Sztukę (w tym architekturę) tego rejonu świata prezentują: sztuka sumeryjska, sztuka akadyjska, sztuka babilońska, sztuka asyryjska. Sztuka sumeryjska to przede wszystkim ludność sumeryjska, która przybyła na południe Mezopotamii z górskich terenów Żyznego półksiężyca w VIII w. p. n. e. W sztuce sumeryjskiej wyróżnia się dwa okresy: staromiejski, który trwa do połowy III tysiąclecia p. n. e. i nowomiejski, który trwa do II tysiąclelecia p. n. e.. W okresie staromiejskim miasta otoczone były grubymi murami obronnymi, domy wznoszono z gliny i trzciny. Życie ich skupione było wokół świątyń, które posiadały duże prostokątne pomieszczenia i liczne małe izby boczne np. świątynia w Uruk, Nasr czy Chafadżi. Na przełomie IV a III wieku nastąpił największy rozwój nauki i kultury Sumerów. Wynaleźli oni przede wszystkim pismo obrazkowe (inaczej klinowe) około 3500 tys. lat p. n. e. które posiadało około siedemset znaków. Sumerowie stworzyli szkoły, w których uczono dzieci pisma od najmłodszych lat. Za jego pomocą można było przekazać nawet najbardziej skomplikowane informacje. Odnalezienie tego pisma przez archeologów umożliwiło bliższe poznanie kultury i codziennego trybu życia ludności sumeryjskiej. Sumerowie wynaleźli również brąz, czyli stop miedzi i cyny. Wynalezienie tego metalu kończy epokę kamienia. W Mezopotamii zaczęto wytwarzać broń i narzędzia. Pismo i brąz to nie jedyne wynalazki Sumerów stworzyli oni podstawy astronomii, matematyki i geometrii. Wymyślili zero, poznali system dziesiętny i sześćdziesiętny. Opracowali Kalendarz księżycowy: trzysta pięćdziesiąt cztery dni i dwanaście miesięcy, opracowali również model świata. Jako pierwsi stworzyli literaturę. Określili system miar ciężkości i długości. Jednostką wagi był jeden talent to około trzydziestu kilogramów. Jednak najbardziej zasłynęli z wynalezienia koła. Wyginięcie tej cywilizacji wiążę się z najazdem semickiego plemienia – Akadów, którzy pod wodzą Króla Sargona Wielkiego podbili całą Mezopotamię i dokonali jej zjednoczenia tworząc tym samym pierwsze, największe Imperium w dziejach świata. Dorobek Sumerów okazał się trwały i przetrwał do czasów dzisiejszych. Sztuka akadyjska zaczęła powstawać, około 2400 r. p. n. e. poprzez przejęcie władzy przez semitów, którzy przybyli z Pustyni Arabskiej i osiedlili się w południowej Mezopotamii; utworzyli oni miasto i państwo Akad. Mimo tego wydarzenia kultura sumeryjska nadal żyła. Akadowie podporządkowali ją swoim pojęciom estetycznym. Pismo sumeryjskie przystosowali do swojego języka. Świątynie budowali na planie prostokąta, bez dziedzińców np. Twierdza Naramsina w Aszur. Płaskorzeźby akadyjskie cechuje pewne odejście od układów pasowych.. Rzeźby okresu akadyjskiego charakteryzuje większa staranność detali i próby realistycznego pokazania postaci. Pieczęcie akadyjskie mają bardziej czytelną kompozycję. Tematyka ich kompozycji najczęściej zaczerpnięta była z mitologii, którą akadowie przejęli od Sumerów. Okres akadyjski zakończył się około 2200 r. p. n. e. Jego zakończenie związane jest z upadkiem ostatniej rządzącej dynastii zwyciężonej przez plamie Gutejów. Sztuka babilońska zaczęła istnieć w około 1972 -1750 r. przed Chrystusem po najeździe Elamitów około 2000r. p. n. e. To wtedy Sumer i Akad podzieliły się na wiele miast – państw. Jednym z nich był Babilon Władcą jej był Hammurabi, który zjednoczył Międzyrzecze. (Zasłyną również z kodeksu Hammurabiego) Próbował on podporządkować sobie całą Mezopotamię. W sztuce babilońskiej wyróżnia się trzy okresy: staro babiloński, średnio babiloński i nowo babiloński. Okres Staro babiloński (Amoryci) charakteryzował się tym, że poziom kultury w tym okresie osiągną bardzo wysoki poziom, bardzo żywa była jeszcze tradycja sumero-akadyjska, nadająca ton w rozwoju kultury Mezopotamii. Czymś nowym były nowe trendy w budownictwie wskazujące na silne wpływy semickie. Wiemy również, że Babilończycy na swoich malowidłach stosowali bardzo żywą kolorystykę. Tematyka obrazów była bardzo zróżnicowana – od geometrycznych kompozycji po sceny batalistyczne, ceremonie religijne i obrazki z życia codziennego ludności. Do innych cennych znalezisk z tego okresu należą: • Ruiny świątyń np. świątynia bogini Isztar - Kititum w Nerebtum (Iszdżali). Archeolodzy odkryli również rzeźbę przedstawiającą trzy kozice o złoconych pyskach. Kozice, wspięte na tylnych nogach są odwrócone do siebie grzbietami. Zostały umieszczone na misie podtrzymywanej przez dwóch brodaczy. Rzeźba datowana jest na około 1900r. p. n. e. znajduje się w Luwrze w Paryżu. • Jednak do najbardziej znanych rzeźb z tego okresu należy odnaleziona w 1902 r. w Suzie, Stera z Kodeksem Hammurabiego. Stela przypomina kolumnę, wyryto na niej tekst słynnego kodeksu. Powyżej tekstu umieszczono płaskorzeźbę przedstawiającą Hammurabiego w postawie stojącej, z dłońmi uniesionymi w modlitwie. Naprzeciw niego zasiada bóg Szamasz, który wręcza królowi symbol władzy. Oblicza postaci wyrzeźbiono w sposób oddający indywidualne rysy, rzeźba strojów wykonana jest bardzo starannie. • Do innych znalezisk pochodzących z tego okresu należą Terakotowe płaskorzeźby przedstawiające bogów oraz ludzi wykonujących codzienne czynności. • Upowszechniły się też małe, cylindryczne pieczęcie służące do pieczętowania dokumentów spisywanych na glinianych tabliczkach. Wiele z nich zdobią motywy z dziejów Gilgamesza. W okresie średniobabilońskim (kasyckim) powstało dużo nowych osiągnięć sztuki związanych z panowaniem Kasztów min. Produkcja modelowanej cegły, znaki graficzne tak zwane kuduru. I wreszcie okres nowobabiloński (chaldejski) Nabuchodonozor II zjednoczył ponownie całą Babilonię i ją rozbudował. Miasto było zbudowane na planie prostokąta, otoczone było podwójnym wysokim murem obronnym. Nowością były dekoracje z glazurowanej, modelowanej cegły układane w fryzy przedstawiające wizerunki zwierząt i roślin. Również wprowadzili płaskie pieczęcie ozdobione scenami kultowymi. Przyczyną upadku Babilonii był napad Persów. Sztuka asyryjska to przede wszystkim wyśmienita sztuka wojenna, ale nie tylko. Asyria zaczęła odradzać się już za panowania Assurdona II [934-11] w epoce nazywanej NOWYM PAŃSTWEM. Odtąd jej świetność i znaczenie w świecie antycznym zaczęła gwałtownie wzrastać. Po wprowadzeniu w ok. 875 roku p.n.e. konnicy - pierwszy raz w dziejach wojen, Asyryjczycy górowali nad innymi cywilizacjami w walkach, dzięki czemu lepiej i sprawniej szły im boje, a terytorium państwa znowu osiągnęło wielkość, jaką miało za czasów Tiglatpilesara I. Sztuka asyryjska rozwijała się początkowo pod bardzo silnym wpływem tradycji sumeryckich i akadyjskich. Wpływ na nią wywarły również tradycje innych kultur, podbitych przez Asyryjczyków: Hetytów i Hurytów. Pałace wznoszone były na założeniach podobnych do budowy domów mieszkalnych wokół dziedzińca. Ten sposób budowania dał początek stawianym później zamkom obronnym. Asyryjczycy zaczęli wykorzystywać nowe materiały budowlane i malarskie. Nowym elementem architektury są portale. Zabudowania miasta wznoszone były wzdłuż prostopadłych do siebie ulic. Jednakże o prawdziwym rozwoju sztuki asyryjskiej możemy mówić dopiero w okresie nowoasyryjskim. Z tego okresu archeologowie odnaleźli pozostałości pałaców w Nimrud, Niniwie, Chorsabad. Państwo uległo rozkładowi w wyniku zamieszek wewnętrznych i najazdów Scytów. Ludność Asyrii została wybita, a kraj zniszczony. Po wielkiej potędze nie było już śladu. Kres jej rozwojowi położył upadek Asyrii (609r. p.n.e.) ale jej osiągnięcia wywarły bardzo silny wpływ na rozwój sztuki Bliskiego Wschodu. Mezopotamia była pierwszą tak wielką cywilizacja Bliskiego Wschodu w czasach starożytnych. To ona przyczyniła się do tak znacznego rozwoju kultury, nauki i sztuki. Ich osiągnięcia są wieczne, niezniszczalne, przetrwały tyle tysięcy lat i przetrwają jeszcze więcej, ponieważ są to dzieła ponadczasowe.
