona płodowa). Łożysko powstaje w 12 tyg. ciąży z tkanki łącznej błony śluzowej macicy (część matczyna) oraz z zewnętrznej warstwy komórek otaczających zarodek. Od strony matczynej lożysko składa się z wielu zrazików, od strony płodowej jest gładkie. Krew matki i płodu nie miesza się, ale do krwi płodu mogą się przedostać dzięki łożysku (za pomocą splotu naczyń krwionośnych - pępowiny) składniki odżywcze, witaminy, przeciwciała, wirusy, składniki antybiotyków. W łożysku następuje wymiana gazowa, usuwanie mocznika z płodu, dostarczanie substancji energetycznych oraz budulcowych dla płodu. Reakcje te zachodzą na drodze osmozy. Łożysko jest nie tylko osłoną mechaniczną płodu (zarodka), lecz także biologiczną. Po porodzie jest wydalane. 15.WYJAŚNIJ POJĘCIE..HORMONY Hormony to różnorodne związki organiczne wytwarzane przez żywe organizmy, regulujące i koordynujące procesy chemiczne w komórkach i tkankach, a pośrednio wszelkie procesy fizjologiczne, przez dostosowanie ich do zmieniających się warunków otoczenia. Hormony występują w żywej komórce w bardzo małych stężeniach.
Wszystkie hormony organizmu tworzą układ hormonalny, w którym współpracują ze sobą jak np. adrenalina i glukagon podnoszą poziom glukozy we krwi lub działają antagonistycznie względem siebie np. insulina obniża poziom glukozy, a adrenalina i glukagon go podwyższają. U kręgowców obejmuje on zarówno wielokomórkowe gruczoły (wymienione wyżej) jak i układy rozproszonych komórek gruczołowych np. zespół tzw. komórek ziarnistych jelita, a także pewne struktury tkanki nerwowej (neurohormony). Układ wewnątrzwydzielniczy stanowi drugi, poza układem nerwowym, układ korelacyjny. Czynności wszystkich elementów układu są powiązane i wzajemnie zależne. Dzięki takiemu układowi wszystkie procesy w organizmie pozostają w równowadze. Ścisła zależność istnieje również między układem wewnątrzwydzielniczym i układem nerwowym.
Mechanizmy działania hormonów nie są dotychczas poznane, natomiast stosunkowo dobrze poznano fizjologiczne skutki ich wpływu na organizm i na niektóre procesy biochemiczne. Hormony roznoszone są przez prąd krwi do wszystkich komórek ciała. W niektórych przypadkach mogą oddziaływać na czynności wszystkich tych komórek, jednakże częściej ich wpływy ogranicza się tylko do pewnych, „docelowych” narządów. Synteza danego hormonu jest pobudzana przez inny hormon, przez określoną substancję neurosekrecyjną lub zmianą chemiczną w organizmie.
W zdrowym organizmie układ hormonalny pozostaje w równowadze. Zaburzenia wydzielania poszczególnych hormonów zakłóca tę równowagę, a naruszając tym samym równowagę fizjologiczną i chemiczną ustroju, prowadzi do zaburzeń chorobowych.
16.Z CZEGO SKŁADA SIĘ MOCZ OSTATECZNY?
Drogi moczowe tworzą wydajny system oczyszczający organizm z ubocznych produktów przemiany materii i nieczystości. W skład tego delikatnego układu wchodzi sześć narządów – dwie nerki, dwa moczowody, pęcherz moczowy oraz cewka moczowa.
Jeśli nerki i pęcherz moczowy nie pracują prawidłowo, szkodliwe substancje gromadzą się we krwi i tkankach. Niektóre są trujące i uszkadzają komórki. Jeśli nie zostaną usunięte, zaczynają się odkładać. W efekcie zagrożone jest życie danej osoby.
Są też inne choroby nerek i pęcherza, które, choć utrudniają egzystencję i sprawiają duży ból, nie łączą się z niebezpieczeństwem utraty życia. Współczesna medycyna zna wiele sposobów leczenia takich dolegliwości, jest w stanie zmniejszyć cierpienie i daje szansę wyleczenia. Gałąź medycyny zajmująca się chorobami nerek to nerofologia ( gr. Nephros = nerka; zajmuje się rozpoznawanie i leczeniem zachowawczym schorzeń układu moczowego), a chorobami układu moczowego - urologia ( z gr. Oron, z łac. Urina = mocz; rozpoznawanie i leczenie schorzeń układu moczowego wymagających leczenia zabiegowego).
Układ moczowy
Jego zadaniem jest zbieranie ubocznych i ostatecznych produktów pochodzących z przemian biochemicznych i metabolicznych. Jego głównymi narządami są nerki, które wytwarzają mocz jako produkt filtracji krwi. Rola nerek w organizmie polega przede wszystkim na wydalaniu zbędnych produktów przemiany materii. Zaburzenia przesączania w kłębkach nerkowych oraz wydalania i wchłaniania wielu substancji w cewkach nerkowych odbijają się w sposób istotny na sprawności i wydolności czynnościowej całego organizmu człowieka. Nerki są narządem parzystym. Do ich górnych biegunów przylegają nadnercza - gruczoły wydzielania wewnętrznego. Od strony przyśrodkowej wnikają do nerek naczynia krwionośne, nerwy i miedniczka nerkowa. Tkankę nerwową tworzą nefrony znajdujące się w tkance łącznej. Unaczynienie nerek stanowią tętnice nerkowe odchodzące od aorty brzusznej. Krew z nerki wypływa żyłą nerkową wpadającą do żyły głównej dolnej. Tak duży przepływ krwi przez nerki jest niezbędny dla zapewnienia prawidłowości ich funkcji w organizmie. Drogi wyprowadzające mocz stanowią kielichy, miedniczka nerkowa, moczowód, pęcherz moczowy oraz cewka moczowa. 17.NA CZYM POLEGA FUNKCJA SOCZEWKI OKA?
Soczewka (lens) jest zawieszona na włóknach (zw. więzadełkami Zinna lub obwódką rzęskową), które ją umocowują do pierścieniowatego ciała rzęskowego. Składa się z: torebki (capsule) - cienka jednorodna błona kory (cortex) i jądra (nucleus) - składających się z ułożonych w skomplikowany sposób, wydłużonych komórek - włókien soczewki. Soczewka ma dwie wypukłe powierzchnie - przednią i tylną. Zmianę uwypuklenia soczewki powodują skurcze mięśnia rzęskowego - przez napinanie włókien obwódki rzęskowej. Jej kształt powoduje to, że ma dużą zdolność załamywania promieni świetlnych wpadających do oka. Jeśli wyobrazimy sobie soczewkę jako owoc, to torebka jest jego skórką, kora jego miąższem, a jądro pestką Do soczewki ocznej przylega tęczówka spełniająca rolę przysłony aperturowej kurczącej się pod wpływem bodźców świetlnych co powoduje zmianę średnicy źrenicy wejściowej oka. Tęczówka ma zdolność do zmiany apertury wejściowej oka w zakresie od 8mm w ciemności do 2 mm przy intensywnym oświetleniu. 18.OKREŚL ROLĘ ESTROGENÓW. Estrogeny należą do hormonów płciowych żeńskich. Jest to grupa związków chemicznych o budowie sterydowej, wydzielanych przede wszystkim przez jajniki (cykl miesiączkowy), ale również w niewielkich ilościach przez jądra i korę nadnerczy.
Estrogeny są odpowiedzialne za:
rozwój drugorzędnych cech płciowych
przyrost i zwiększenie pobudliwości mięśni gładkich (macicy i jajowodów)
stymulują rozrost błony śluzowej macicy i odbudowuja w niej naczynia krwionośne macicy
przeciwdziałają przedwczesnym skurczom macicy, a tym samym poronieniom.
nie mają wpływu na syntezę składników mleka
19.Z CZEGO ZBUDOWANA JEST SIATKÓWKA OKA?
Siatkówka (łac. retina) - jeden z elementów budowy oka, rodzaj błony wewnątrz gałki ocznej, na tylnej jej powierzchni.
Jest wrażliwa na światło i umożliwia widzenie. Z mózgiem łączy ją nerw wzrokowy. W skład siatkówki wchodzą komórki receptorowe: czopki i pręciki. Pręciki są wrażliwe na natężenie światła, pozwalają na widzenie czarno-białe. Pręciki nie występują w dołku, za to jest ich dużo w częściach peryferalnych siatkówki. Czopki skupiają się w centralnej części siatkówki i odpowiadają za widzenie barwne. Zawierają trzy barwniki wrażliwe na światło niebieskie, zielone i czerwone. Czopki są też odpowiedzialne za ostrość widzenia. Największa ilość receptorów znajduje się w plamce żółtej, zaś w plamce ślepej nie ma ani jednego.
zobacz rysunek
20.CO TO JEST NEFRON I JAKA JEST JEGO ROLA?
Nefron - podstawowa jednostka czynnościowa i morfologiczna nerki złożona z ciałka nerkowego (miejsca wytwarzania moczu) oraz kanalika krętego. Zbudowany jest z torebki nefronu (torebki Bowmana) oraz długiego kanalika nerkowego. Ściany torebki nefronu zbudowane są z bardzo cienkiego nabłonka jednowarstwowego płaskiego o dużej przepuszczalności wody, jonów i innych substancji drobnocząsteczkowych. Każda torebka nefronu otacza niewielkie skupienie naczyń włosowatych- kłębuszek naczyniowy. Razem tworzą one ciałk nerkowe (ciałko Malpighiego).
21.DOKONAJ PODZIAŁU MÓZGOWIA. Mózgowie wypełnia jamę czaszki i jest otoczone trzema oponami mózgowymi (twardą, przylegającą do kości, następnie - pajęczą, w swojej strukturze podobną do pajęczyny i wreszcie - miękką, wprost leżącą na powierzchni mózowia), oddzielającymi je od wewnętrznych ścian kości czaszki. W oponie twardej znajdują się zamknięte przestrzenie zwane zatokami opony twardej, którymi płynie krew pochodząca z wszystkich mózgowych naczyń żylnych.
Pomiędzy oponą pajęczą (pajęczynówką) i oponą miękką znajduje się jama podpajęczynówkowa tworząca zbiorniki wypełnione płynem rdzeniowo-mózgowym. Te zbiorniki stanowią część skomplikowanego systemu "wodnego" mózgowia, w skład którego, oprócz jamy podpajęczynówkowej, wchodzą także wewnętrzne, śródmózgowe komory: dwie obszerne komory boczne, komora trzecia i komora czwarta, oraz przewody je łączące.
Wewnątrzmózgowe przestrzenie płynowe mają połączenie z przestrzeniami płynowymi rdzenia kręgowego. Płyn rdzeniowo-mózgowy, o unikatowym składzie biochemicznym i morfologicznym, jest stale produkowany przez specjalne sploty naczyniówkowe w komorach mózgowia, w ilości 650 ml na dobę. Płyn jest swego rodzaju "płaszczem ochronnym mózgowia": działa nań chłodząco (pracujący mózg bardzo szybko się przegrzewa), chroni przed urazami mechanicznymi oraz reguluje ciśnienie wewnątrzczaszkowe. Płyn rdzeniowo-mózgowy oddzielony jest od krwi specjalną barierą, chroniacą przed mieszaniem się obu płynów ustrojowych i zapewniającą przez to unikatowość jego składu.
Niejednorodna struktura mózgowia
Rozwój filogenetyczny mózgowia - zmiany zachodzące w trakcie jego ewolucji - jest wyraźnie zaznaczony zarówno w jego budowie, jak i w funkcjach. Nie stanowi on więc jednorodnej struktury. Dlatego mówimy o mózgowiu (a nie o mózgu), które obejmuje zarówno struktury filogenetycznie stare, jak i młode. Przyglądając się mózgowiu łatwo dostrzec, że na jego "stare" struktury nakładają się młodsze, stanowiąc niejako ich "nadbudowę".
Najlepiej to widać na przykładzie mózgu, czyli kresomózgowia, najmłodszej części mózgowia, który jak płaszcz okrywa inne, filogenetyczne starsze struktury: międzymózgowie, śródmózgowie, most i - częściowo - rdzeń przedłużony (śródmózgowie, most i rdzeń przedłużony tworzą tzw. pień mózgu). Jedynie móżdżek nie jest "okryty" przez kresomózgowie, choć należy on do starszych filogenetycznie struktur mózgowia. 22.CO TO JEST SPERMATOGENOZA?
SPERMATOGENEZA
proces powstawania plemników u człowieka i zwierząt; zachodzi w gonadach męskich (jądrach).
23.WYMIEŃ KOSTECZKI SŁUCHOWE I PRZEDSTAW ICH ROLE. Wibracje błony bębenkowej przenoszą się do ucha środkowego, w którym znajdują się delikatne kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko i strzemiączko), tworzące łańcuch rozpięty pomiędzy błoną bębenkową i uchem wewnętrznym. Ich rolą jest zwiększenie amplitudy drgań fali dźwiękowej i przeniesienie ich do ucha wewnętrznego poprzez okienko owalne. Łańcuch kosteczek jednocześnie chroni ucho wewnętrzne przed nadmiernie głośnymi dźwiękami. 24.CO TO SĄ GRUCZOŁY DOKREWNE? By wyjaśnić czym są gruczoły dokrewne należy zapoznać się czym ogólnie są gruczoły. Gruczoły są to narządy człowieka i zwierząt wydzielające różne substancje niezbędne dla organizmu. Gruczołami mogą być pojedyńcze komórki, ich skupienia lub wyodrębnione narządy.
Gruczoły dokrewne inaczej zwane gruczołami wydzielania wewnętrznego
lub gruczołami endokrynowych. Nazwa tych gruczołów wywodzi się stąd, że wydzielina, którą produkują, nie wydostaje się na zewnątrz, jak np. wydzielina gruczołów ślinowych (czyli po prostu ślina), czy też wydzielina gruczołów błony śluzowej oskrzeli. Produkt wytworzony w gruczole dokrewnym –hormon- dostaje się do krwi (czasem także do limfy lub płynów tkankowych) i jest transportowany przez naczynia krwionośne (tętnice) do tkanek i narządów, w których jest potrzebny, tzw. narządów docelowych. Jest więc wydzielany do wnętrza organizmu i w nim przejawia swoje działanie.
Zadaniem gruczołów jest produkcja hormonów i kontrolowane wydzielanie ich do krwi. U człowieka i innych kręgowców głównymi gruczołami dokrewnymi są: przysadka, tarczyca, gruczoły przytarczowe, nadnercza, gruczoły płciowe męskie i żeńskie, łożysko, wysepki trzustkowe. 25.JAKIE OŚRODKI ZNAJDUJĄ SIĘ W MIĘDZYMÓZGOWIU? Międzymózgowie także jest stosunkowo niewielkie, ale odgrywa znacznie istotniejszą rolę nią śródmózgowie. Przede wszystkim stanowi centrum koordynacji nerwowej i hormonalnej. W międzymózgowiu znajdują się ważne ośrodki motywacyjne ukł. nerwowego: pokarmowy (głodu i sytości), pragnienia, agresji i ucieczki oraz termoregulacji i rozrodczy.
26.JAKA JEST ROLA BŁON PŁODOWYCH W ROZWOJU ZARODKA I PŁODU 27.W SKŁAD CZEGO WCHODZĄ KANAŁY PÓŁKOLISTE I JAKĄ PEŁNIĄ FUNKCJE?. Kanały półkoliste - część ucha wewnętrznego. Znajdują sie w błędniku - wewnętrznej częsci ucha. U człowieka są one tak usytuowane, że każdy z nich jest ustawiony prostopadle do płaszczyzn dwóch pozostałych. Zakończenia kanałów pokryte są komórkami zmysłowymi reagującymi na przyspieszenie kątowe. Ruch endolimfy wywołany ruchami głowy podrażnia włoski komórek zmysłowych. Płyn znajdujący się w kanałach przelewa się w zalezności od ruchów głowy pozwalając zachować równowagę.
28.JAKA JEST FUNKCJA DENDRYTÓW I NEURYTÓW? W mózgu i ciele uczenie się przyjmuje funkcję komunikacji między komórkami nerwowymi -neuronami. Gdy zmysły są pobudzone i zaczynamy się poruszać, ciała naszych komórek nerwowych tworzą wypustki, tzw. neuryty i dendryty do innych neuronów. Umożliwiają one porozumiewanie się komórek nerwowych z innymi komórkami nerwowymi. Grupy neuronowe formują wzory komunikacji, które stają się drogami, a w miarę używania "autostradami". Dzięki nim mamy łatwy dostęp do świata i możemy na świat oddziaływać". 29.W JAKI SPOSÓB POWSTAJE MOCZNIK,KWAS MOCZOWY I AMONIAK? amoniak
mocznik
kwas moczowy
W metabolizmie aminokwasow grupy aminowe zostaja odlaczone w procesie dezaminacji aminokwasow. Powstaje z nich amoniak. U wielu zwierzat zwlaszcza u bezkregowcow wodnych amoniak jest wydalany w stanie niezmienionym natomiast u innych powstaje z niego mocznik lub kwas moczowy. Zwierzeta czesto laczy sie w grupy w zaleznosci od rodzaju wspolnego produktu wydalanego. Otrzymaly one odpowiednie nazwy .
Te organizmy ktore wydalaja glownie kwaas moczowy to urykoteliczne, te ktore amoniak to amonioteliczne, a te ktore mocznik to ureoteliczne. Zaleznosci ilustruje schemat.
Istnieja liczne odstepstwa od tych regul . Krokodyle i ryby kosciste wydalaja glownie amoniak, kijanki zab wydalaja amoniak tak jak ryby chociaz dorosle zaby wydalaja mocznik. Jednak niekrore zaby wydalaja kwas moczowy tak jaak gady, niektore zolwie wydalaja glownie kwas moczowy inne zas glownie mocznik a nawwet amoniak, podobnie jak ryby kosciste ktore wydalaja przede wszystkim amoniak, ale rowniez pewna ilosc mocznika.
Amoniak
U wiekszosci bezkregowcow wodnych amoniak jest glownym produktem metabolizmu bialek. Dzieki malym rozmiarom czasteczki i wysokiej roapuszczalnosci czasteczki amoniaku maja duza zdolnossc dyfuzji. Morzeon byc tracony przez dowolna powierzchnie stykajaca sie z wodaa i nie musi byc wydalany przez nerki. Ryby kosciiste traca przez skrzela wieksza czesc azotu w postaci amoniaku.
Mocznik
Mocznik latwo rozpuszcza sie w wodzie i ma niska toksycznosc. Synteze jego u zwierzat wyjasnil Krebs.
Synteza mocznika rozpoczyna sie kondensacja amoniaku i dwutlenku wegla z fosforanem prowadzaca do powstania karbamylofosforanu, ktory ulega przemianie do cytruliny. Drugiej czastezki amoniaku dostarcza aminokwas- kwas asparaginowy i owocem tych przemian jest inny aminokwas arginina. W obecnosci enzymu arginazy arginina rozpada sie na mocznik i ornityne. Ornityna odtwarza cytruline i cykl zostaje powtorzony.
Kwas moczowy
Wydalanie kwasu moczowego dominuje u owadow, slimakow ladowych, wiekszosci gadow i ptakow. Wszystkie one sa zwierzetami ladowymmi i wydalanie przez nie kwasu moczowwego mozemy uznac za udana adaoptacje do srodowiska o ciaglym niedoborze wody. Usuniecie z moczu wody powoduje wytracenie sie z niego krysztalkow kwasu moczowego i jego soli poniewarz sa one bardzo slabo rozpuszczalne w wodzie. 30.JAKA JEST ROLA JAJOWODU? Jajowód jest środowiskiem dla kapacytacji plemników, zapłodnienia, rozwoju i transportu zarodka. Jego ścianę budują: błona surowicza, mięśnie gładkie i błona śluzowa, pokryta nabłonkiem cylindrycznym. Wyróżniono w nim trzy typy komórek. Ich odsetek zmienia się w różnych częściach jajowodu. Pierwszy to komórki migawkowe, które warunkują między innymi przenoszenie gamet i zarodka w świetle jajowodu. Drugi typ to komórki wydzielnicze, produkujące i wydzielające specyficzne glikoproteiny. Trzecim są komórki przypodstawne. Błona śluzowa podlega cyklicznym przemianom, związanym ze zmianą stężenia steroidowych hormonów płciowych w przebiegu cyklu miesięcznego. W jej morfologii zidentyfikowano 8 faz: 1. preciliogenna, 2. ciliogenna, 3. urzęsienia z przewagą komórek urzęsiających się nad urzęsionymi, 4. urzęsienia z przewagą komórek urzęsionych nad urzęsiającymi się, 5. komórek urzęsionych z aktywnością wydzielniczą komórek sekrecyjnych, 6. wczesnej regresji, 7. późnej regresji, 8. całkowitej regresji. Ważnym dla prawidłowej czynności jajowodu w procesie rozrodu jest też płyn jajowodowy, składający się z wydzieliny komórek nabłonka jajowodu, płynu otrzewnowego i przesączu naczyń krwionośnych. Jego skład i ilość zależą od ilości hormonów płciowych. Błona śluzowa i mięśniowa odgrywają ważną rolę w transporcie komórki jajowej i zarodka. Poza urzęsieniem komórek migawkowych duże znaczenie mają skurcze mięśni gładkich jajowodu, które zależne są od pobudzenia receptorów a i b, ich liczba natomiast od stężenia estrogenów i progesteronu. Znajomość roli jajowodu w procesie rozrodu, a także jego prawidłowej budowy anatomicznej, jest ważne w ocenie znaczenia stwierdzanych zmian morfologicznych przed planowanym leczeniem niepłodności pochodzenia jajowodowego. 31.WYMIEŃ KILKA HORMONÓW.
UKŁAD HORMONALNY: tworzą go gruczoły dokrewne, wytwarzające hormony umożliwiając kontrole i koordynacje funkcji organizmu i utrzymanie homeostazy. Rodzaje hormonów: gruczołowe- wydzielane przez gruczoły, tkankowe- wydzielane przez kom. niektórych narządów np. gastryna w żołądku. Hormony działają tylko na kom. które mają na powierzchni lub w cytoplazmie odpowiednie receptory: hormony białkowe: receptory w błonie kom., hormony sterydowe: receptory wewnątrz kom. ZASADA UJEMNEGO SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO: Podwzgórze kontroluje poziom hormonów. Jeśli jakiegoś hormonu jest za mało wydziela do przysadki liberyny, przysadka wydziela hormon tropowy pobudzający konkretny gruczoł docelowy, ten z kolei produkuje hormon którego jest za mało. Jeśli tego hormony jest za dużo to podwzgórze rejestruje ten fakt i wydziela do przysadki statyny które hamują wydzielanie hormony tropowego, a co za tym idzie hamują wydziela nie hormony którego jest za dużo. 32.OPISZ BUDOWE KORY MÓZGOWEJ.
Kora mózgu - struktura mózgu, w części kresomózgowia, zbudowana z istoty szarej, którą stanowią komórki neuronów. Pokrywa obydwie półkule kresomózgowia. Tworzy ją około 10 mld komórek ułożonych w sześciu warstwach o różnej grubości. Jest bardzo silnie pofałdowana, dzięki czemu przy niewielkiej objętości zajmuje sporą powierzchnię. Powierzchnia czynna jest więc dzięki temu zwiększona.
Kora mózgowa odbiera i analizuje informacje z narządów zmysłów. Odbywają się w niej także procesy skojarzenia, stąd też wysyłane instrukcje określające reakcje ruchowe.
Odpowiada za czucie somatyczne, widzenie, słyszenie, czucie, uczenie się oraz planowanie i polecenie ruchów.
Dzieli sie na korę starą (układ limbiczny), odpowiadającą za stany emocjonalne i popędy oraz kontrolę podwzgórza i korę nową.
W każdej pólkuli kora mózgowa dzieli się na cztery płaty:
czołowy
ciemieniowy
skroniowy
potyliczny.
W przedniej części płata ciemieniowego znajdują się ośrodki czuciowe (tzw. kora czuciowa lub kora somatoczuciowa) i dochodzą tu impulsy z receptorów.
W tylnej części płata czołowego znajdują się ośrodki ruchowe (tzw. kora ruchowa lub kora somatoruchowa). Odpowiada za bardzo precyzjne ruchy. Prawa półkula mózgu kontroluje lewą stronę ciała, a lewa półkula prawą stronę ciała.
W płatach potylicznych zlokalizowane są ośrodki wzrokowe, które interpretują obrazy.
W płatach skroniowych umieszczone są ośrodki słuchowe.
W lewej półkuli na granicy płata ciemieniowego, czołowego i potylicznego jest nadrzędny ośrodek mowy.
33.OKREŚL FUNKCJĘ SIATKÓWKI OKA.
34.CO TO JEST ODRUCH.
Odruch to w fizjologii automatyczna reakcja na bodziec zewnętrzny lub wewnętrzny, zachodząca przy udziale ośrodkowego układu nerwowego.
Droga nerwowa od receptora, będącego źródłem odruchu, do narządu wykonawczego nosi nazwę łuku odruchowego. Łuk odruchowy od receptora biegnie neuronem czuciowym do ośrodkowego układu nerwowego, stamtąd neuronem ruchowym biegnie do efektora. Najprostsze odruchy składają się tylko z dwóch neuronów, połączonych jedną synapsą (odruch monosynaptyczny), ale przeważnie składają się z większej liczby neuronów. Te dodatkowe nazywają się pośredniczymi. Wyróżnia się odruchy proste, np. kolanowe, i bardziej złożone, np. Kończyny górnej albo ruch źrenicy
35.JAKI HORMON WYDZIELA TARCZYCA I JAKA JEST JEGO FUNKCJA? Tarczyca wytwarza i wydziela do krwi hormony trójjodotyroninę (T3) i tyroksynę (T4). Hormony te sterują przemianą materii we wszystkich narządach i tkankach organizmu. Do produkcji hormonów tarczyca potrzebuje wystarczających ilości jodu, który organizm przyswaja z pożywienia i powietrza (jod jest pierwiastkiem lotnym). I tak np. masa jodu w tyroksynie stanowi 65% masy hormonu, natomiast w trójjodotyroninie ok. 59%. Daje to nam pojęcie o tym, jak ważny jest jod dla prawidłowej funkcji hormonalnej tarczycy. 36.ETAP POWSTAWANIA MOCZU. POWSTAWANIE MOCZU – krew dopływająca do kłębuszków naczyniowych, zanieczyszczona zbędnymi produktami przemiany materii, poddawana jest filtracji. Płyn, który wówczas powstaje – mocz pierwotny – ulega następnie obróbce polegającej na resorpcji(zwrotnemu wchłanianiu) oraz sekrecji (wydzielaniu) określonych substancji. Końcowym produktem jest mocz ostateczny usuwany drogami moczowymi na zewnątrz. Procesie filtracji wykorzystywany jest prosty mechanizm. Tętniczka doprowadzająca krew do kłębka naczyniowego jest nieco szersza niż tętniczka odprowadzająca. Można powiedzieć, że dopływająca krew „nie ma gdzie się wylać” i napiera na ściany naczyń włosowatych. Ściśle, w kłębuszku naczyniowym powstaje nadciśnienie hydrostatyczne, powodujące wyciskanie płynnych składników krwi do światła torebki nefronu (w naczyniach włosowatych pozostają natomiast wszystkie białka oraz krwinki). Powstający w torebce nefronu mocz pierwotny ma skład chemiczny podobny do osocza krwi. Z przepływające przez kanalik nerkowy moczu pierwotne resorbowana jest woda, niektóre jony (np. sodu, potasu), aminokwasy oraz glukoza. Szczególną rolę odgrywa długa pętla nefronu7 pozwalająca znacznie zwiększać stężenie moczu. Dodatkowo do światła kanalika nerkowego wydzielane są m.in. jony wodorowe, barwniki oraz niektóre leki przyjmowane w czasie choroby. Ponieważ sam mocznik nie ulega resorpcji, jego stężenie w moczu ostatecznym bardzo wyraźnie wzrasta. W ciągu minuty przez nerki przepływa około 1litr krwi(20%rzutu minutowego serca). Z tego 15% objętości ulega przefiltrowaniu do światła nefronu. Oznacza to, że przeciętnie w ciągu doby w nerkach powstaje ponad 200dm3 moczu pierwotnego. Pozwala to na kilkunasto krotne przefiltrowanie całej wody i soli mineralnych zawartych w naszym organizmie. Z kolei wydajność resorpcji przekracza 99% - dzięki temu przeciętnie w ciągu doby powstaje zaledwie 1,5-2 dm3 silnie stężonego moczu ostatecznego. Mocz powstaje w nerkach przez całą dobę. Proces ten podlega kontroli układu nerwowego, a przede wszystkim dokrewnego. 37.WYJAŚNIJ OGÓLNĄ ROLE HORMONÓW. 38.NA CO REAGUJĄ RECEPTORY WZROKOWE(CZOPKI I PRĘCIKI)? WZROK , zmysł wzroku
widzenie, zdolność do odbioru wrażeń świetlnych za pomocą układu optycznego oka; receptory wzrokowe (pręciki i czopki) znajdują się w siatkówce oka. Komórki czopkowe są przystosowane do widzenia barw, ale wymagają jasnego oświetlenia, ponieważ mają wysoki próg pobudliwości; komórki pręcikowe mają natomiast niski próg pobudliwości, umożliwiają zatem widzenie o zmroku i w ciemności. Silniejsze oświetlenie powoduje wydłużenie pręcików i wypustek komórek barwnikowych, przez co pręciki pogrążają się w barwniku, aby chronić się przed światłem; w tym czasie czopki ulegają skróceniu, wycofują się ze strefy barwnikowej i wystawiają na działanie światła; w złym oświetleniu pręciki wycofują się ze strefy barwnikowej, aby odbierać słabe pobudzenia świetlne, na które nie reagują już czopki. Pod wpływem światła zarówno w pręcikach i czopkach, jak i w komórkach dwubiegunowych i zwojowych, a przez to we włóknach nerwu wzrokowego i neuronach ośrodków wzrokowych, powstają czynnościowe potencjały elektryczne. 39.JAKA JEST FUNKCJA ŚRÓDMÓZGOWIA TYŁOMÓZGOWIA(MÓŻDŻKU) Mózg, mózgowie - największe skupienie tkanki nerwowej u kręgowców, znajdujące się w jamie czaszki; zespół najwyższych ośr. nerwowych.
Mózg rozwija się z 3 pęcherzyków pierwotnych: przodomózgowia, śródmózgowia i tyłomózgowia, z których powstaje 5 pęcherzyków wtórnych, będących zawiązkami 5 części mózgu: kresomózgowia, międzymózgowia, śródmózgowia, móżdżku (u ssaków łożyskowych - także mostu) i rdzenia przedłużonego (przechodzącego w rdzeń kręgowy).
Wewnątrz mózgu znajduje się układ komór mózgowych, powierzchnię okrywają opony mózgowo-rdzeniowe. Według często stosowanego podziału fizjologiczno-klinicznego (funkcjonalnego) terminem mózg określa się kresomózgowie - półkule mózgowe połączone ciałem modzelowatym i jądra podstawy, a pozostałe części mózgu, poza móżdżkiem, jako pień mózgu; kresomózgowie, pień mózgu i móżdżek łącznie, są zw. mózgowiem.
Zewnętrzną część półkul mózgowych tworzy kora mózgowa, najwyższa hierarchicznie część mózgu, wewnętrzny trzon półkul stanowi istota biała, złożona z włókien nerwowych, wśród których mieszczą się jądra podstawy; zalicza się do nich m.in. ciało prążkowane, funkcjonalnie należące do układu pozapiramidowego - zespołu struktur regulujących płynność i precyzję ruchów, napięcie mięśniowe - oraz ciało migdałowate, część układu rąbkowego (limbicznego), który kieruje czynnościami popędowo-emocjonalnymi. 40.WYDALANIE..... Wydalanie to proces polegający na usuwaniu zbędnych, a nawet szkodliwych produktów przemiany materii oraz wody (osmoregulacja).
U protistów niestrawione resztki ulegają egzocytozie. Rośliny metabolity usuwają przez aparaty szparkowe. Zwięrzeta wytworzyły specjalny układ wydalniczy, który rozwija się i specjalizuje w zależności od typu (układ protonefrydialny u płazinców, układ metanefrydialny u pierścienic, narządy wydalnicze np. cewki Malphiego u stawonogów, nerki u kręgowców). Zwierzęta amonioteliczne wydalają amoniak (głównie wodne), urikoteliczne kwas moczowy (np. gady), urykoteliczne mocznik (np. człowiek).
41.ROLA RDZENIA KRĘGOWEGO?
Rdzeń kręgowy to część ośrodkowego układu nerwowego, przewodząca bodźce pomiędzy mózgowiem a układem obwodowym. Ma kształt grubego sznura, nieco spłaszczonego w kierunku strzałkowym, o przeciętnej średnicy 1 cm, barwy białej, o masie ok. 30 g. Umieszczony jest w biegnącym wzdłuż kręgosłupa kanale kręgowym. Rozpoczyna się bez wyraźnej granicy od rdzenia przedłużonego i rozciąga na przestrzeni ok. 45 cm, od I kręgu szyjnego do górnej krawędzi II kręgu lędźwiowego, gdzie kończy się stożkiem rdzeniowym.
Od rdzenia odchodzą parzyste nerwy rdzeniowe, wychodzące przez odpowiednie otwory międzykręgowe. Ponieważ otwory są przesunięte względem rdzenia ku dołowi, nerwy biegną na znacznej przestrzeni wewnątrz kanału kręgowego, zanim osiągną właściwy punkt wyjścia. Zespół tych nerwów, otaczających nić końcową, nosi nazwę ogona końskiego.
Średnica rdzenia nerwowego nie jest równomierna na calej jego długości. W odcinkach, z których wychodzą korzenie nerwów przeznaczonych dla kończyn, rdzeń ma dwa wrzecionowate zgrubienia: szyjne i lędźwiowe.
Na powierzchni zewnętrznej rdzenia widnieją w linii przyśrodkowej dwie bruzdy: głębsza szczelina pośrodkowa przednia oraz płytsza bruzda pośrodkowa tylna. Dzielą one rdzeń na dwie symetryczne połowy: prawą i lewą. Dodatkowo na powierzchni każdej połowy rdzenia zaznacza się: - od przodu podłużna linia, zwana bruzdą boczną przednią, z której wychodzą korzenie ruchowe nerwów rdzeniowych - od tyłu bruzda boczna tylna, wzdłuż której wchodzą do rdzenia korzenie czuciowe nerwów rdzeniowych. Wymienione bruzdy dzielą każdą połowę rdzenia trzy sznury: przedni, boczny i tylny, utworzone przez pęczki włokien nerwowych, przebiegających podłużnie w rdzeniu.
Budowa wewnętrzna rdzenia nie jest jednolita. Na przekroju poprzecznym widać ciemniejszą część pośrodkowa w kształcie motyla lub litery H, zwana istotą szarą (substantia grisea) oraz otaczająca ją na kształt płaszcza istota biała (substantia alba). Zasadniczym składnikiem istoty szarej są ciała komórek nerwowych (perikaliony i dendryty skupione w struktury); istota biała składa się z pęczków pojedynczych wypustek komórek nerwowych, tzw. aksonów.
42.JAKIE HORMONY PRODUKUJE PRZYSADKA MÓZGOWA?
Produkuje dziewięć hormonów, które zawiadują pracą tarczycy, jajników i nadnerczy oraz hormon wzrostu, który rządzi u ciebie przemianą materii
tarczyca
Wydziela hormony tyroksynę i trójjodotyroninę. Tyroksyna sprawia, że pęka pęcherzyk jajnikowy i wydziela się hormon płciowy progesteron, który przygotowuje śluzówkę do ewentualnej ciąży. Trójjodotyronina zaś pobudza serce, mięśnie i jelita do pracy. Oba hormony regulują tempo przemiany materii
Wytwarzają tzw. parathormon, który dba o stan twoich kości (utrzymuje na właściwym poziomie ilość wapnia we krwi)
nadnercza
Wytwarzają hormony stresu, czyli kortyzol i andrenalinę. Szaleńcza ich produkcja rozpoczyna się, gdy stresujesz się albo czujesz się zagrożona. Aby wyratować się z opresji,organizm zarządza m.in. zwiększenie dopływu krwi do serca, a spowolnienie funkcji np. pęcherza i jelit
trzustka
Produkuje hormony insulinę i glukagon. Regulują one poziom cukru we krwi
Gdy adrenalina w naczyniach krwionośnych przejmuje dowodzenie nad ciałem, wydaje polecenie, by najwięcej krwi doprowadzić do serca i mięśni, bo one będą potrzebne, by wyratować cię z opresji. Krew odpływa z narządów wewnętrznych i ze skóry. Stąd powiedzenie, że blednie się ze strachu.
43.JAKA JEST ROLA MACICY?
- To mięsisty, gruszkowaty narząd zbudowany z mięśnia gładkiego.
- Od wewnątrz wyścielony błoną śluzową – endometrium.
- Zarodek zagnieżdża się – inflantuje w błonie śluzowej macicy. Przebiega tam cały rozwój ciąży – rozwój zarodka do momentu urodzenia
- Błona śluzowa macicy wraz z jedną z błon płodowych zarodka tworzy łożysko.
- Skurcze macicy powodują poród.
44.WYJAŚNIJ ROLE NERWU WZROKOWEGO.
Światło wpadające do oka powoduje na jego dnie, w komórkach nerwowych siatkówki reakcje chemiczne, które są zamieniane na energię elektryczną. Przekaz energii elektrycznej do kory mózgowej odbywa się specjalnymi przewodzikami - włóknami nerwowymi.
Nerw wzrokowy przypomina kabel, złożony z miliona pojedynczych włókien - przewodów elektrycznych ułożonych wiązkami.W każdym włóknie nerwowym płynie prąd elektryczny od pobudzonej światłem komórki nerwowej siatkówki na dnie oka, do odpowiedniej komórki kory mózgowej. Tu dopiero, w tzw. korze wzrokowej, która znajduje się w tylnej części głowy, obraz rejestrowany okiem może być uświadomiony, a zatem zobaczony.
45.WYMIEŃ BŁONY PŁODOWE.
Błony otaczające zarodek: owodnia, omocznia, kosmówka i pęcherzyk żółtkowy; zarodek połączony jest z nimi przewodem – pępowiną. Błony płodowe występują u owodniowców, czyli u gadów, ptaków i ssaków. Są zbiornikiem płynu, który zastępuje rozwijającemu się zarodkowi środowisko wodne. Funkcją tych błon jest ochrona przed wyschnięciem i uszkodzeniem, biorą one udział w transporcie substancji odżywczych, tlenu oraz substancji wydalanych, także w wymianie gazowej (u tych zwierząt, których jajo ma kontakt z powietrzem). Także u owadów zarodek otaczają dwie błony - owodnia i błona surowicza, inaczej zbudowane i rozwijające się w inny sposób niż u owodniowców ale spełniające podobne funkcje.
46.ROLA TESTOSTERONU.
Hormon płciowy męski z grupy androgenów, syntetyzowany głównie w komórkach interstycjalnych jąder u samców, a także w nadnerczach i w niewielkiej ilości w jajniku. Testosteron jest odpowiedzialny za normalny przebieg spermatogenezy (procesu różnicowania się komórek rozrodczych w plemniki, zachodzącego w gonadach męskich - jądrach zwierząt wielokomórkowych), a zwłaszcza za dojrzewanie plemników oraz za rozwój drugorzędnych cech płciowych samców i za ich męskie formy zachowania.
47.ETAPY ROZWOJU ZARODKOWEGO I PŁODOWEGO CZŁOWIEKA..
zygota - komórka diploidalna powstała z połączenia komórek płciowych
zarodek - embryo; u człowieka - rozwijający się osobnik w okresie od zapłodnienia do końca 8 tygodnia ciąży (def połoznicza ) lub do powstania pierwotnych narządów osiowych takich, jak struna grzbietowa i cewa nerwowa, co następuje w końcu 7 tygodnia rozwoju
zapłodnienie - połączenie się gamet żeńskiej z męską i wytworzenie zygoty
gamety - komórki płciowe (plemniki, komórki jajowe)
płód - osobnik od 9 tygodnia (def. położnicza) lub od 7 tygodnia życia (def. embriologiczna) do porodu
48.NARZĄDY ZMYSŁU.
U człowieka i większości zwierząt występują następujące zmysły:
wzrok – związany z okiem, umożliwia rozpoznawanie fal elektromagnetycznych w widzialnym zakresie (światła). Ponieważ jedne receptory odpowiedzialne są za rozpoznawanie koloru (częstotliwość fali), a inne za rozpoznawanie jasności, można wzrok uważać za dwa osobne zmysły.
słuch – związany z uchem
smak – związany z językiem i jamą ustną. Jeden z dwóch "chemicznych" zmysłów. Istnieją co najmniej cztery rodzaje receptorów na języku, dlatego można powiedzieć, że są to cztery różne zmysły, zwłaszcza, że każdy z receptorów przekazuje informacje do trochę innej części mózgu.
Cztery znane receptory wykrywają smak słodki, słony, kwaśny i gorzki. Piąty receptor, "umami", został odkryty w 1908 i jego istnienie zostało potwierdzone w 2000. Receptor umami rozpoznaje kwas glutaminowy, występuje w mięsie i jako glutaminian sodu będący przyprawą.
węch – związany z nosem, to drugi "chemiczny" zmysł. W przeciwieństwie do smaku, zapach rozpoznawany jest przez setki różnych receptorów, z których każdy rozpoznaje inne cząsteczki.
49. UKŁAD DOKREWNY.
Układ dokrewny (wewnątrzwydzielniczy, endokrynologiczny) - układ działający na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego. Odpowiedzialny jest za utrzymanie homeostazy organizmu. Najważniejszą częścią tego układu są gruczoły, które, produkując odpowiednie substancje (hormony), zapobiegają zbyt dużym wahaniom ustroju. Dane substancje wydzielane są do płynów ustrojowych, głównie do krwi.
Gruczoły wydzielania dokrewnego
podwzgórze
przysadka mózgowa
szyszynka
tarczyca
przytarczyce
grasica
nadnercza
gonady
komórki APUD
50.ROLA MĘSKICH GRUCZOŁÓW PŁCIOWYCH.
ANATOMIA NARZĄDÓW PŁCIOWYCH MĘŻCZYZNY
Jądra -- męskie gruczoły płciowe -- znajdują się w luźnym woreczku skórnym, który nazywamy moszną. Pan Bóg nie przypadkiem umieścił je na zewnątrz, ponieważ do prawidłowego rozwoju znajdujących się wewnątrz komórek nasiennych konieczna jest temperatura niższa od panującej wewnątrz ciała. Utrzymaniu właściwej temperatury pomaga zdolność kurczenia się i rozkurczania worka mosznowego (jądra obniżają się nieco, kiedy jest ciepło, kiedy zaś jest zimno, odpowiednie mięśnie kurczą się i podciągają jądra bliżej ciała). Worek mosznowy chroni również jądra przed możliwością ich ucisku wewnątrz jamy brzusznej. Mężczyźni nie powinni więc chodzić w zbyt obcisłych slipach i opinających spodniach: może to nawet doprowadzić do czasowej niepłodności, gdyż oprócz ucisku zostaje sztucznie podniesiona temperatura jąder.
Jądra od pierwszych chwil swego istnienia wydzielają męskie hormony płciowe, które nazywamy androgenami. Najważniejszy z nich -- testosteron, produkowany jest w jądrach i w korze nadnerczy. Pobudza on i podtrzymuje funkcjonowanie całości narządów płciowych, warunkuje cechy męskie, przede wszystkim budowę ciała i charakterystyczną barwę głosu.
Plemniki (męskie komórki rozrodcze) są produkowane od czasu dojrzewania praktycznie do śmierci u zdrowego mężczyzny. Plemnik ma długość około 0.05-0.06 mm. Składa się z dużej, spłaszczonej główki i długiej wici służącej do poruszania się. Chromosomy -- materiał genetyczny zawarty w główce, umożliwia przekazywanie dziecku cech dziedzicznych.
Plemniki powstają w kanalikach nasiennych, a następnie są przesuwane do kanalików prostych, które łączą się, tworząc silnie poskręcany przewód najądrza. Tam mogą długo przebywać, nabywając dojrzałości i stąd wędrują do nasieniowodu.
Nasieniowody mają długość ok. 40 cm. Kolejno przechodzą z najądrzy przez kanały pachwinowe z powrotem do jamy brzusznej, okrążają pęcherz moczowy, wnikają do gruczołu krokowego (prostaty) i wreszcie wchodzą do kanału zwanego cewką moczową, który przebiega przez członek.
Płyn nasienny to wydzielina pęcherzyków nasiennych i gruczołu krokowego. Jego zadaniem jest zabezpieczenie plemników przed szkodliwym działaniem kwaśnego moczu i kwaśnej wydzieliny pochwy. Także uzdalnia plemniki do ruchu oraz zawiera materiał odżywczy dla nich.
Nasienie (sperma) powstaje w czasie wytrysku (ejakulacji), gdy doprowadzone przez nasieniowód plemniki mieszają się z płynem nasiennym. Chociaż u mężczyzny zarówno mocz jak i sperma wydostają się na zewnątrz przez tą samą cewkę moczową -- jednakże nigdy nie mieszają się ze sobą. Umożliwiają to specjalne nerwy uruchamiające blokadę.
Członek (prącie), przez który przechodzi cewka moczowa, zbudowany jest z trzech ciał jamistych. Ich znaczna elastyczność umożliwia powiększanie się i usztywnianie wskutek wypełnienia się krwią podczas podniecenie seksualnego, co nazywamy wzwodem lub erekcją. Zakończenie prącia -- żołądź, osłonięta fałdem skórnym, napletkiem -- jest bardzo wrażliwa na bodźce dotykowe.
51.ROLA OWULACJI(JAJECZKOWANIE).
Owulacja czyli jajeczkowanie to wydobycie sie komorki jajowej z jajnika. Nastepuje to na 14 dni przed spodziewana miesiączka , przez cały okres rozrodczy kobiety. Owulacja jest niezbędna do zajścia w ciąże.Kobieta jest płodna i może zajść w ciążę tylko w tzw. okresie około owulacyjnym. Owulacja czyli jajeczkowanie w 28-dniowym cyklu występuje w połowie cyklu mniej więcej około 14 dnia , określając pierwszy dzień ostatniej miesiączki jako pierwszy dzień cyklu Przed jajeczkowaniem występuje tzw. niepłodność przedowulacyjna. Po jajeczkowaniu mamy do czynienia z tzw. niepłodnością poowulacyjną.
52.DZIAŁANIE ROGÓWKI OKA.
Rogówka (łac. cornea) to wypukła zewnętrzna warstwa gałki ocznej w jej przedniej części. Za rogówką znajduje się ciecz wodnista a za nią soczewka. Rogówka nie jest unaczyniona. Odżywia się dzięki dyfuzji - przez łzy i ciecz wodniastą gałki ocznej. Posiada dużo zakończeń bólowych, włókiem bezrdzennych.
Rogówka składa się z pięciu warstw:
Zewnętrzną powłoką rogówki jest nabłonek przedni rogówki (łac. epithelium anterius corneae).
Drugą powłoką rogówki, patrząc od zewnątrz, jest blaszka graniczna przednia (inaczej błona Bowmana) (łac. lamina limitans anterior corneae).
W środku, pomiędzy blaszkami granicznymi, znajduje się istota właściwa rogówki (łac. substantia propia corneae).
Czwartą powłoką rogówki (patrząc od zewnątrz), jest blaszka graniczna wewnętrzna (inaczej błona Descemeta) (łac. lamina limitans posterior corneae). Urazy błony Descemeta są nieodwracalne.
Wewnętrzną warstwą rogówki jest nabłonek tylny rogówki (łac. epithelium posterius corneae).
53.ROLA ADRENALINY JAKI GRUCZOŁ JĄ WYDZIELA.
Adrenalina (zwana także Epinefryną, nazwa systematyczna: 4-[1-hydroksy-2-(metyloamino)etylo]benzeno-1,2-diol, wzór sumaryczny: C9H13NO3, ATC: C 01 CA 24) – hormon i neuroprzekaźnik katecholaminowy wytwarzany przez gruczoły dokrewne pochodzące z grzebienia nerwowego (rdzeń nadnerczy, ciałka przyzwojowe, komórki C tarczycy) i wydzielany na zakończeniach włókien współczulnego układu nerwowego. Pierwsza nazwa pochodzi z łac. od "ad- +renes, a druga z greki od "epi- +nephros oznaczają to samo - t.j "nad nerką".
Adrenalina odgrywa decydującą rolę w mechanizmie stresu, czyli błyskawicznej reakcji organizmu człowieka i zwierząt kręgowych na zagrożenie, objawiąjących się przyspieszonym biciem serca, wzrostem ciśnienia krwi, rozszerzeniem oskrzeli, rozszerzeniem źrenic itp. Oprócz tego adrenalina reguluje poziom glukozy (cukru) we krwi, gdyż jest koenzymem uruchamiającym przemianę glikogenu w glukozę