Artyści renesansu.
Rafael, właściwie Raffaello Santi (1483-1520), włoski malarz i architekt. Czołowy przedstawiciel dojrzałego renesansu zarówno w malarstwie, jak i w architekturze. Urodzony w Urbino, do 1502 uczył się malarstwa w Perugii u P. Perugina, pod koniec 1504 przeniósł się do Florencji - tam poznał dzieła L. da Vinci, które wywarły na niego olbrzymi wpływ.
Rafael doskonalił swój warsztat malarski tworząc słynne Madonny (1500-1504). 1514-1516 sporządził siedem kartonów-wzorów do arrasów watykańskich przeznaczonych do zawieszenia w dolnej strefie kaplicy Sykstyńskiej.
Kolejnym zadaniem malarskim była dekoracja loggii watykańskich w krużgankach 2. piętra wykonana na zlecenie Leona X w latach 1517-1519 - obejmowała ona 52 epizody biblijne w 13 przęsłach oraz słynne groteski. Mecenasem Rafaela był obok papieża bankier A. Chigi, dla którego artysta zaprojektował kaplicę przy rzymskim kościele Santa Maria del Popolo (od 1512).
Inne prace architektoniczne to: kościół San Eligio degli Orefici w Rzymie (ok. 1509-1520) i również rzymski Palazzo Bresciano Costa (ok. 1515, zburzony) oraz Palazzo Pandolfini we Florencji (ok. 1517). W malarskiej twórczości sztalugowej Rafaela dominowała tematyka religijna i portret.
Artysta dążył do stworzenia idealnego typu postaci kobiecej, posługiwał się też analizą psychologiczną, podkreślał indywidualne cechy modeli. Obrazy powstałe w Rzymie odznaczają się ciepłym i harmonijnym kolorytem, co stanowi efekt wpływu S. del Piombo.
>>>Za szczytowe dzieło Rafaela uchodzi Madonna Sykstyńska (ok. 1513), przeznaczona do kościoła Św. Sykstusa w Piacenzie oraz Madonna della Sedia (1516). Inne ważne obrazy to: Zaślubiny Marii (1504), Madonna ze szczygłem (1505), Madonna del Granduca (ok. 1505), Piękna ogrodniczka (1507), Złożenie do grobu (1507). Portrety: La Fornarina (1515), Baldassare Castiglione (1516), Leon X z kardynałami (ok. 1518).
Botticelli Sandro, właściwie Alessandro di Mariano Filipepi (1445-1510), włoski malarz wczesnego renesansu. Czynny we Florencji, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli szkoły florenckiej. Uczeń F. Lippiego. We wczesnych obrazach widać u niego tradycje późnogotyckiego stylu międzynarodowego. Nawiązywał do Masaccia, A. del Verocchia i Leonarda da Vinci. Malował obrazy mitologiczne o skomplikowanych treściach, z których najbardziej znane to Alegoria męstwa (1470), Primavera, znana też jako Alegoria wiosny (1477-78), Narodziny Wenus i Mars i Wenus (oba około 1485), Kalumnia Apellesa (około 1495). Malował także obrazy religijne do wszystkich większych kościołów Florencji i portrety (np. G. Medici około 1478).
W latach 1481-1483 na zaproszenie papieża Sykstusa IV wykonał freski w Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie. W latach 90. pod wpływem Savonaroli porzucił pogodny i liryczny ton i malował ekspresyjne i pesymistyczne obrazy religijne (Maria Magdalena u stóp krzyża około 1500, Mistyczne Narodzenie 1501, sceny z życia św. Zenobii około 1500-1505). Jego malarstwo charakteryzuje zamiłowanie do detalu, precyzyjna, dekoracyjna linia oraz chłodny i czysty koloryt. Zapomniany w XVII-XVIII w., popularność uzyskał w XIX w. dzięki J. Ruskinowi i prerafaelitom.
Piero della Francesca malarz włoski. Urodził się w Borgo San Sepolcro, w 1420 (Toskania), zmarł w 1492. Tworzył między innymi w Arezzo, Rzymie, Florencji, Rimini, Urbino, Ferrarze i rodzinnym Borgo San Sepolcro (dziś Sansepolcro). Do najważniejszych jego dzieł należą: Chrzest Chrystusa, Zmartwychwstanie, freski w bazylice S. Francesco w Arezzo (Legenda Krzyża Świętego 1452–59). Był też teoretykiem malastwa i uczonym napisał traktat o perspektywie De perspectiva pingendi.
Reni Guido (1575-1642), malarz włoski, przedstawiciel szkoły bolońskiej wczesnego baroku, eklektyk. Działał głównie w Rzymie i Bolonii. Zdobył popularność dzięki wielkiej sprawności technicznej prezentowanej w licznych płótnach o tematyce religijnej, przepojonej duchem kontrreformacji, o narracji utrzymanej niekiedy w tonie melodramatycznym.
Jako eklektyk nawiązywał do Rafaela i jego uczniów, co uwidoczniło się w statycznym i chłodnym, a uważanym za główne dzieło Reniego plafonie Aurora z Palazzo Rospigliosi w Rzymie (1613-1614).
Z innych prac Reniego wymienić należy freski w dwóch kaplicach obok rzymskiego kościoła San Gregorio Magno (1608-1609), wśród obrazów sztalugowych wyróżnia się Rzeź niewiniątek (1612).
Filipo Brunelleschi (F. Brunellesco), 1377-1446. Był architektem, rzeźbiarzem i złotnikiem, jednym z głównych przedstawicieli renesansu. Wprowadził nowatorskie formy architektoniczne i twórcze nawiązanie do antyku. Odegrał on wielka role w kształtowaniu się architektury renesansowej.
Jego dzieła to między innymi : Ospedale degli Innocenti, kopuła katedry, kaplica Pazzich - we Florencji
Masaccio, właściwie Tomaso di ser Giovanni di More (1401- ok. 1428), malarz włoski, jeden z reformatorów malarstwa włoskiego o dużym znaczeniu dla renesansu europejskiego. Działał we Florencji, Pizie i Rzymie. Przypuszczalnie był uczniem Masolina. W swych freskach realizował swój wielki monumentalny styl z dramatyczną indywidualizacją typów ludzkich, surowym ujęciem architektury oraz pejzażu. Wyprzedzał epokę w trójwymiarowym i perspektywicznym traktowaniu przestrzeni przełamując płaszczyznową tradycję D.B. Giotta. Wpłynął na sztukę Rafaela i Michała Anioła.
Prace m.in.: współpraca z Masolinem przy freskach w kaplicy Brancaccich w kościele Santa Maria del Carmine we Florencji (słynne Wygnanie z raju), obraz dla kościoła Santa Maria del Carmine w Pizie (1426), fresk św. Trójcy w Santa Maria Novella we Florencji.
Giorgione, właściwie Giorgio da Castelfranco (1476-1510), malarz włoski, jeden z głównych przedstawicieli renesansowego malarstwa weneckiego realizujący po mistrzowsku jego założenia kolorystyczne oraz efektowny i naturalny rozkład świateł i cieni.
Najważniejsze prace to: Rodzina Giorgiona, Madonna w świątyni, Śpiąca Wenus, Burza, Koncert wiejski.
Palladio Andrea, właściwie Andrea di Pietro (1508-1580), architekt włoski, ostatni z wielkich epoki renesansu, którego znaczenie polega głównie na stworzeniu w Vicenzie i w okolicy wielu pałaców i willi podmiejskich, przenoszących idee starorzymskiej architektury do Włoch północnych.
Reprezentował nurt klasyczny. Jego koncepcja willi idealnej obejmowała centralną bryłę o ściśle symetrycznym planie, zdobioną kolumnowym portykiem, z boków przylegały wydłużone skrzydła zabudowań gospodarczych rozciągnięte horyzontalnie lub wygięte do przodu ćwierćkolistym łukiem.
Ważniejsze realizacje: tzw. Basilica (od 1549) i pałace w Vicenzie - Chiericati (1550-1554), Thiene (1556-1558), Valmarana (od 1566), Teatro Olimpico (1585), kościoły w Wenecji: Il Redentore (1592), San Giorgio Maggiore (1566-1580), wille podmiejskie: Capra koło Vicenzy, tzw. Villa Rotonda (od 1550).
Clouet Jean, Janet, Jehannet (ok. 1485-1540), niderlandzkiego pochodzenia malarz i rysownik czynny we Francji. Ojciec Franois. Od 1516 artysta dworski króla Franciszka I. Po 1520 w Tours, od 1529 czynny w Paryżu. Tworzył pod wpływem francuskiego i włoskiego renesansu. Jego technika wywodzi się z malarstwa niderlandzkiego. Sztukę Cloueta cechuje elegancja, precyzyjny rysunek, wyrafinowany koloryt i wnikliwa charakterystyka psychologiczna. Malował głównie portrety (Franciszka I około 1535, G. Bud około 1536). Podejmował także tematy religijne (Św. Hieronim 1522). Około 151154-40 wykonał około 130 rysunków kredką, będących pogłębionymi psychologicznie studiami twarzy króla oraz dworu. Nawiązując do tradycji średniowiecznych iluminatorów jako jeden z pierwszych malował miniatury portretowe.
Gucci Santi (ok. 1530-1599), włoski rzeźbiarz działający w Polsce w 2. połowie w. XVI (po 1550), potwierdzony archiwalnie jako murator króla Zygmunta Augusta, Anny Jagiellonki i Stefana Batorego, ponadto związany z rodzinami Firlejów i Myszkowskich. W Pińczowie prowadził warsztat architektoniczno-rzeźbiarski, był też mieszczaninem krakowskim.
Dzieła m.in.: rzeźby z attyki domu Bonerów na Rynku Głównym nr 9 w Krakowie (ok. 1560), rozbudowa zamku w Janowcu (1565-1568) dla Firlejów, nagrobki króla Zygmunta Augusta i Anny Jagiellonki w kaplicy Zygmuntowskiej w katedrze na Wawelu (1574-1575), pałac króla Stefana Batorego na zamku w Grodnie, dla Myszkowskich pałac w Książu Wielkim (1585-1595), oraz rozbudowa zamku w Pińczowie (1591), dom kapitulny przy ulicy Kanoniczej nr 21 w Krakowie, nagrobek Andrzeja Firleja w kościele parafialnym w Janowcu (1586), pałac króla Stefana Batorego w Łobzowie pod Krakowem (1585-1587), przebudowa kaplicy Mariackiej w katedrze wawelskiej na mauzoleum Stefana Batorego, stalle i nagrobek tamże - jedyne sygnowane dzieło artysty.