Popyt i podaż na rynkach oraz instrumenty nimi sterujące

Rynek jest jednym z najczęściej używanych słów, a jego rola w gospodarce jest nieoceniona.
Najogólniej można powiedzieć, że rynek to miejsce. Na którym spotykają się kupujący i sprzedający w celu zawarcia kupna-sprzedaży. W praktyce niema jednego takiego miejsca. Transakcje kupna-sprzedaży zawierane są w różnych miejscach: w sklepie, biurze, na giełdzie, placu. Coraz częściej do zawarcia transakcji nie jest potrzebny osobisty kontakt z kupującego z sprzedającym. Pomagają w tym urządzenia techniczne, w tym Internet. Definiując rynek nie można ograniczyć się tylko do jego pasywnej, technicznej roli,polegającej głównie na stworzeniu przestrzeni dla wymiany towarów. Rynek to przedewszyskim mechanizm utworzony przez wzajemne relacje miedzy kupującymi i sprzedającymi. W wyniku tych zależności kształtują się: popyt, podaż i cena.
Podstawowymi cechami rynku są:
Odpłatność, towary na rynku są sprzedawane, a ni rozdawane. Sprzedaż towaru oznacza wymianę towaru na pieniądze, a zakup wymianę pieniędzy na towar. Na rynku nikt nikogo nie pyta czy jest głodny, tylko czy ma pieniądze lub towary. Rynek nie zna litości i dobrej woli. Tam rozgrywają się interesy kupujących i sprzedających. Każda ze stron chce jak najwięcej dla siebie.
Dobrowolność. Uczestnicy rynku mają swobodę w podejmowaniu decyzji, co do zakupu i sprzedaży. Sprzedający sam decyduje o tym, co będzie sprzedawał, jaki asortyment towarów zaoferuje do sprzedaży. Z drugiej strony kupujący ma również swobodę w podejmowaniu decyzji, co do zakupu: jaki towar chce kupić, ile i od kogo. Wolność rynku oznacza swobodę w ustaleniu warunków wymiany przez kupujących i sprzedających. Nikt, w tym także państwo, nie ingeruje w ich ustalenia, co do rodzaju towaru jego ilości i ceny( opisana cecha rynku odnosi się do rynku idealnego, który w rzeczywistości nie występuje. W praktyce mamy do czynienia z mniej lub bardziej zmonopolizowanym rynkiem.)
Konsekwencją wolności rynku jest konkurencja, czyli rywalizacja między podmiotami gospodarczymi. Rynek, zwłaszcza wolny, zawsze prowadzi do konkurencji. Swoboda w wyborze sprzedającego konkretny towar wymusza rywalizację miedzy sprzedającymi o kupującego. Każdy chce, aby to właśnie jego towar został zakupiony.
Ekwiwalentność. Polega na wymianie równych wartości różniących się jedynie wartościami użytkowymi. Jeśli wymiana jest ekwiwalentna, to znaczy, że nikt nikogo nie oszukuje.

Pojęcie popytu związane jest z zachowaniem się kupujących na rynku, a mówiąc ściślej, ze sposobami, za pomocą, których określają oni rodzaje dóbr i usług, jakie chcą kupić, a także z ilościami, na które zgłaszają zapotrzebowanie. Popyt na dowolny produkt łączy się zawsze z ilością, jaką kupujący chcą nabyć, i ceną, po jakiej produkt ten jest dostępny. Wszystko umieszczone jest w czasie.
Ilość nabywanych produktów zależą od warunków, w jakich przeprowadzane są zakupy. Na warunki te wpływa niezwykle wiele czynników:
Cena danego dobra, czyli suma pieniędzy, jaką musimy zapłacić za jego jednostkę.
Jak dużo danego produktu chcemy kupić, zależy miedzy innymi od jego ceny. Cena określa, na ile jednostek danego dobra nas stać przy dochodach, które otrzymujemy. Jednocześnie porównujemy te cenę z cenami innych dóbr.
Ogólnie możemy stwierdzić, że ilość naszych zakupów jest związana z ceną kupowanego dobra, przy czym wielkości te (ilość zakupów i cena) działają w przeciwne strony. Przy niskich cenach kupujemy więcej, a przy wysokich – mniej.
Dwa czynniki wpływają na taki właśnie sposób postępowania.
Pierwszym jest efekt substytucyjny, który polega na tym, że jeśli cena rozważanego dobra rośnie to kupujemy go mniej, gdyż staje się ono relatywnie droższe, ale za to zainteresowanie nasze kierujemy w stronę innych dóbr, które po podwyżce stają się relatywnie tańsze.
Drugi czynnik to efekt dochodowy, a jego działanie polega na tym, że na skutek wzrostu cen stajemy się biedniejsi. Przy nie zmienionych dochodach i równoczesnym wzroście cen możemy kupić mniej produktów, czyli maleje siła nabywcza naszego dochodu.
Przy spadku ceny efekt substytucyjny i dochodowy prowadzą do wzrostu wielkości popytu, gdyż stać nas na zakup większych ilości dóbr i jednocześnie zainteresowanie nasze kierujemy na dobra tańsze.
Ceny innych dóbr. Na nasze decyzje o zakupie jakiegoś dobra wpływają ceny innych dóbr i usług dostępnych na rynku. Szczególnie ważne są tu ceny substytutów i dóbr komplementarnych.
Substytutami (Dobrami Substytucyjnymi) nazywamy takie dobra, które mogą się nawzajem zastępować. Inaczej substytuty mogą zaspokoić tę sama potrzebę.
Dobra Komplementarne natomiast to takie dobra, które konsumowane są razem, np. kawa i śmietanka, płyty i odtwarzacze kompaktowe. Jeśli cena jednego z dóbr komplementarnych rośnie, to popyt na nie maleje, a jednocześnie maleje również popyt na drugie dobro (komplementarne), gdyż oba dobra konsumowane są łącznie, a jedno bez drugiego staje się prawie bezwartościowe.
Dochód, czyli suma pieniędzy przeznaczonych na zakupy na danym rynku w danym okresie oraz oszczędności
W podejmowaniu decyzji o zakupie dochód jest równie ważny jak cena dobra. Uogólniając możemy powiedzieć, że im wyższe mamy dochody, tym więcej każdego z produktów chcemy kupić.
Gusty, moda, postęp cywilizacyjny. Natura naszych potrzeb zmienia się wraz z upływem czasu i zmianą warunków, w jakich żyjemy. Również zmienia się moda i postęp w nauce i technice wpływa na to, co kupujemy. Nie bez znaczenia są również indywidualne upodobaniami, przyzwyczajenia poszczególnych konsumentów czy całych ich grup.
Liczba kupujących. Na wielkość zakupów na jakimś rynku wpływ ma liczba konsumentów, którzy chcą zakupy zrobić, przy czym zależność ta jest na ogół jednokierunkowa, czyli wzrost liczby konsumentów powoduje oczywiście wzrost wielkości zakupów i odwrotnie w wypadku zmniejszenia się liczby kupujących.
Pozostałe czynniki. Właściwie wszystko może mieć wpływ na dokonywane przez nas zakupy: film, który obejrzeliśmy poprzedniego wieczora, opinia znajomych, rekomendacja lekarza. Przyczyna zakupu może być najdziwniejsza i zupełnie nieoczekiwana Bardzo ważnym czynnikiem są nasze przewidywania dotyczące cen w przyszłości. Jeśli spodziewamy się podwyżek jesteśmy gotowi kupować różne rzeczy, nawet takie, których normalnie nie chcielibyśmy mieć.

Analiza podażowej strony rynku zajmuje się sposobem podejmowania decyzji przez producentów o tym, co chcą oni produkować i wymieniać oraz w jakich ilościach i po jakich cenach. Wielkość produkcji, a więc i podaż produktu, zależy od wielu czynników, które można pogrupować w kilku podstawowych kategoriach:
Cena danego dobra, czyli ilość pieniędzy, jaką producent otrzymuje od sprzedaży każdej jednostki tego dobra.
Z analizy strony podaży rynku wynika, że wyższe ceny są bodźcem do większej produkcji, a niskie ceny ograniczają ilość dobra dostępną dla konsumentów.
Ceny czynników wytwórczych. Jest sprawą oczywistą, że wysokość kosztów poniesionych na czynniki wytwórcze wpływa na wielkość produkcji. Jeśli koszty rosną, to opłacalność produkcji zmniejsza się i jej rozmiary zostają ograniczane. Spadek kosztów produkcji prowadzi rzecz jasna do jej zwiększenia.
Dostępność czynników wytwórczych. Również dostępność czynników wytwórczych w odpowiednim czasie ma wpływ na rodzaj produktów dostarczanych na rynek.
Technologia. Jest to sposób zorganizowania procesu produkcyjnego, wykorzystania czynników wytwórczych. Lepsza technologia umożliwia zmniejszenie kosztów produkcji, czyli pozwala dostarczyć na rynek każdą ilość produktu po niższej cenie, prowadząc do wzrostu konkurencyjności na tym rynku.
Ceny innych dóbr. Jeśli ceny innych dóbr wzrosną, to mniej opłacalna staje się produkcja danego dobra, co prowadzi do jej ograniczenia. W Takim wypadku można powiedzieć, że cena danego dobra relatywnie spadła w stosunku do cen dóbr, które zdrożały.
Liczba producentów na danym rynku. Wraz ze wzrostem liczby producentów zwiększa się produkcja, a więc i podaż na danym rynku.
Pozostałe czynniki. Bardzo wiele czynników może mieć jeszcze wpływ na wielkość realizowanej produkcji. Pogoda jest na przykład jednym z najważniejszych czynników wpływających na efektywność rolnictwa. Szalenie ważne w podejmowaniu czy zmianie wielkości produkcji są oczekiwania dotyczące przyszłych cen i to zarówno produktów, jak i czynników wytwórczych.
O zmianie wielkości popytu czy podaży produktu na rynku mówimy wtedy gdy, zmienia się cena tego produktu. Ze zmianą popytu lub podaży mamy natomiast do czynienia wtedy, gdy zmieniają się czynniki je kształtujące.




Bibliografia:
„Podstawy przedsiębiorczości w pytaniach i odpowiedziach” praca zbiorowa pod redakcją Romana Sowieckiego
„Podstawy Ekonomii” Ewelina Nojszewska