mech na kamieniach jest na północnej stronie na północ gałęzi na drzewach jest mniej cień w południe jeśli staniemy tyłem do słonca wskazuje południe
za pomocą kompasu lub busoli wieczorem za pomocą gwiazdy polarnej za pomocą zegarka zegarek: W słoneczny dzień do określenia kierunków świata wystarczy zegarek ze wskazówkami. Należy zdjąć go z ręki i trzymać tak, aby mała wskazówka była skierowana na Słońce. Kąt między małą wskazówką a oznaczeniem godziny 12 na tarczy zegarka należy podzielić na pół. Wytyczone w domyśle ramię dwóch mniejszych kątów wyznacza kierunek południowy. Przedłużając je w przeciwnym kierunku, wyznaczymy kierunek północny Od wieków ludziom, w wyznaczaniu kierunku pó∏nocnego, pomaga∏a Gwiazda Polarna. Odnalezienie jej w bezchmurnà noc jest doÊç proste. W zlokalizowaniu Gwiazdy Polarnej pomo˝e nam jasno Êwi´càca grupa gwiazd, nazywana Wielkim Wozem. Gwiazdy wyznaczajàce „ty∏ wozu” le˝à na tej samej linii co Gwiazda Polarna. Nale˝y szukaç jej w odleg∏oÊci pi´ç razy wi´kszej ni˝ odleg∏oÊç mi´dzy wspomnianymi gwiazdami Wielkiego Wozu. Natrafimy wówczas na koniec „dyszla” Ma∏ego Wozu, czyli Gwiazd´ Polarnà. Miejsce na widnokr´gu, nad którym znajduje si´ Gwiazda Polarna, wyznacza kierunek pó∏nocny to link do strony :http://www.geografia.lo4.poznan.pl/opracowania/orientacja%20w%20terenie.pdf