Krajoznawstwo - ukształtowanie terenu Polski

Ukształtowanie terenu Polski
Charakterystyczną cechą ukształtowania obszaru naszego kraju jest pasowy układ rzeźby. Wysokości bezwzględne terenu rosną w kierunku z północnego zachodu na południe. Nie jest to jednak wzrost regularny ? pomiędzy obszarami wzniesień występują obniżenia.
Wyróżnić można następujące pasy rzeźby terenu:
- Pobrzeża Południowobałtyckie, (niziny nadmorskie)
- pojezierza
- Niziny Środkowopolskie
- wyżyny
- kotliny
- góry

Karpaty:
Pasmo górskie urozmaicone, wchodzące w skład alpejskiego systemu górskiego.
Najstarszymi geologicznie w Polsce górami tego pasma są Tatry, które dzielimy na
- wschodnie, tak zwane ?wysokie?, najwyższy szczyt Rysy 2499 m n.p.m. budowa granitowa, o poziomie alpejskim. Część gór pochodząca z okresu Carbonu. Wyznaczona granicą przełęczy liniowej, występują liczne jeziora-stawy, Kozi Wierch, Kozie Czuby, groty, Dolina Pięciu Stawów, Hala Gąsienicowa, Kasprowy Wierch
- zachodnie, zwane ?niskimi?, długie i wąskie doliny, budowa wapienna, ciosy pionowe, jaskinie, bramy-wrota krasowe, dolomity
Podhale:
Przedzielone umownie Zakopianką
- Wschodnie od Poronina i Olczy do wschodniej granicy mapy i od północnej granicy mapy po Drogę Oswalda Balzera
- Zachodnie od zachodniej granicy mapy po Zakopane (włącznie) i Olczę oraz od północnej granicy mapy do Drogi pod Reglami
Beskidy:
Zestaw skał fliszu karpackiego
- zachodnie
- wschodnie (Bieszczady) zbudowane z piaskowca, łupek i zlepieńców (fliszu)
Pieniny:
- właściwe (Trzy Korony)
- wysokie ( okolice Szlachtowej, Jaworek)
Beskidy: tworzą podobne grupy górskie
- zachodnie: Beskid Śląski, Żywiecki (Babia Góra 1725 m n.p.m. występowanie pięter roślinnych)
- Beskid Mały, Beskid Makowski, Beskid Wyspowy (Limanowa, Mszana)
- Gorce (zamykają Kotlinę Nowotarską, Turbacz)
- Beskid Sądecki (dolina Popradu, Radziejowa i Przechyły oraz Jaworzyna)
- Beskid Niski (Rachowa 997 m n.p.m. )
- Beskid wschodni: Bieszczady
Pogórze Karpackie:
- dolina Białej
- dolina Dunajca
Kotlina Sandomierska:
Płaskowyże pourozmaicane dopływami karpackimi) stożki napływowe (piasek, żwir, duża ilość lessów) liczne zapory (sztuczne zbiorniki wodne np. Rożnów, Czchów, Dobczyce, Solina, Mieszkowice, Porąbka w Tresnej na Solu)
Kotlina Oświęcimska
Sudety:
Obszarowo mniejsze od Karpat, lecz urozmaicone i złożone, pochodzące z fałdowań i ruchów górotwórczych kaledońskich i hercyńskich. Ruchy alpejskie zapewniły pokrywę lessową, lecz materiał jest zróżnicowany, np. w najwyższych partiach gór, tzn. Karkonoszach (Śnieżka 1602 m n.p.m.), liczne stany polodowcowe stworzyły ściany kotłów, Masyw Śnieżnika, jest najstarszym geologiczne w Sudetach , Góry Stołowe (zbudowane z piaskowca, z najwyższym Szczytem Szczeliniec Wielki 919 m n.p.m.) Góry Izerskie (Smrek 1124 m n.p.m., Wysoka Kopa 1126 m n.p.m.), Kotlina Kłodzka, w przeciwieństwie do Tatr, które są oddzielone on Nizin i Wyżyn pogórzami, Sudety są oddzielone Przedgórzem Sudeckim
Wyżyna Śląska:
W większości jest ukształtowana przez człowieka (element antropogeniczny), człowiek tworzy krajobraz. Rudy węgla kamiennego, cynku ołowiu
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska:
Zbudowana geologicznie z wapienia, dolomitów i margli, w kierunku Obniżenia Górnej Warty występuje strome obniżenie o wysokości ok. 100 m. Od południa uskok tektoniczny Rów Krzeszowicki. Ojców, Ogrodzieniec, klasztor na Jasnej Górze, Maczuga Herkulesa.
Niecka Nidziańska:
Nida, spływy kajakowe, zabytki historyczne
Wyżyna Kielecko-Sandomierska:
W większości za podstawę geologiczną posiada kwarcyty, gołoborza (rumowiska skalne), jest pozbawiona lasów, liczne atrakcje to klasztory. Góry Pieprzowe, Świętokrzyskie ( Łysica 612 m n.p.m.)
Wyżyna Lubelska:
Najwyższym szczytem jest Dąbrowa 342 m n.p.m., teren lessowy, źródła mineralne, uzdrowiska jak w Kazimierzu Dolnym.
Nizina Śląska:
Historycznie najstarszy obszar Polski, panorama Racławicka, miasto zabytkowe Wrocław.
Nizina Wielkopolska:
Biskupin
Nizina Mazowiecka:
Z centralnie umieszczonym miastem Warszawą, promieniście płynące rzeki ku Wiśle, wysokość wahająca się maksymalnie 140-160 m n.p.m.
Polesie Lubelskie:
Rozległe tereny podmokłe, Pojezierze Włodawskie (Włodawa), Nizina Włodawska
Pojezierze Wielkopolskie:
Ponad 1600 jezior o powierzchni powyżej 1 ha, teren powstały dzięki przemieszczaniu się lodowca, i moren czołowych, Bukowiec 227 m n.p.m.
Pojezierze Pomorskie (Mazurskie):
Około 2700 jezior, największe Śniardwy (106 km lustra wody), powstałe dzięki przemieszczaniu się moren czołowych.
Pobrzeża:
Kontakt z morzem, plaże, latarnie morskie, jeziora (zatoki zamknięte mierzejami), w okolicach Wolina, Brzosławca oraz Gdyni, brzeg stromy, klifowy

Najdłuższe rzeki:
? Wisła 1047 km
? Odra 854 km
? Warta 808 km
? Bug
? Narew
? San
? Dunajec 247 km
Największe jeziora (powierzchniowo):
? Śniardwy 113 km?
? Mamry
? Łebsko
? Dąbie
? Miedwie
? Jeziorak
Najgłębsze jeziora:
? Hańcza 108 m
? Drawsko
? Wielki Staw
? Czarny Staw
? Wigry
? Wdzydze
Wodospady:
? Siklawa 70 m
? Kamieńczyk
? Siklawica
? Wilczki
Pasma Górskie, Wzniesienia (Korony gór):
? Tatry Rysy 2499 m n.p.m.
? Beskid Żywiecki Babia Góra 1725 m n.p.m.
? Karkonosze Śnieżka 1602 m n.p.m.
? Masyw Śnieżnika Śnieżnik 1425 m n.p.m.
? Bieszczady Tarnica 1346 m n.p.m.
? Gorce Turbacz 1310 m n.p.m.
? Beskid Sądecki Radziejowa 1262 m n.p.m.
? Beskid Śląski Skrzyczne 1257 m n.p.m.
? Beskid Wyspowy Mogielnica 1173 m n.p.m.
? Góry Izerskie Wysoka Kopa 1126 m n.p.m.
? Góry Bialskie Postawna 1119 m n.p.m.
? Góry Orlickie Orlica 1180 m n.p.m.
? Góry Sowie Wielka Sowa 1115 m n.p.m.
? Beskid Niski Lackowa 997 m n.p.m.
? Góry Złote Kowadło 989 m n.p.m.
? Pieniny Trzy Korony 982 m n.p.m.
? Góry Bystrzyckie Jagodna 987 m n.p.m.
? Rudawy Janowickie Skalnik 945 m n.p.m.
? Góry Kamienne Waligóra 936 m n.p.m.
? Beskid Mały Czupel 934 m n.p.m.
? Góry Stołowe Sztrzeliniec Wielki 919 m n.p.m.
? Beskid Makowski Lubomir 912 m n.p.m.
? Góry Wałbrzyskie Chełmiec 889 m n.p.m.
? Góry Opawskie Biskupia Kopa 889 m n.p.m.
? Góry Barckie Kłodzka Górna 765 m n.p.m.
? Góry Kaczarskie Skopiec 724 m n.p.m.
? Góry Świętokrzyskie Łysica 612 m n.p.m.
Uzdrowiska:
? Rejon Karpacki
? Rejon Sudecki
? Rejon Nidziański
? Rejon Kujawsko-Pomorski
? Rejon Nadmorski

Lista obiektów, woj. Małopolskie:

Tarnów
Zakopie
Zaborów
Dębno
Melsztyn
Zakliczyn
Ciężkowice
Bobowa
Biecz
Gorlice
Siary
Szymbark
Wapienne
Małastów
Siklawa
Gładyszów
Wysowa
Ujście Gorlickie
Rożnów
Nowy Sącz
Stary Sącz
Krynica Zdrój
Łąck
Muszyna
Rożnów
Ciężkowicki Park Krajobrazowy
Lipnicko-Wiśnicki Park Krajobrazowy
Rezerwat Kamieniec Brodzińskiego
Nowy Wiśnicz
Racławice
Ojcowski Park Narodowy
Kraków
Wieliczka
Niepołomice
Dobczyce
Szczyrzyc
Kalwaria Zebrzydowska
Pieniński Park Narodowy
Tatrzański Park Narodowy
Rabka
Gorczański Park Narodowy
Dębno Podhalańskie
Dobra
Magurski Park Narodowy