Genetyka-rodzaje zmienności, czynniki mutagenne.
GENETYKA-nauka o dziedziczności i zmienności.
RODZAJE ZMIENNOŚCI:
a)niedziedziczna(fluktuacyjna, modyfikacyjna, środowiskowa)np. sosna rosnąca w różnych warunkach:nad morzem, w głębi lądu, w górach. Strzałka wodna mająca 3 rodzaje liści[rys.1]
b)dziedziczna
• Rekombinacyjna-powstaje w wyniku crosing over, losowego rozejscia się chromosomów w mejozie oraz losowego łądzenia się gamet.
• Zmienność mutacyjna-powstaje w wyniku mutacji, czyli zmian zachodzących w DNA
CZYNNIKI MUTAGENNE-czynniki, które indukują mutację. Mutacje mogą powstawać samorzutnie, lub mogą być indukowane.
PODZIAŁ CZYNNIKÓW MUTAGENNYCH:
• Fizyczne:promieniowanie jonizujące(rendgenowskie x), promieniowanie y, promieniowanie ultrafioletowe, podwyższona temperatura.
• Chemiczne:analogi zasad azotowych, kwas azotowy, nadtlenek wodoru, gaz bojowy i peryt, kolchicyna, benzopiren(w dymie z papierosa)
RODZAJE MUTACJI:
a)Punktowe(genowe)-dotyczą pojedynczych genów
• Tranzycja-zamiana zasady purynowej na inną zasadę purynową lub pirymidynowej na inną pirymidynową
• Transwersja-zmiana zasady purynowej na pitymidynową i odwrotnie
• Delecja-wypadnięcie 1 lub kilku nukleotydów
• Insercja-wbudowanie 1 lub kilku nukleotydów
b)mutacje chromosomowe
1. aberacje strukturalne chromosomów-są konsekwencją pęknięć chromatyd[rys.2]
• duplikacja-podwojenie[rys.3]
• inwersja-odwrócenie[rys.4]
• translokacja-przemieszczenie[rys.5]
• deficjencja-ubytek[rys.6]
2. aberacje liczbowe chromosomów
2n=46=23 pary
22p.+XX lub XY
• monosomiki 2n+1=45
-zespół Turnera 2n-1=45
↓ XO
Kobiety o bardzo niskim wzroście, niedorozwoju jajników, bezpłodne, upośledzone umysłowo.
• Trisomiki 2n+1=47
-w heterosomach(chromosomy płci)
Zespół klinefeltera 2n+1=47, XXY
↓
Wysoki mężczyzna o kobiecej budowie klatki piersiowej, niedorozwój jąder, bezpłodny, ujawnia się w okresie dojżewania
• 2n+1=47, XYY
-w autosomach(chr. ciało.)
↓
Wysoki mężczyzna o nadmiernym trądziku
• Zespół Downa 2n+1=47
O 1 chromosom więcej w 21 parze
↓
Niski wzrost, zaburzone proporcje ciała, powieka górna z fałdą nakątną, krótki noc, duży pobrużdżony język utrudniający całkowite zamknięcie ust, krótkie szerokie palce i dłonie z często występującą bruzdą poprzeczną, upośledzenie umysłowe.
c)mutacje genomowe-prowadzą do powstawania tzw.poliploidów
3n-triploidy
4n-tetraploidy
5n-pentaploidy
Te mutacje występują tylko w świecie roślin, powstają samorzutnie w warunkach naturalnych na skutek tzw.szoków termiczncyh(wys.temperatura w ciągu dnia w wysokich górach, a niska nocą).Żyto i buraki mają 4n-dzięki temu jego korzeń jest okrągły
Za pomocą kolhidyny możemy otrzymywać poliplidy.