Typy wybrzeży morskich (RYSUNEK I OPIS!)

      Typy wybrzeży  Wyróżnia się wiele genetycznych typów wybrzeży: riasowe - powstaje w wyniku zatopienia dolnych odcinków dolin wciętych w maswywy górskie biegnące prostopadle do brzegu Bretania, płd.-zach. Irlandia, płn.-zach. Hiszpania fiordowe - powstaje przez zalanie długich, głebokich (U-kształtnych) dolin lodowcowych w obszarach górskich Norwegia, Islandia, Chile, Alaska fierdowe - powstaje przez zalanie niezbyt głebokich dolin lodowcowych na obszarach wyżynnych Szwecja, Chile szkierowe - powstaje na wygładzonych przez lodowiec obszarach skalistych z licznymi mutonami Finlandia i Szwecja (wylot Zat. Botnickiej), Alaska dalmatyńskie - powstaje wskutek zatopienia pasm górskich biegnących równolegle do brzegu Dalmacja, Kalifornia lagunowe - powstaje w wyniku usypania piaszczystego wału równoległego do brzegu (lido) , odcinającego część morza (laguna) Zatoka Wenecka, zach. Włochy, wsch. Floryda limanowe - powstaje w wyniku odcięcia od morza estuariów wałem piaszczystym płn.-zach. wybrzeże M.Czarnego, wsch. wybrzeże Zat. Gwinejskiej mierzejowo-zalewowe - prądy przybrzeżne usypują półwyspy (kosy, mierzeje), które odcinają od morza zalewy lub jeziora przybrzeżne płd. wybrzeże Bałtyku mangrowe (namorzynowe) - w klimacie gorącym, w miejscach o dużych pływach rosną słonolubne lasy namorzynowe, tworzące brzeg Morze Południowochińskie, Zatoka Bengalska, Wyspy Sundajskie marszowe - uformowane przez akumulację materiału rzecznego w lagunach, a następnie zarastanie roślinnością bagienną Holandia, Niemcy (M.Północne) kalasowe - powstają przez częściowe zalanie młodych gór o przebiegu równoległym do brzegu; powstają płytkie zatoki w słabo wyciętych dolinach poprzecznych     podzienkuj plizzzzzz i daj te punkty he he he

Klifowe wysokie wybrzeże opadające ku morzu stromą ścianą zwaną klifem; u podnóża klifu niekiedy występuje wąska plaża fale uderzające z wielką siłą w wysoki brzeg podcinają go, powodując jego obrywanie się i cofanie; u podnóża klifu tworzy się lekko nachylona ku morzu platforma abrazyjna wyspa Wolin, Jastrzębia Góra, Gdynia Orłowo, pd. Anglia (Dover), przylądek Północny, Portugalia Mierzejowe płaskie wybrzeże z zatokami zamykanymi przez piaszczyste, wąskie półwyspy (mierzeje, kosy); częste są przybrzeżne jeziora oraz zalewy połączone z morzem wąskim przesmykiem w miejscach, gdzie długie wybrzeże nagle skręca w stronę zatoki, prądy przybrzeżne usypują wąskie półwyspy (zwane kosą lub mierzeją), które odci­nają od morza zalewy i jeziora przybrzeżne Płw. Helski, Mierzeja Wiślana, wybrzeża oddzielające od morza jez. Łebsko, Gardno, Bukowo, Jamno Lidowo- lagunowe płaskie wybrzeża, w których płytkie zatoki (laguny) zamknięte są wynurzonymi wałami przybrzeżnymi (lido); niekiedy w czasie przypływu laguna wypełniona jest wodą, a podczas odpływu jej dno się odsłania (są to tzw. watty) na obszarach o dużej różnicy między odpływem i przypływem — z akumulowanego materiału tworzą się w pewnej odległości od brzegu ławice przybrzeżne, płycizny i wyspy, które mogą się łączyć ze sobą Zatoka Wenecka, zach. wybrzeże Włoch, zach. wybrzeże Morza Azowskiego, wsch. wybrzeże Florydy Marszowe wybrzeża płaskie z rozległą, torfiastobagienną równiną uformowane przez akumulację materiału rzecznego w lagunach, a następnie zamulanie i zarastanie roślinnością bagienną okolice Międzyzdrojów, Holandia, Niemcy (nad M. Północnym) Ukształtowane głównie przez procesy rzeczne (fluwiogeniczne typy wybrzeży) Deltowe płaskie wybrzeże poprzecinane odnogami uchodzącej do morza rzeki, liczne łachy i płycizny, piaszczyste półwyspy wysunięte w stronę morza tam, gdzie działalność budująca rzeki jest większa niż działalność niszcząca morza (dużo zawiesiny w wodzie rzeki, słabe pływy i prądy morskie): rzeki usypują równinę akumulacyjną i uchodzą do morza licznymi ramionami delta Wisły, Nilu, Missisipi, Dunaju, Mekongu, Gangesu i Brahmaputry, Tygrysu, Indusu, Leny, Indygirki Estuariowe głęboko wcięte doliny uchodzących rzek, nie mające charakteru zatok (morskie przedłużenia dolin rzecznych) tam, gdzie rzeka nie może usypać delty ani utworzyć rozlewiska, a występują silne pływy — fala przy­pływu wdziera się w wylot rzeki i poszerza go, a fala odpływu zabiera materiał pochodzący z niszczenia ujście Sekwany, Tamizy, Loary, rzeki św. Wawrzyńca Limanowe (jarowe) wybrzeża z wąskimi, prostopadłymi do linii brzegowej zatokami (będącymi przedłużeniem jarów), często odciętymi od morza pasem lądu powstaje najczęściej na obszarach o budowie płytowej; nawet jeśli ujście doliny rzecznej do morza jest zamknięte, to woda przesiąka pod przegrodą i uchodzi do morza pn.-zach. wybrzeże Morza Czarnego (ujście Dniestru, Dniepru), wsch. wybrzeża Zatoki Gwinejskiej Ukształtowane przez wcześniejszą działalność lodowców Fiordowe wysokie wybrzeże z głębokimi, długimi i wąskimi zatokami o stromych ścianach sięgających często setek metrów wysokości przez zalanie morzem długich, głębokich (U-kształtnych) dolin lodowcowych w obszarach górskich pn. wybrzeże Norwegii, Islandia, Chile, Alaska, zach. Kanada, Grenlandia, Antarktyda Fierdowe (fjärdowe) wybrzeże z zatokami o ścianach dość stromych, ale niezbyt wysokich (zazwyczaj 30–50 m) przez zalanie morzem niezbyt głębokich dolin lodowcowych na obszarach wyżynnych bałtyckie wybrzeże Szwecji, Chile Szkie­rowe (skierowe) wybrzeże z bardzo dużą ilością małych pagórkowatych wysepek, ledwo wynurzających się nad powierzchnię wyspy-szkiery są wygładzonymi przez lodowiec i fale morskie pagórkami granitowymi (zalane morzem obszary z licznymi mutonami i drumlinami) wybrzeże Finlandii i Szwecji u wylotu Zat. Botnickiej, Alaska Lobowe rozległa, jęzorowa zatoka o dość regularnej linii brzegowej zalanie morzem rozległych zagłębień końcowych lodowca Zatoka Gdańska Ferdowe (föhrdowe) liczne rozległe i głębokie rynny ciągnące się z lądu i wpadające do morza zalanie morzem obszarów akumulacji polodowcowej, ponacinanych rynnami subglacjalnymi wsch. wybrzeże Danii, okolice Nowego Jorku Kształtowane przez organizmy żywe (organogeniczne typy wybrzeży) Rafowe (koralowe) wybrzeże oddzielone od pełnego morza barierą zbudowaną z rafy koralowej; między barierą i właściwym wybrzeżem często płytka laguna; stok rafy łagodny od strony laguny, stromy od strony morza rafa koralowa (którą tworzą wapienne szkielety koralowców) może powstać (a następnie rozbudować w górę ku powierzchni wody) tylko w morzach ciepłych i w miejscach tak płytkich, że światło słoneczne dociera do dna Wielka Rafa Koralowa (na pn.-wsch. od Australii), Oceania, wyspy Morza Karaibskiego, Malediwy, Morze Czerwone Mangrowe (namorzynowe) płaskie, porośnięte lasami i zaroślami rosnącymi przy brzegu morza, w wodzie w klimacie gorącym, w strefie pływów o dużych amplitudach, ale przy niewielkiej energii fal; korzenie słonolubnych roślin tworzą plątaninę, w której gro­madzą się osady — brzeg narasta Sumatra, Nowa Gwinea, Kuba, Kolumbia, Morze Południowochińskie, Zatoka Bengalska Ukształtowane przez procesy tektoniczne i subarealne (tektogeniczne) Riasowe wysokie strome wybrzeże o urozmaiconej linii brzegowej, liczne głębokie, kręte zatoki, półwyspy, wysepki, w większości wydłużone prostopadle lub prawie prostopadle do lądu zatopienie dolin wciętych w zrównane i odmłodzone masywy starych gór, biegnących prostopadle do brzegu; skaliste pół­wy­s­py odpowia­da­jące bardziej odpornym grzbie­tom gór, a w ich prze­dłużeniu występują wyspy Bretania, pd.-zach. Irlandia, pn.-zach. Hiszpania, Islandia, Portugalia, Krym Kalasowe (łukowe, kala, cala) podłużne wybrzeże górskie, gdzie grzbiety wznoszą się wysoko ponad poziom morza, a linia brzegowa ma przebieg falisty przez częściowe zalanie młodych gór o przebiegu łańcuchów równoległym do brzegu; bardzo płytkie zatoki powstają w słabo wyciętych dolinach poprzecznych wybrzeże Alaski, Sachalin, Płw. Koreański, wybrzeże Morza Tyrreńskiego Dalmatyńskie (kanałowe) liczne wyspy i półwyspy wydłużone równolegle do lądu, długie zatoki i kanały; często wybrzeżu temu towarzyszą zjawiska krasowe przez zalanie mocno rozczłonkowanych grzbietów górskich, tak że kulminacje grzbietów tworzą ciągi wysp Dalmacja (wybrzeże Chorwacji), Kalifornia Wulkaniczne różnego rodzaju wybrzeża, często o bardzo urozmaiconej (poszarpanej, zębatej) linii brzegowej, liczne wyspy, koliste zatoki, wysokie stożki wulkanów tam, gdzie wulkan wyrasta bezpośrednio z morza lub gdzie produkty jego erupcji (np. lawa) budują linię brzegową; koliste zatoki to często zalane wodą kaldery starych wulkanów wyspy: Madera, Santoryn, Samoa Zach., Hawaje Uskokowe linia brzegowa prostolinijna lub złożona z odcinków łamanej, bardzo urwista przez zalanie rowu tektonicznego lub obszaru pociętego uskokami, przez powstanie rowu na granicy morza i lądu Morze Czerwone, Dekan, Zatoka Kalifornijska Inne Eoliczne piaszczyste wybrzeże z wydmami i licznymi półkolistymi zatokami nawiewanie piasku na wybrzeże morza, wypełnianie wodą morską zagłębień terenu powstałych przez wywianie piasku Płw. Aralski Antropogeniczne niewysokie (do kilku m), zazwyczaj budowane z betonu, kamieni lub ziemi, o prostych kształtach geometrycznych działalność człowieka: nabrzeża portowe, falochrony, sztuczne wyspy i półwyspy Gdańsk, Gdynia, wybrzeże Holandii, Zat. Tokijska