Upadek Rzeczypospolitej szlacheckiej – nieudolność Polaków czy agresywna polityka mocarstw.

Od schyłku XV wieku do III rozbioru Polski (1795 r.) istniała Rzeczpospolita szlachecka. Po bezpotomnej śmierci ostatniego króla z dynastii Jagiellonów Zygmunta III Augusta, decyzję o następcy tronu podejmowała szlachta. Poprzez wolną elekcję wybrano kolejno 13 królów, ostatnim z nich był Stanisław August Poniatowski. W okresie istnienia Rzeczpospolitej szlacheckiej, mówimy o ustroju pośrednim pomiędzy monarchią a republiką. Państwem rządził król elekcyjny, jednakże nie posiadał on całej władzy w swoim ręku. Szlachta ingerowała w sprawy polityczne i miała wpływ na rządy króla. Przez 222 lata pośredniego panowania szlachty w Polsce doszło to wielu wydarzeń, w tym negatywnych. Mimo tych zajść, Rzeczpospolita ?utrzymała? się w Europie. Kluczowym zdarzeniem był I rozbiór który, pociągnął za sobą dwa kolejne. Doprowadziło to do upadku Polski i jej zniknięcia z mapy Europy na 123 lata. Uważam, że można było tego uniknąć. Nasz kraj został zaatakowany przez wiele mocarstw niemalże w tym samym czasie. Wielu monarchów pragnęło zagłady Rzeczpospolitej, na przykład Fryderyk Wielki czy Fryderyk II. Przyczyną upadku była agresja wielu mocarstw, aczkolwiek moim zdaniem główną winę ponosi tu polska szlachta i królowie elekcyjni.
Według mnie polska szlachta nie nadawała się do spraw politycznych. Była to ludność przekształcona ze stanów rycerskich, jednym z jej priorytetów były przywileje. Liczne koligacje i udowadnianie swojego szlachectwa były dla ówczesnych rycerzy czymś ponad wszystko. Sprawa kraju pozostawała na nieco dalszym planie. Herby, sławne rody i stan majątkowy decydował o przynależności szlachty do jednej z 4 warstw szlacheckich. Kolejno najbogatsza magnateria, szlachta średnia, szlachta zagrodowa i szlachta gołota ? zazwyczaj bez majątków ziemskich. Przeciwnikami szlachty byli magnaci, dążyli oni do objęcia władzy w kraju. Dzięki nim Polska zdobyła Moskwę dwukrotnie podczas Dymitriad 1609-1613. Niestety po tych wydarzeniach było już tylko gorzej.
Polska szlachta jak i królowie popełnili wiele błędów, przez które Rzeczpospolita znacznie osłabła i stała się łatwym celem dla mocarstw sąsiadujących. Kiedy wybrany został nowy król elekcyjny musiał on zaprzysiąc artykuły henrykowskie. Artykuły te, utworzone przez szlachtę z powodu troski o swoje przywileje. Jeden z nich mówił o wypowiedzeniu posłuszeństwa królowi przez szlachtę, w razie gdy ten nie przestrzegał praw. Królowie mimo tego dążyli do władzy samodzielnej, doprowadzało to do otwartego konfliktu z polską szlachtą. Powstawały zatargi bliskie anarchii.
August II Mocny z dynastii Wettinów dążył do rozwoju gospodarczego Polski, podobnie jak uczynił to w Saksonii. Polska szlachta natychmiast skrytykowała plany króla, w obawie o swoje przywileje. Ukazuje to prawdziwą naturę polskich ?dobrze urodzonych?. W roku 1700 rozpoczął on, wojnę ze Szwecją o Inflanty co miało tragiczne skutki. Wojna ta nazwana wojną północną, toczyła się między Saksonią a Szwecją. Po konflikcie neutralna Rzeczpospolita uwikłana w tę wojnę, została poważnie wyniszczona gospodarczo. Poza tym Saksonia i Polska zostały opanowane przez Szwedów. Część szlachty opowiedziała się za wojną północną i za Augustem, inni ogłosili jego detronizację i zmusili go do podpisania pokoju w Altranstadt. Doprowadziło to do konfederacji sandomierskiej, przywróciła ona Augusta na tron Polski i odrzuciła wybór Stanisława Leszczyńskiego na władcę. Kolejnym władcą został Stanisław Leszczyński, został on jednak zmuszony do opuszczenia kraju przez wojska saskie i rosyjskie. Królem został August III, odpowiedzialny za walkę koterii magnackich i za dezorganizację państwa. Był on albowiem bardziej artystą i miłośnikiem sztuki niż władcą.
Od roku 1652, w Polsce panowała zasada liberum veto. Od tego momentu każdy szlachcic mógł zerwać sejm wypowiadając tylko dwa słowa. Skutkiem tej zasady było jeszcze większe powiększenie się korupcji. Ze wszystkich sejmów w latach 1652 ? 1764 zerwano aż 60%. Wielu władców podejmowało próbę zniesienia liberum veto i wprowadzenia usprawniających reform, niestety żaden z nich nie odniósł sukcesu.
Brak stałych podatków, częste wojny wywoływane przez królów elekcyjnych, epidemie i nieudolna polityka doprowadziły do kryzysu gospodarczego i kulturalnego a nawet anarchii. Bardzo źle to odbijało się na skarbowości państwa, szlachta natomiast widziała w tym tylko swój interes. Armia polska była bardzo skromna i się pomniejszała z powodu braku pieniędzy. Żołnierze wybierali prywatną służbę u magnatów, była bardziej opłacalna. Jest to kolejny objaw nieudolności polskiej szlachty. Odnoszę wrażenie, że nie przejmowali się wręcz krytyczną sytuacją armii. Myślę, że polska szlachta powinna zrobić wszystko aby uratować sytuację. Słowa Jana Kochanowskiego z Pieśni V doskonale to ukazują: ?Skujmy talerze na talery, skujmy, A żołnierzowi pieniądze gotujmy!?
Sam system gospodarczy który był dziełem szlachty, przyczynił się do upadku państwa. System folwarczno ? pańszczyźniany doprowadzał do coraz większego obciążania chłopów. W Polsce zamierał handel, upadały manufaktury i kopalnie. Rodziny Czartoryskich i Potockich opracowały projekty reform które mogły wyratować kraj z kryzysu. Zostały one jednak rozpatrzone zbyt późno, następnie zlikwidowane przez przeciwników ? szlachtę.
Myślę, że największym popełnionym przez szlachtę błędem była konfederacja targowicka. Szlachta była bardzo przeciwna konstytucji 3 mają. Zawierała ona wiele pożytecznych ustaw, wszyscy byli jej zwolennikami z wyjątkiem samej szlachty. Grupa społeczna która rządziła w Polsce, chciała przywrócić prawa sprzed konstytucji. Chciała z powrotem swoich przywilejów, ponieważ pokrzywdzona była tylko ona. Przed konstytucją pokrzywdzeni byli wszyscy z wyjątkiem szlachty ? to było ?dobre?. Szlachta poprosiła rosyjską carycę Katarzynę II o wsparcie podczas konfederacji. Caryca zgodziła się, w Rzeczpospolitej zapanował ?ład? sprzed Sejmu Wielkiego. Katarzyna nie powróciła jednak do Moskwy od razu, doszło do III rozbioru. Polska zniknęła z mapy a niepotrzebna już konfederacja została rozwiązana.
Wnioskuję, że gdyby Rzeczpospolita szlachecka była państwem silnym i zgodnym to miałaby poparcie innych mocarstw. Powinna ona rozpatrywać spory dyplomatycznie. Nie doszłoby do rozbiorów. Nieudolna polityka wewnętrzna i zewnętrzna doprowadziła do licznych kryzysów. Mocarstwa ,w których panował porządek skorzystały z okazji aby wykorzystać osłabną Polskę . Uważam też, że rządzić krajem powinien polak. Z pewnością bardziej by go przejęła sprawa kraju którym rządzi. Wielu próbowało zaprowadzić ład, lecz szlachta zawsze wszystko na czas potrafiła ?zepsuć?. Myślę, że to nieudolność polskiej szlachty i królów była główną przyczyną upadku Polski. I to czynniki wewnętrzne o tym zadecydowały a nie zewnętrzne. Podczas panowania dynastii w Polsce, na przykład Jagiellonów dochodziło do kryzysów, lecz na pewno nie tak wielkich.