Podstawy ekologii

1.Ekologia – dziedzina biologii badająca relację między organizmami oraz zależności między organizmami a środowiskiem .Nazwa została wprowadzona przez niemieckiego biologa Ernesta Heackela , wywodzi się z gr. oikos (dom, otoczenie) i logos ( nauka).Ekologia dzieli się na
a. autoekologię – dział ekologii zajmujący się zależnościami między organizmami danego gatunku do środowiska (rozwój , funkcje , zachowanie się, adaptacja)
b. synekologię- dział ekologii zajmujący się badaniem zależności pomiędzy grupami organizmów zasiedlających wspólnie ten sam teren , powiązanych ze sobą w większe funkcjonalne jednostki
2. Przyroda – całokształt świata organicznego i nieorganicznego
3. Środowisko – miejsce występowania danego organizmu wraz z wszystkimi czynnikami na niego wpływającymi ( abiotycznymi i biotycznymi)
4. Ochrona przyrody – nauka zajmująca się podstawami ochrony tworów przyrody i jej zasobów , zapewnieniem trwałości ich użytkowania .
Ochrona środowiska –nauka i działalność zajmująca się ochroną elementów otoczenia danego gatunku oraz kształtowanie środowiska , aby zapewniało organizmowi optymalne warunki rozwoju
5. Gatunek –(1) zespół organizmów podobnych do siebie , blisko ze sobą powiązanych , mających wspólne pochodzenie ewolucyjne , mogących się swobodnie krzyżować i dawać płodne potomstwo .(2) Podstawowa jednostka klasyfikacyjna organizmów . Ułatwia poznawanie przyrody w określonym porządku .(3)Jest to jednostka biologiczna i jako taka umożliwia poznawanie zjawisk dziedziczności i zmienności.
6. Nazwa gatunkowa jest podporządkowana zasadzie binominalnego ( podwójnego)nazewnictwa . Składa się z nazwy rodzajowej ( np. człowiek) i nazwy gatunkowej (rozumny)
7. Siedlisko – ( habitat) przestrzeń , w jakim dany gatunek występuje
8. Nisza ekologiczna – sposób korzystania przez organizm ze środowiska ( jego potrzeby, wymagania, zagrożenia)
9. Podział czynników środowiskowych :
a. biotyczne – elementy przyrody ożywionej wpływające w danej biocenozie na siebie i środowisko abiotyczne ( oddziaływania)
b. abiotyczne- ogół przyrody nieożywionej, czynniki fizyczne i chemiczne wpływającej na żywe organizmy , ale także podlegające swym wzajemnym wpływom ( temperatura , światło)tworzą biotop
c. antropogeniczne - wszelkie czynniki będące wytworem pracy człowieka ( budynki)
10. Czynniki ograniczające – ogół czynników mających niekorzystny wpływ na organizmy
11. – Im bardziej podobne nisze ekologiczne mają 2 organizmy żyjące w jednym miejscu , tym silniejsza konkurencja zawiąże się miedzy nimi
12. Prawo minimum Liebinga – prawo mówiące , że organizm jest uzależniony od elementu , którego dostarcza się mu najmniej
13. Prawo tolerancji – każdy organizm ma własny i optymalny zakres warunków egzystencji i zależności od pewnego czynnika.Zarówno niedobór jak i nadmiar może być szkodliwy.
14. Tolerancja ekologiczna – zdolność do przystosowywania się do zmienności czynników środowiskowych
15. Zakres tolerancji – dzieli się na minimum , optimum i maximum
16. Za względu na zakres tolerancji organizmy dzielimy na :
a. stenobionty – organizmy tolerujące wąski zakres zmienności czynników( wykorzystuje się jako bioindykatory)
b. eurybionty – organizmy o szerokim zakresie tolerancji
c. polibionty – stenobionty o
d. oligobionty –
Ze względu na pokarm – euryfagi , stenofagi
Ze względu na temp – eurytermiczne i stenotermiczne
Wnioski z powiązania eurybionów , stenobiontów i prawa tolerancji:
1. Eurybionty są geograficznie najszerzej rozmiszczone
2. Eurybionty mogą być w stosunku do 1 czynnika eurytypowe , natomiast stenobiontowe w stosunku do innych
3. zwężenie zakresu tolerancji 1 z czynników może spowodować zmiany w zakresie tolerancji innych czynników
4. granice tolerancji mogą być odmienne w przypadku zmiany funkcji fizjologicznych ( np. w czasie rozrodu)
17. Gatunki przystosowując się do lokalnych warunków siedliskowych tworzą ekotypy – genetyczne odmiany organizmu w obrębie gatunku . Przystosowania te pozwalają uniezależnić się od czynników ograniczających
18. Populacja – zespół osobników 1 gatunku żyjących jednocześnie w tym samym środowisku i wzajemnie na siebie wpływających . Populacja ma charakterystyczne właściwości charakterystyczne wyłącznie dla niej jako grupy , nie zaś dla pojedynczego osobnika .
19. Cechy populacji:
a. rozrodczość
b. śmiertelność
c. struktura wiekowa
d. liczebność
e. rozmieszczenie
f. strategia pokarmowa
g. terytorializm
20. Rozrodczość – liczba osobników rodzących się w danej populacji. Zależy od:
a. czynników środowiskowych
b. ilości osobników
c. struktury płci
d. struktury wiekowej
e. oddziaływań międzygatunkowych
f. choroby
g. kataklizmy
21. Krzywe przeżywalności – graficzna ilustracja przeżywalności organizmów
22. Struktura wiekowa – ukazuje udział poszczególnych klas wiekowych w danej populacji
23. Liczebność- liczba osobników składających się na daną populację . Zależy od :
a. rozrodczości – jeżeli ta wzrasta , to wzrasta liczebność
b. śmiertelności –jeżeli wzrasta , to maleje liczebność
c. imigracji – jeżeli wzrasta , wzrasta też liczebność
d. emigracji – jeżeli wzrasta , maleje liczebność
24. Łatwiej wyznacza się liczebność osobników dużych , mało ruchliwych , nielicznych lub zajmujących niewielkie siedliska
25. Całkowitą liczebność wyznacza się w przypadku gatunku wymierającego , chronionego
26. Gdy organizmy są małe , bardzo ruchliwe , liczne lub gdy zajmują duże siedliska , wyznacza się zagęszczenie populacji. Jest to liczba osobników przypadających na jednostkę powierzchni lub objętości
27. Rozmieszczenie – sposób korzystania osobników z siedliska :
a. równomierne – występowanie konkurencji ( rośliny w sadach, ogródkach , plantacje, rośliny rozłogowe, drapieżniki, ptaki śpiewające, pola uprawne , szkółki leśne , pingwiny






b. przypadkowe ( po klęskach żywiołowych , rośliny wiatrosiewne)






c. skupiskowe ( grupowe)( leszczyny , mchy, trawy , owady kolonialne, zwierzęta stadne)( równomierne – skupiskowe ; losowo- skupiskowe)

Strategia pokarmowa – sposób pozyskiwania środków energetycznych
28. Gradacja – gwałtowny przyrost liczebności populacji prowadzący do masowego pojawiania się tego gatunku na określonym terenie . Wywołana jest zakłóceniem równowagi biocenotycznej ( stan równowagi dynamicznej między roślinami , zwierzętami .
29. Czynniki sprzyjające powstaniu gradacji:
a. obfitość pokarmu
b. duża płodność
c. brak konkurencji , korzystne oddziaływania międzygatunkowe
d. sprzyjające warunki środowiskowe
30. Przykłady gradacji:
a. eutrofizacja( masowe pojawianie się glonów w wodach na skutek zanieczyszczeń)
b. szkodniki np. stonka
c. bakterie , wirusy , epidemie
31. Przegląd szkodników:
a. pola-stonka, turkuć podjadek, bielinek kapustnik
b. sady- mszyca, kwieciak jabłkowy , owocówka jabłkóweczka,
c. lasy- korniki , brudnica mniszka, strzygonia chojnówka, osnuja gwieździsta, barczatka
d. magazyny- wołek zbożowy , mklik mącznik, młynarek mączny , strąkowiec fasolowy
32. Metody zwalczania szkodników :
a. mechaniczna ( zbieranie)
b. chemiczne ( zastosowanie pestycydów)
c. agrotechniczne ( dzielenie pól na mniejsze części , zastosowanie roślin odstraszających zapachowa , płodozmian
d. genetyczna ( rośliny transgeniczne- odporne na pasożyty)
e. biologiczna ( wykorzystanie naturalnych wrogów szkodnika , stosowanie repelentów- substancji o nieprzyjemnym zapachu lub smaku np. naftalen , otrzymywane sztucznie feromony
- tęcznik liszkarz- strzegonia, osnuja, brudnica
- biedronka- mszyce
- przekrasek – korniki
- złotook – mszyce
- świtezianka błyszcząca – mszyce
- biegacz skórzasty ,
- zgłębiec
Dlaczego niekorzystnie jest stosować chemiczne środki ochrony?
1. Nie działają wybiórczo , wpływają także na rośliny uprawne
2. Nie prowadzą do całkowitej eliminacji .Szkodniki często uodparniają się .
3. Wnikają do tkanek roślin uprawnych , w wyniku czego dostają się także do organizmu człowieka , co może spowodować mutacje komórek itd.
4. Spływy wód z pól, które były spryskiwane do rzek , jezior powodują eutrofizaję wód
33. Pestycydy( biocydy) ogólna nazwa chemicznych środków ochrony roślin przed szkodnikami . Dzielimy je na:
a. insektycydy( przeciw owadom)
b. herbicydy ( przeciw chwastom)
c. rodenocydy ( przeciw gryzoniom)
d. fungicidy( przeciw grzybom)
e. bakteriocydy( przeciw bakteriom)
f. moluskocydy ( przeciw ślimakom)
g. nematocydy( przeciw nicieniom)
h. akracydy( przeciw roztoczom)
i. defolianty( usuwają liście roślin)
DDT- dichlorodiufenylotrichloroetan