Opisz zbroję husarza. Nazwij jej elementy i wyjaśnij ich funkcje.
Opisz zbroję husarza. Nazwij jej elementy i wyjaśnij ich funkcje. Napisz, kiedy i gdzie spotkałeś taki kostium, co wtedy wiedziałeś na jego temat? Czy łączyłeś go z tradycją narodową? Na czym według ciebie polegał taki związek?
Uzbrojenie husarza
Uzbrojenie ochronne od polowy XVI wieku stanowiły różnego rodzaju hełmy (szyszaki, kapaliny, szturmaki), kolczugi i zbroja. Zbroja płytowa została upowszechniona w husarii w czasach Batorego. Składało się z: hełmu, napierśnika, obojczyków, naramienników z opachami, karwaszy oraz długich nabiodrników i nakolanników. W XVII wieku nie używano już nakolanników i nabiodrników. Około połowy tego wieku wyszły z użycia napleczniki, które zastąpiono pasami krzyżującymi się na plecach.
Zbroja husarska powszechnie używana w okresie świetności tej jazdy posiadała znaczne zalety bojowe: duża odporność przy niewielkim ciężarze oraz znaczną elastyczność. Najważniejszą jej część -sporządzona była z blachy świetnej jakości, grubej do 8 mm (w najgrubszym miejscu). Napierśnik chronił górną część ciała i sięgał na ogół poniżej stanu , w dolnej części miał trzy do pięciu folg. Wysklepiony był tak, że przez jego środek przebiegała wyraźna pionowa ość. Konstrukcja taka zwiększała odporność zbroi. Podobna ość przebiegała przez środek obojczyka, naramienników i karwaszy.
Zbroje husarii miały za zadanie zabezpieczyć przed bronią białą oraz zmniejszyć skuteczność broni palnej, a także przed strzałami z łuków. O tym, czy kula przebije, czy nie ówczesnej zbroi, decydowały: jakość stali zbroi, jakość i rodzaj broni palnej oraz odległość od celu. Zbroja musiała zapewnić swobodę ruchów, by można się było posługiwać zależnie od sytuacji różną bronią białą i palną. Zbroja zapewniając ochronę nie mogła nadmiernie ciążyć i krępować ruchów i dlatego nie okrywała całego ciała i była w porównaniu ze zbroją średniowieczną bardzo lekka. Ważyła 7- 8 kg, podczas gdy zbroje średniowiecznego rycerza ważyła od 25 kg do około 60 kg. Najgroźniejsza niewątpliwie dla zbroi husarskiej była kula muszkietu, dawała natomiast bardzo dobrą ochronę przed odłamkami armatnich pocisków wybuchowych. Na husarskich zbrojach płytowych umieszczano często po lewej stronie piersi wizerunki Matki Boskiej. Na napierśnikach powtarzał się także motyw krzyża zwany maltańskim lub kawalerskim.
Skrzydła husarskie
Cel stosowania skrzydeł husarskich
Skrzydła husarskie miały niewątpliwie charakter ozdobny, stosowano je w czasie parad i uroczystych wjazdów. Najlepszym tego dowodem jest znakomity dokument z epoki świetności husarii, a mianowicie tzw. Rolka Sztokholmska. Przedstawia ona uroczysty wjazd do Krakowa jaki odbył się 4-XII-1605 z okazji zaślubin króla Zygmunta III Wazy z austriacką arcyksiężniczką Konstancją. Zwarte szeregi chorągwi husarskich i oddzielne postaci husarskich oficerów są zilustrowane z drobiazgową szczegółowością. Widać na nich wyraźnie husarskie skrzydła przytroczone (po jednym czarnym skrzydle) u tylnych łęków siodeł.
Skrzydła (tak zresztą jak i inny element husarskiego wyposażenia - narzucana na zbroję skóra) miały pewną formę ideową, może magiczną. Miały przekształcać wojownika w istotę niezwykłą, ponadnaturalną, wyposażoną w wielką moc. Wzorem miały być drapieżne ptaki (stąd skrzydła z orlimi, sępimi czy sokolimi piórami), a także drapieżne zwierzęta (skóry lamparcie, tygrysie, wilcze czy niedźwiedzie).
Skrzydła miały oddziaływać przede wszystkim na psychikę przeciwnika (co korelowałoby z treścią listu przypowiedniego). Bo o ile szelest piór trudno było wyłowić w zgiełku bitwy, o tyle ich widok mógł płoszyć konie a człowieka przyprawiać o ciarki. Zresztą nie same tylko skrzydła spełniały tę funkcję. Długa kopia z kręcącym się proporcem i łopocząca rozwiana w galopie zwierzęca skóra oddziaływały w ten sam sposób. Szczególnie właśnie na konie, które z natury są dość płochliwe.
Za husarią szła fama niezwyciężonej jazdy. Zetknięcie w boju z takim przeciwnikiem, musiało prowadzić do znacznie silniejszej reakcji wśród piechoty. Znany jest np. taki fakt, gdy Karol IX chciał ruszyć na armię Chodkiewicza (pod Kircholmem), to mimo 3-krotnej przewagi liczebnej spotkał się z oporem własnych żołnierzy. Przypomniano mu, że warunki na jakich zaciągnięto zawodowego żołnierza, zawierały warunek w umowie, który gwarantował, że nie będą oni walczyć z Polakami w otwartym polu. Opór ostatecznie przełamano (przez obietnicę wypłaty podwójnego żołdu), lecz sytuacja ta mówi sama za siebie. Strach przed husarią potrafił więc być bardzo istotnym czynnikiem bojowym. Skrzydła mogły pełnić rolę rozpoznawczą, sygnalizującą wrogowi, że oto ma przed sobą właśnie tą a nie inną formację. Że stoi przeciw niej jazda, przed którą nie ma obrony.
Budowa skrzydeł
Obsada pojedynczego skrzydła wykonana jest z drewnianej listwy długości 118-119 cm. W górze listwa zagięta jest ku przodowi, w całości zaś pokryta aksamitem karmazynowym.
Grzbiet listwy od strony przedniej okuty jest mosiądzem, na krawędziach wycinanym w zęby, wzdłuż zdobionym wybijanymi kółeczkami, a na samym grzbiecie wytłaczanymi perełkami. Na górnym, zgiętym końcu listwy widnieje mosiężny guz na rozecie. Przy trzpieniu służącym do zakładania skrzydła na naplecznik zbroi znajduje się dodatkowe okucie w kształcie stylizowanej lilii. Mosiężny trzpień o profilowanej podstawce, zakończonej gałką, przymocowany jest w odległości 36,5 cm od dolnego końca listwy; w nim osadzony jest prostopadle (a równolegle do listwy skrzydła) pręt długości 10 cm. Podobny trzpień, z nieco krótszym prętem, mieści się na dolnym końcu listwy. Całe skrzydło liczy ok. 156 cm, waży zaś 80-95 dkg.