prorocy Starego Testamentu, postacie bibl. pojmowane jako rzecznicy, heroldowie Boga, którzy ogłaszają ludziom jego słowa (dotyczące bądź osądu wydarzeń już zaszłych, bądź przyszłości). Prorocy Jahwe odegrali istotną rolę w ukształtowaniu się i obronie monoteizmu izrael., występując często jako krytycy przejawów życia społ. niezgodnego z zasadami moralnymi wynikającymi z wiary; z kręgów prorockich płynęły też idee mesjańskie, eschatologiczne i uniwersalistyczne. Główni prorocy okresu wcześniejszego są znani z 1 i 2 Księgi Samuelai Ksiąg Królewskich (Samuel, Natan, Eliasz, Elizeusz). Zachowane wypowiedzi proroków z VIII–IV w. p.n.e. znajdują się w księgach prorockich Starego Testamentu, które zawierają wyrocznie 4 proroków większych (Izajasz, Jeremiasz z Lamentacjami i Księgą Barucha, Ezechiel, Daniel) oraz 12 mniejszych (Ozeasz, Joel, Amos, Abdiasz, Jonasz, Micheasz, Nahum, Habakuk, Sofoniasz, Aggeusz, Zachariasz, Malachiasz — księgi tych proroków jako krótsze umieszczano w starożytności na jednym zwoju). Księgi prorockie oprócz autentycznych wypowiedzi tytułowych proroków, zazwyczaj spisanych i zebranych przez ich uczniów, zawierają też liczne późniejsze uzupełnienia redakcyjne. W kanonie żydowskim do ksiąg prorockich (newiim) zalicza się też księgi hist.: Jozuego, Sędziów, Samuela i Królewskie („prorocy starsi” w odróżnieniu od „młodszych”), natomiast nie włącza się do nich ksiąg: Lamentacji, Barucha i Daniela.
Księgi Starego testamentu zostały napisane przed narodzeniem Chrystusa i zawierają one Objawienie Boże od stworzenia świata do przyjścia Pana Jezusa. Są pisane w języku hebrajskim, a tylko niektóre w języku aramejskim lub greckim. Ze względu na treść dzieli się księgi Starego Testamentu na: Księgi historyczne (21), które opisują dzieje świata i ludzkości oraz dzieje narodu żydowskiego. Żadna z ksiąg historycznych nie opowiada o wszystkim. Ich autorom przyświecał szczególny cel: pokazać, jak zamierzenia Boga spełniały się w życiu narodu. Zatem wiernie opisują oni nieszczęścia, do których doszło, gdy lud Boży przestał być posłuszny Bogu. Także królów zalicza się tu do "dobrych" i "złych", zależnie od tego, czy byli posłuszni Bogu, czy też decydowali się postępować zgodnie z własnym uznaniem. Są to: • Pięcioksiąg Mojżesza to nazwa, którą Żydzi nadali pierwszym pięciu księgom Biblii - od Księgi Rodzaju do Księgi Powtórzonego Prawa (hebrajskie "Tora"). Po grecku nazywały się one Pentateuch albo pięć zwojów (pot. Pięcioksiąg). Obejmuje księgi: Księga Rodzaju (Genesis) Jest to księga o początku naszego świata, nowym początku po potopie oraz o początku narodu żydowskiego. Księga Wyjścia (Exodus) W tej księdze Bóg ratuje swój naród z niewoli w Egipcie, dając mu Mojżesza jako przywódcę. Księga Kapłańska (Leviticus) Księga przepisów, które Bóg dał swemu ludowi przez Mojżesza na Borze Synaj. Nazwa pochodzi od pokolenia Lewiego, które wraz z kapłanami sprawowało kult. Księga Liczb (Numerei) Historia Izraelitów obejmująca prawie czterdzieści lat spędzonych na półwyspie Synaj, gdzie żyli jak nomadowie po ucieczce z Egiptu. Tytuł wziął się od dużej ilości liczb występujących w tekście. Księga Powtórzonego Prawa (Deuteronomium) Historia Izraelitów obejmująca prawie czterdzieści lat spędzonych na półwyspie Synaj, gdzie żyli jak nomadowie po ucieczce z Egiptu. Tytuł wziął się od dużej ilości liczb występujących w tekście. Księga Jozuego Historia najazdu Izraelitów na Kanaan - ziemię, którą obiecał im Bóg ¬ pod dowództwem Jozuego, następcy Mojżesza. Księga Sędziów Opowiadania o narodowych bohaterach w czasach bezprawia pomiędzy inwazją na Kanaan a pierwszymi królami. Księga Rut 2 Księgi Samuela Historia Izraela od ostatnich sędziów po końcowe lata panowania króla Dawida. 2 Księgi Królewskie Historia Izraela od śmierci króla Dawida przez podział, który nastąpił po śmierci Salomona, do upadku Jerozolimy i zniszczenia Świątyni przez Babilończyków. 2 Księgi Kronik Obejmują ten sam okres, co zdarzenia w 2 Księdze Samuela i Księgach Królewskich. Ale ponieważ przeznaczone były dla ludzi, którzy wrócili do Jerozolimy z wygnania w Babilonie, dlatego historia ich skupia się na południowym królestwie Judy i jego królach. Księga Ezdrasza Historia powrotu dwóch grup Żydów do swej ojczyzny z wygnania w Babilonie. Połączone odbudowują Świątynię i pod przywództwem Ezdrasza pilnują przestrzegania Prawa. Księga Nememiasza Historia powrotu z wygnania do Jerozolimy trzeciej grupy Żydów pod wodzą wielkiego przywódcy, Nehemiasza, który został wybrany pierwszym gubernatorem Jerozolimy i zainicjował odbudowę murów miasta. Jego reformy religijne pokrywały się z dziełem Ezdrasza. Księga Tobiasza Księga Judyty Księga Estery Estera zostaje królową perską, żoną króla Achaszwerosza, zapobiega eksterminacji wszystkich Żydów w królestwie perskim. Haman, wielki wezyr królestwa, który planował zagładę Żydów, zostaje stracony, a godność wezyra otrzymuje Mardocheusz. 2 Księgi Machabejskie Księgi Nauczycielskie (7),znacznie różnią się od siebie treścią, mimo wszystko, mają wiele cech wspólnych. Każda z nich dotyczy zachowania i codziennego życia. Bóg jest we wszystkich tych księgach najważniejszy i widzimy Go bardziej w domu i w działaniu, niż w świątyni. Księgi mądrościowe mają także wspólne przesłanie, mówiące, że zgodnie z wolą Bożą ludzie znajdują mądrość, gdy szanują Boga i postępują zgodnie z Jego prawami. Należą o nich księgi: Księga Hioba Opowiada o dobrym człowieku, Hiobie, który, mimo iż stracił cały dorobek życia, to jednak zachował wiarę w Boga. Księga Psalmów Zbiór 150 hymnów, modlitw i wierszy. Elementem jednoczącym Psalmy jest głęboka wiara i miłość do Boga. Po wygnaniu Psalmy stały się dla Żydów księgą hymnów i modlitewnikiem. Później przejęli to chrześcijanie. Księga Przysłów Zbiór sentencji pochodzących od izraelskich nauczycieli mądrości. Istotą ich jest znalezienie i podążanie za mądrością, która każe skupiać się na Bogu oraz zastosowanie jej w swoim codziennym życiu. Księga Koheleta, czyli Eklezjastesa, podobnie jak Księga Hioba, podejmuje ponadczasowe pytanie: dlaczego życie wydaje się tak bezcelowe? Jest ona jedną z ksiąg dydaktycznych. Pieśń nad Pieśniami Zbiór sześciu pieśni, w formie dialogu pomiędzy młodym mężczyzną a oblubienicą na temat ich wzajemnej miłości. Księga Mądrości Eklezjastes, Mądrość Syracha Księgi Prorocze (17), które zawierają proroctwa odnoszące się do przyszłych losów narodu żydowskiego, a przede wszystkim proroctwa mesjańskie. Szesnaście z siedemnastu ksiąg nazwanych jest od imion proroków, których słowa zawierają (wyjątkiem są Lamentacje). Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel i Daniel znani są jako prorocy "wielcy"; pozostałych dwanaście ksiąg nazwanych jest od imion proroków tzw. "mniejszych". Księga Izajasza Zbiór proroctw odnoszących się do wydarzeń z ponad 200 lat. Pozwalają one ujrzeć niektóre kluczowe wydarzenia w historii Izraela z perspektywy Boga, który osądza, ratuje i umacnia swój naród. Księga Jeremiasza proroctwa Jeremiasza pochodzą z okresu wydarzeń prowadzących do zdobycia Jerozolimy przez króla Nabuchodonozora z Babilonu. Jeremiasz, będąc człowiekiem wrażliwym, z ogromną niechęcią przyjął nakaz prorokowania o sądzie Bożym. Lecz wszystko, o czym mówił, sprawdziło się. Księga lamentacji składa się z pięciu pieśni nieznanych autorów. Pierwsze cztery mają budowę akrostychiczną, to znaczy każda strofa zaczyna się od nowej litery alfabetu hebrajskiego. Wyrażają ból wobec zniszczenia Jerozolimy przez Babilończyków. Ich autor najwyraźniej był świadkiem upadku miasta w 586 r. przed Chrystusem. Księga Barucha Księga Ezechiela Wizje i proroctwa proroka Ezechiela na wygnaniu w Babilonie, kilka lat po roku 597 przed Chrystusem. Księga Daniela zaczyna się od historii Daniela. Jako młody chłopak został on uprowadzony do Babilonu, gdzie zatriumfował dzięki swej niezwykłej odwadze i wierności Bogu. Druga część księgi zawiera wizje przyszłości i słynną modlitwę. Księga Ozeasza Doświadczenia miłości i cierpienia, gdy żona opuściła Ozeasza dla innego mężczyzny, stały się dla niego inspiracją do wyrażenia w tej księdze miłości Boga do Izraela i Jego smutku z powodu odrzucenia tej miłości przez ludzi. Księga Joela Rujnująca plaga szarańczy rozumiana jest jako znak nadejścia "dnia Pańskiego", kiedy to odbędzie się jeszcze straszniejszy sąd Boży. Joel wzywa lud do okazania skruchy i wygląda czasów pełnych błogosławieństwa. Księga Amosa Głównym zagadnieniem jest sprawiedliwość społeczna. Upomina prowadzących luksusowy tryb życia. Księga Abdiasza Najkrótsza księga Starego Testamentu, proroctwo przeciwko Edomitom. Naród ten, zamieszkujący tereny na południowy wschód od Judy skorzystał z niepowodzeń Jerozolimy i splądrował ją w czasie, gdy uległa Babilonowi (586 r. przed Chrystusem). Księga Jonasza Historia Jonasza, który musiał się nauczyć, że miłosierdzie Boże nie ogranicza się wyłącznie do Izraela. Księga Micheasza Micheasz jest czwartym z wielkich proroków, obok Amosa, Ozeasza i Izajasza. Jako rolnik z gór znał niesprawiedliwości społeczne z własnego doświadczenia. Księga Nahuma to poemat wyrażający radość ze zmierzchu i upadku Niniwy, stolicy okrutnej i potężnej Asyrii. Jest to jedna z kilku ksiąg prorockich, w której nie ma wezwania do skruchy. Podkreśla, iż Bóg jest Panem narodów i historii świata. Księga Habakuka Prorok ten podejmuje problematykę, która nigdy ludziom nie dawała spokoju. Jak Bóg może pozwolić, żeby powodziło się ludom niegodziwym? Księga Sofoniasza przewiduje zgubę Jerozolimy z powodu nieposłuszeństwa jej mieszkańców. Podobnie jednak jak jego poprzednik wierzy, że część narodu oczyszczona cierpieniem przetrwa, aby doczekać wspaniałej przyszłości. Księga Aggeusza Ostatni trzej prorocy Starego Testamentu pracowali w czasach, gdy pierwsi Żydzi wrócili już z wygnania w Babilonie. Aggeusz, podobnie jak Zachariasz, zachęca naród do odbudowy Świątyni. Księga Zachariasza Wizjoner Zachariasz działał obok Aggeusza. Jego przestanie przybiera postać bardzo żywych, przykuwających uwagę obrazów. Księga Malachiasza Malachiasz krytykuje ludzi za ich stosunek do Boga i za ich brak posłuszeństwa.