AC/DC – prąd zmienny czy prąd stały?

Nad tym, czy prąd zmienny jest lepszy od prądu stałego można by długo dyskutować, jednak już sama nazwa faworyzuje prąd zmienny. Zmienność kojarzy się z ruchem, zmianami (na lepsze lub gorsze), stałą aktywność, życie itp. Stałość zazwyczaj kojarzy się z zatrzymaniem, martwotą, bezruchem.

Prąd stały, jako ustalona wartość, nie niesie ze sobą żadnej informacji, jest wciąż taki sam. Prąd zmienny stale się zmienia, można go modulować, modyfikować, przesyłać za jego pomocą ogromne ilości informacji. Wiek XXI już teraz jest wiekiem informacji - informacja to najważniejszy towar. Prąd zmienny to bardzo ważna wielkość, która umożliwia zapisywanie, odczytywanie i przesyłanie informacji na olbrzymie odległości.Każdy, kto choć trochę słyszał o elektryce, wie, że praktycznie wszędzie, gdzie w dzisiejszym świecie jest potrzebny prąd, stosuje się prąd zmienny. Można się zastanawiać, jak to możliwe, że w naszych gniazdkach stale jest dostępny prąd, który wytwarzany jest setki kilometrów od naszego domu. Odpowiedź jest prosta - za pomocą transformatorów można przekształcać prąd zmienny o dużym natężeniu i małym napięciu na prąd o małym natężeniu i dużym napięciu, i na odwrót. Przesyłanie prądu elektrycznego na duże odległości przy dużym natężeniu powodowałoby powstawanie tak dużych strat związanych z oporem elektrycznym linii, że byłoby całkowicie nieopłacalne. Dzięki wysokiemu napięciu prąd w linii ma bardzo małe natężenie, dzięki czemu są bardzo małe straty na oporze elektrycznym linii. Prąd o wysokim napięciu jest za pomocą transformatorów przetwarzany w miejscu użytkowania na prąd o dużym natężeniu i napięciu takim, które jest bezpieczne dla używających go ludzi, dzięki czemu staje się użyteczny.

Inną ważną zaletą prądu zmiennego jest niezwykła prostota jego wytwarzania, dzięki czemu jego koszty są znacznie mniejsze niż prądu stałego, a także możliwość konstrukcji bardzo prostych silników elektrycznych pracujących na prądzie zmiennym. Właśnie silniki elektryczne są jednym z najważniejszych zastosowań prądu przemiennego.

Silnik elektryczny jest to urządzenie, które umożliwia przekształcanie energii elektrycznej na pracę mechaniczną. Praca jest zazwyczaj w postaci ruchu obrotowego, który można przenosić na przykład na ruch kół pojazdu. Pierwszy silnik elektryczny był dziełem genialnego angielskiego fizyka i wynalazcy, Michaela Faradaya. W 1831 roku skonstruował on urządzenie zwane tarczą Faradaya. Silnik ten nie miał praktycznego zastosowania, jednak zainspirował kolejne prace. W 1834 roku M.H. Jacobi skonstruował pierwszy silnik elektryczny komutatorowy, który posłużył do napędzania łodzi. Prawdziwym krokiem milowym w dziedzinie konstrukcji silników elektrycznych było skonstruowanie przez J. Teslę w 1887 roku 2 - fazowego silnika indukcyjnego. Dwa lata później pierwszy 3 - fazowy silnik klatkowy skonstruował M. Doliwo - Dobrowolski. Pierwszy silnik elektryczny, którego prędkością można było ściśle sterować, skonstruował w 1902 roku E. Danielson. W tym samym roku powstał silnik liniowy, działający w oparciu o tę samą zasadę, co obecne silniki. Jego konstruktorem był A. Zahden. W tym samym roku opatentował on swój silnik.

Zasada działania silnika elektrycznego jest prosta: składa się on z elementu zwanego stojanem, na którym są osadzone uzwojenia elektromagnesów, oraz z wirnika zaopatrzonego w uzwojenie twornikowe. Jeżeli silnik elektryczny jest zasilany prądem stałym, to dodatkowo jest wyposażony w dwuczęściowy pierścień, umieszczony na osi wirnika. Obydwie części pierścienia są połączone z zaciskami uzwojenia twornika. Taki element nazywa się komutatorem. Prąd do komutatora jest doprowadzany za pomocą nieruchomych szczotek elektrycznych, które ślizgają się po komutatorze. Silnik działa w następujący sposób: elektromagnesy stojana wytwarzają pole magnetyczne, które oddziałuje na prąd elektryczny płynący przez uzwojenie twornika. Powoduje to ruch obrotowy wirnika w kierunku zależnym od kierunku płynięcia prądu w tworniku.

Silniki elektryczne prądu stałego

1. Szeregowe - im większe obciążenie na wyjściu silnika, tym mniejsza prędkość obrotowa wirnika. Po odłączeniu obciążenia silniki takie zazwyczaj ulegają rozbiegnięciu. Stosuje się je w urządzeniach trakcji elektrycznej, a także w elektrycznych dźwignicach.
2. Równoległe - prędkość wirowania takiego silnika nie zależy od tego, jak duże obciążenie jest przyłożone na końcu silnika. Stosuje się je jako napęd w obrabiarkach.
3. Szeregowo - równoległe - są najlepszymi z silników elektrycznych prądu stałego, stosuje się je na przykład jako napęd do urządzeń o stałej prędkości obrotowej oraz o bardzo dużym momencie obrotowym.

Bardzo dobrym przykładem zastosowania szeregowych silników prądu stałego są tramwaje i trolejbusy. Zastosowanie takiego silnika umożliwia uzyskanie w momencie rozruchu bardzo dużego momentu obrotowego, który przekłada się na dużą siłę napędową. Zastosowanie takiego rozwiązania umożliwia bardzo oszczędną jazdę - podczas ruszania tramwaj uruchamia silnik, natomiast podczas hamowania i postoju może go całkowicie wyłączyć. Dodatkową zaletą jest brak sprzęgieł, które znacznie ograniczają sprawność pojazdu i są elementami, które bardzo szybko ulegają zużyciu. Silnik elektryczny nie ulega także zduszeniu w wyniku bardzo małych obrotów, w przeciwieństwie na przykład do silników spalinowych. Dodatkowym atutem takiego rozwiązania jest rezygnacja z wielostopniowej skrzyni biegów, która umożliwia osiąganie dużych momentów obrotowych przy dużych obrotach silnika. W przypadku silnika elektrycznego moment obrotowy jest duży praktycznie dla każdej szybkości obrotów silnika. Wszystkie te ułatwienia zwiększają niezawodność silników elektrycznych przez pozbawienie ich dodatkowych elementów komplikujących. Jedną z wad tego silnika jest jednak to, że do rozruchu jest wymagany prąd elektryczny o dużym natężeniu. Aby umożliwić rozruch takiego silnika, stosuje się różne metody. Jedną z nich jest rozruch oporowy, polegający na połączeniu szeregowo silnika i rezystora. Rezystor ogranicza prąd rozruchu, a po rozpędzeniu pojazdu jest automatycznie wyłączany z obwodu. Niestety na oporze następują duże traty, dlatego metoda ta jest mało efektywna. Ponadto rezystor, w wyniku przepływu silnego prądu, znacznie się ogrzewa, i konieczne jest jego chłodzenie.

Inną metodą obniżania prądu rozruchu jest układ tyrystorowy, polegający na włączeniu włącznika tyrystorowego (półprzewodnikowego) do obwodu silnika. Tyrystor powoduje bardzo szybkie zamykanie i otwieranie obwodu silnika, i skutkuje zmniejszeniem prądu rozruchu. Układ tyrystorowy jest znacznie częściej stosowany niż układ rezystorowy.

Silniki elektryczne prądu zmiennego mogą mieć różne zasady działania. Ogólnie dzieli się je na indukcyjne, synchroniczne oraz komutatorowe, a także w zależności od prądu zasilającego na 1 - fazowe oraz 3 - fazowe.

1. Silniki 3 - fazowe indukcyjne - przez uzwojenia stojana przepuszczany jest prąd zmienny o trzech fazach. W wyniku przepływu prądu elektromagnes wytwarza pole wirujące. W polu tym znajdują się uzwojenia wirnika, w których indukują się prądy elektryczne zgodnie z regułą Lenza. Powstanie prądu elektrycznego powoduje obrót wirnika. Wirnik, ze względu na większą bezwładność, obraca się znacznie wolniej niż następują zmiany prądu wirowego. Ponadto w wirniku indukuje się prąd jedynie wtedy, kiedy następują zmiany pola wirującego w obrębie uzwojenia wirnika. Różnicę pomiędzy obrotem wirnika i zmianami pola wirowego nazywa się poślizgiem. Zjawisko poślizgu powoduje, że ciężko jest regulować prędkość obrotową wirnika. Dlatego silniki takie stosuje się w urządzeniach, które nie wymagają regulacji prędkości wirnika.
2. Silniki indukcyjne klatkowe - to najpowszechniej stosowane w przemyśle i jednocześnie najtańsze spośród silników elektrycznych. Mają one wyjątkowo prostą budowę - uzwojenie wirnika jest zbudowane, na kształt klatki, z odlewu aluminiowego lub połączonych pierścieniami prętów.
3. Silniki synchroniczne - mają inną niż silniki indukcyjne budowę wirnika. Wirnik w silnikach synchronicznych jest zaopatrzony w dodatkowe elektromagnesy, zasilane prądem stałym z prądnicy umieszczonej na osi wirnika. Dodatkowy elektromagnes ma tyle biegunów, ile biegunów mają elektromagnesy stojana. Moment siły powodujący obrót powstaje w wyniku oddziaływania pola magnetycznego z elektromagnesów umieszczonych na wirniku oraz pola wirowego ze stojana. Obroty wirnika są całkowicie zsynchronizowane ze zmianami pola wirowego, dlatego silnik nazywa się synchronicznym. Wirnik obraca się ze stałą prędkością zależną od zmiana pola wirującego stojana. Dzięki bardzo dużym możliwościom, silniki synchroniczne stosowane są w urządzeniach, w których niezbędne jest uzyskanie bardzo dużych szybkości obrotowych, na przykład w sprężarkach. Innym zastosowaniem silników synchronicznych są silniki skokowe, które umożliwiają skokową pracę - wirnik silnika nie wykonuje pełnych obrotów, a jedynie w wyniku krótkiego impulsu przesuwa się o określony kąt, od kilku do kilkudziesięciu stopni. Silnik skokowy może wykonać nawet kilka tysięcy skoków na sekundę. Bardzo duża dokładność takiego silnika umożliwia stosowanie go w maszynach precyzyjnych - w układach regulacji automatycznej, sterowanych cyfrowo, w zegarach, a także na przykład do przesuwania głowicy dysku w pamięciach komputerowych.
4. Silniki elektryczne komutatorowe - podobnie jak silniki prądu stałego, te silniki również mogą być stosowane w układzie równoległym oraz szeregowym. Silniki komutatorowe są wyposażone w wirnik, wokół którego znajduje się komutator zasilany prądem za pomocą szczoteczek, które się po nim ślizgają.

Bardzo ciekawymi silnikami elektrycznymi są silniki uniwersalne, przystosowane do napędzania zarówno prądem stałym, jak i zmiennym. Silniki takie wykorzystuje się na przykład w artykułach gospodarstwa domowego, w maszynach biurowych i innych tego typu urządzeniach.

Wszystkie opisane wyżej silniki przetwarzają pośrednio energię prądu elektrycznego na pracę mechaniczną. Istnieją jednak silniki, w których energia prądu elektrycznego jest bezpośrednio przetwarzana na pracę. Są to silniki liniowe. Silniki takie zbudowane są z dwóch podstawowych elementów: induktora i bieżnika, pełniących rolę odpowiednio stojana i wirnika. Induktor i bieżnik są rozwinięte w linii prostej, a częścią ruchomą, zależnie od rodzaju silnika, jest bieżnik lub induktor. Silniki liniowe mają wiele zalet, najważniejsze z nich to brak styczności pomiędzy induktorem i bieżnikiem, dzięki czemu znacznie redukuje się tarcie, bardzo cicha praca silnika, wydajne chłodzenie, brak tarcia na stykach ślizgowych, które doprowadzały prąd do komutatora i wiele innych. Dodatkowo silniki takie bardzo łatwo można sterować, a także łączyć je w zespoły, dzięki czemu możliwe jest uzyskanie znacznie większej mocy. Silniki liniowe mogą pracować na prąd stały lub zmienny, mogą też być synchroniczne, asynchroniczne, oscylacyjne itd. Stosuje się je przede wszystkim w konstrukcji napędów o specjalnym przeznaczeniu, w trakcji elektrycznej oraz w automatyce. Jednym z najnowszych rozwiązań technologicznych w dziedzinie silników elektrycznych są silniki z poprzecznym strumieniem magnetycznym. Są one wykorzystywane do napędzania bardzo szybkich pojazdów, poruszających się na zasadzie poduszkowca lub na szynach magnetycznych.

Innym ważnym urządzeniem wykorzystującym prąd zmienny są prądnice prądy przemiennego. Są one budowane jako układy trójfazowe, ich przeznaczeniem jest głównie zasilanie odbiorników prądu przemiennego: przemysłowych, domowych a także oświetlenia. Aby nadawać się do zasilania odbiorników, prąd zmienny musi mieć kształt sinusoidalny, z częstotliwością 50 Hz. Jest to częstość znormalizowana w krajach europejskich. Prądnice prądu zmiennego, ze względu na konieczność bardzo ścisłej zgodności pomiędzy częstotliwością prądu i liczbą obrotów w ciągu minuty, są nazywane prądnicami synchronicznymi.

Prądnice prądu zmiennego są zazwyczaj bezpośrednio połączone z napędzającym je silnikiem, i nie wymagają stosowania żadnych dodatkowych przekładni, obniżających ich sprawność. Prędkość prądnicy jest uzależniona od napędzającego ją silnika. Można ogólnie podzielić prądnice na wolnobieżne, napędzane zwykle za pomocą turbin wodnych oraz silników spalinowych i szybkobieżne, do których napędzania wykorzystuje się turbiny parowe.

Napięcie w prądnicy reguluje się ręcznie, co jest bardzo trudne oraz mało dokładne, lub samoczynnie.

Prąd elektryczny, oprócz znanych wszystkim zastosowań przemysłowych i codziennych, jest także wykorzystywany w medycynie. Leczenie prądem elektrycznym określa się mianem elektroterapii. Ta metoda leczenia była wykorzystywana już w starożytności, pomimo że nie znano wtedy pojęcia prądu elektrycznego ani nie zdawano sobie sprawy z jego istnienia. Znano za to pewne gatunki ryb, które wytwarzają ładunek elektryczny. Próbowano stosować te ryby w terapii, przez przykładanie ich do ciała chorego. Prawdziwy rozwój lecznictwa prądem elektrycznym zaczął się jednak w XVIII wieku, już po odkryciu prądu elektrycznego. W 1791 roku znany fizyk, Luigi Galvani, opisał zjawisko skurczu mięśni żaby wywołanego prądem elektrycznym. Alessandro Volta, kontynuator prac Galvaniego, skonstruował pierwsze ogniwo galwaniczne, a w latach 30. XIX wieku Michael Faraday odkrył zjawisko indukcji elektromagnetycznej. To wielkie odkrycie zapoczątkowało erę prądu zmiennego. Inne osiągnięcia naukowe, które umożliwiły wykorzystanie prądu w lecznictwie, były udziałem du Bois - Reymonda oraz Erba (koniec XIX wieku).

Elektroterapia to zespół zabiegów, w których wykorzystuje się do leczenia pacjenta zazwyczaj prąd stały. Spośród zabiegów wchodzących w skład elektroterapii najważniejsze to:

1. Galwanizacja - zabieg przeprowadzany z wykorzystaniem prądu stałego. Polega on na umieszczeniu na ciele pacjenta dwóch elektrod, z których jedna znajduje się w pobliżu chorego miejsca. Przez elektrody przepływa prąd, który działa rozluźniająco. Galwanizacja ma także działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe. Stosuje się ją w przypadku nerwobóli, uciążliwych stanów zapalnych nerwów, zwyrodnień kręgosłupa oraz porażeń.
2. Jonoforeza - podobnie jak galwanizacja, jest to zabieg z wykorzystaniem prądu stałego. W wyniku przepływającego prądu i wytworzonego potencjału, wprowadzony do ciała chorego lek jest kierowany w odpowiednie miejsce - do chorych tkanek. Lek jest zazwyczaj wprowadzany do ciała wraz z jedną z elektrod, którą umieszcza się w chorym miejscu. Cząsteczki leku odrywają się od elektrody i dostają się do chorych tkanek. Jonoforeza jest wykorzystywana w lecznictwie bólów nerwowych, zapaleń stawów, a także bardzo trudno zrastających się złamań kostnych.
3. Prądy diadynamiczne - jest to metoda leczenia oparta o prąd zmienny o bardzo małej częstości. Zabiegi z wykorzystaniem prądów diadynamicznych działają przeciwbólowo oraz mają dodatni wpływ na ukrwienie. Wykorzystywane są do leczenia silnych bólów oraz skurczy mięśniowych. Podobnie jak w innych zabiegach, prąd elektryczny jest przepuszczany pomiędzy dwoma elektrodami umieszczonymi w ciele pacjenta.
4. Elektrostymulacja - metoda z wykorzystaniem prądu zmiennego o bardzo małej częstości. Przepuszczanie prądu powoduje stymulację mięśni - naprzemienne skurcze i rozkurcze. Jest to pewien rodzaj gimnastyki mięśniowej. Elektrostymulację stosuje się do leczenia porażeń, niedowładów mięśni, takich jak porażenie nerwu twarzowego, a także inne urazy mięśniowe.
5. Czasami w terapii stosuje się prądy zmienne średniej częstotliwości. W ciele chorego umieszcza się dwie pary elektrod w taki sposób, aby prąd elektryczny penetrował w głąb chorych tkanek, docierając do chorego miejsca. Metoda ta wykorzystywana jest głównie do leczenia neuralgii, bólów nerwowych, a także bólów kostnych: kręgosłupa i barku.

Na pewno wielu z nas zdarzyło się kiedyś być porażonym prądem elektrycznym. Porażenia prądem elektrycznym to bardzo częsty wypadek, głównie dlatego, że z prądem elektrycznym mamy do czynienia praktycznie cały czas, choć czasem nawet nie zdajemy sobie z tego sprawy. W ciągu roku w Polsce ginie około 300 osób w wyniku śmiertelnych porażeń prądem elektrycznym. Szczególnie groźnym rodzajem prądu jest powszechnie stosowany prąd zmienny. W porównaniu z prądem stałym o takim samym natężeniu, prąd zmienny jest znacznie groźniejszy. Decydującym czynnikiem jest częstość prądu elektrycznego. Prąd elektryczny, przepływając przez ciało ludzkie, płynie w miejscach, gdzie opór elektryczny jest najmniejszy. Dlatego też uszkadza nie tylko narządy, które leżą na drodze przepływu, ale także wiele innych. Im dłuższe jest porażenie prądem, tym groźniejsze są jego skutki.

Prąd zmienny dzieli się na prąd wysokiego napięcia, o napięciu poniżej 1000 V, oraz prąd wysokiego napięcia, o napięciu ponad 1000 V. Zależnie od tego, czy porażenie nastąpiło w wyniku kontaktu z prądem wysokiego czy niskiego napięcia, są różne jego skutki. Najczęstszą przyczyną porażeń prądem jest napięcie robocze. Powstaje ono w wyniku kontaktu ciała z odsłoniętą częścią urządzenia elektrycznego, podłączonego do źródła napięcia. Czasami porażenie następuje też w wyniku działania napięcia dotykowego - przepływu ładunku zgromadzonego na urządzeniu w wyniku niewłaściwego podłączenia lub uszkodzenia instalacji. Niekiedy ładunek gromadzi się także w podłożu, na które oddziałują różne potencjały. Takie napięcie nazywa się napięciem krokowym.

Przepływ prądu elektrycznego w wyniku porażenia powoduje powstawanie w organizmie licznych zmian fizycznych, chemicznych oraz biologicznych. Szczególnie podatne na porażenia są osoby starsze, kobiety, osoby w złym stanie zdrowotnym, osoby po spożyciu alkoholu oraz silnie pobudzone emocjonalnie. Również warunki atmosferyczne mogą powodować wzmocnienie porażenia: zwiększona wilgotność powietrza, mokre podłoże, a także mokra skóra (jak wiadomo woda jest bardzo dobrym przewodnikiem prądu). Skutki porażenia prądem są także różne dla różnych rodzajów tkanek ciała ludzkiego.

Skutki porażenia prądem elektrycznym wynikają głównie z efektów cieplnych - temperatura łuku elektrycznego może osiągać nawet 2500°C. Przepływ prądu jest zazwyczaj mało widoczny zewnętrznie, powoduje natomiast bardzo silne uszkodzenie narządów wewnętrznych, głównie nerek, a co za tym idzie zatrucie krwi. Powstają także liczne urazy tkanki mięśniowej oraz układu kostno - stawowego. W wyniku bardzo silnych skurczów mięśni mogą powstawać złamania kości. Również liczne złamania mogą powstawać w sposób pośredni, na przykład po upadku z dużej wysokości, jeżeli porażenie nastąpiło na przykład na słupie elektrycznym. Prąd elektryczny uszkadza także narządy brzuszne, w wyniku skurczów mięśni powłok. Powstaje także zaćma, mogąca pojawiać się nawet w kilka miesięcy po wypadku. Osoba porażona prądem może być też nadpobudliwa, lub wpadać w stan depresji. Pojawiają się zaburzenia umysłowe i pamięciowe.

Prąd o niskim napięciu jest zdecydowanie mniej groźny od prądu wysokiego napięcia. Pomimo tego, nie należy lekceważyć zagrożenia, jakie ze sobą niesie. Z prądem niskiego napięcia mamy do czynienia codziennie podczas kontaktu z różnymi sprzętami gospodarstwa domowego. Jest to prąd o napięciu rzędu 220 V i o standardowej częstości 50 Hz. Silniejsze napięcia, rzędu 380 V, przy częstości 50 Hz, stosuje się w różnego rodzaju silnikach elektrycznych.

Ponieważ sieć elektryczna jest uziemiona, kontakt z niezabezpieczonym przewodem elektrycznym przez który przepływa prąd kończy się porażeniem - prąd zaczyna przepływać do ziemi przez ciało. Przepływ prądu można zatrzymać, jeśli oderwie się porażonego od przewodu lub odetnie dopływ prądu - wyłączy wtyczkę, albo bezpiecznik. Prąd o niskim napięciu nie powoduje powstawania w organizmie żadnych większych szkód, wywołuje jedynie pobudzenie mięśni i układu nerwowego. Czasami trudno jest oderwać porażonego od przewodu, ponieważ w wyniku przepływu prądu następuje skurcz mięśni i palce zaciskają się z dużą siłą na przewodzie. Skurcze powodują także, że porażony prądem na słupie zostaje z dużą siłą odrzucony od słupa. W ten sposób może dochodzić do licznych uszkodzeń mechanicznych, nie wynikających bezpośrednio z porażenia prądem. Czasami, zwłaszcza u osób z chorobami sercowymi, porażenie prądem może powodować zatrzymanie pracy serca lub zaburzenia rytmu. Ponadto zazwyczaj na skórze powstają bolesne rany oparzeniowe.

Zależnie od natężenia prądu o niskim napięciu, występują różne objawy odczuwania porażenia. Ogólna klasyfikacja jest następująca:

1. 0,7 - 0,9 mA - słabo wyczuwalny przepływ prądu. Można poczuć mrowienie, drętwienie ręki oraz lekkie skurcze.
2. 3,2 - 7,2 mA - prąd o takim natężeniu powoduje drętwienie ręki, silne skurcze mięśni ramienia, a także bardzo bolesne kłucie. W wyniku silnego skurczu bardzo ciężko jest oderwać się od przewodu. Dla kobiet śmiertelny jest prąd o natężeniu 7 mA, dla mężczyzn około 10 mA.
3. 7 - 18 mA - następuje bardzo silny skurcz całego ramienia i barku, uniemożliwiający oderwanie się od przewodu. Po kilkunastu sekundach porażenie kończy się śmiercią. Możliwe jest jednak, po oderwaniu porażonego, przywrócenie akcji serca. Jeżeli jednak pomoc nie nadejdzie w porę, następuje pewna śmierć.
4. 50 - 70 mA - natychmiastowa utrata przytomności i zgon porażonego. Na ciele można zaobserwować ślady porażenia w postaci nadwęglonej skóry.

Najważniejszą reakcją na widok osoby porażonej prądem jest oderwanie jej od przewodu lub odcięcie dopływu prądu. Należy jednak pamiętać, aby dotykając porażonego samemu nie stać się ofiarą. Należy zawsze odciągać osobę za odzież, nigdy za skórę. Można także użyć do tego jakiegoś suchego elementu drewnianego, kija lub deski. Należy zawsze pamiętać o swoim bezpieczeństwie, gdyż łatwo stać się ofiarą porażenia.

Po odciągnięciu porażonego, należy postępować tak, jak mówi kurs pierwszej pomocy - zbadać oznaki życia oraz podjąć stosowne działania w celu ratowania ofiary. Należy także natychmiastowo wezwać karetkę, aby zabrała porażonego do szpitala na obserwację.

Czasami po porażeniu prądem powstaje u ofiary zjawisko wstrząsu (szoku). Należy wtedy ułożyć chorego tak, aby jak najwięcej krwi spływało z kończyn górnych w kierunku serca oraz mózgu, w celu autotransfuzji krwi. Należy także pacjenta uspokajać oraz chronić przed nadmierną utratą ciepła.

Znacznie groźniejsze w skutkach jest porażenie prądem zmiennym o wysokim napięciu, a więc takim, które przekracza 1000 V. Takie napięcie jest obecne w przewodach telefonicznych, w przewodach wysokiego napięcia, stacjach transformatorowych oraz elektrowniach.

Porażenie prądem wysokiego napięcia może nastąpić już w wyniku zbliżenia się do uszkodzonego przewodu, przez który przepływa prąd. Nawet z dużej odległości może się wytworzyć łuk elektryczny, który przejdzie przez powietrze do ciała ofiary, powodując przepływ prądu elektrycznego w całym ciele. Łuk elektryczny o takim wysokim napięciu ma tak wysoką temperaturę, iż może powodować rozległe oparzenia, razem z innymi objawami, które obserwuje się w przypadku prądu o niskim napięciu. Łuk elektryczny może powstać nawet jeżeli osoba jest w odległości ponad 5 metrów od źródła wysokiego napięcia. Dlatego też ratowanie osoby porażonej należy przeprowadzać szczególnie ostrożnie. Nie należy zbliżać się bardziej niż na odległość 5 metrów od miejsca zagrożenia. Nie wolno ratować osoby porażonej na własną rękę, należy wezwać odpowiedni personel, pogotowie energetyczne lub straż pożarną, gdyż jedynie doświadczeni pracownicy są w stanie pomóc porażonej osobie bez narażania swojego życia.

Jeżeli uda się porażonego odciągnąć od źródła wysokiego napięcia, należy natychmiastowo wezwać karetkę oraz przystąpić do wykonywania wszystkich czynności pierwszej pomocy, które należy wykonać. Niekiedy porażony, oprócz utraty świadomości, może mieć liczne obrażenia zewnętrzne: oparzenia, rany, złamania, krwotoki i inne. Należy w takich przypadkach udzielić mu odpowiedniej pomocy, w sposób opisany w podręcznikach pierwszej pomocy. Najważniejsze jest, aby stale obserwować chorego i reagować na wszystkie jego objawy. Należy go też w miarę możliwości przenieść w jak najbezpieczniejsze miejsce. Należy to robić bardzo ostrożnie, gdyż porażony może mieć uszkodzony kręgosłup.