Leonardo da Vinci - Geniusz Renesansu. Na podstawie wybranych dzieł opisz życie i twórczość Leonarda da Vinci.

Renesans był epoką otwierająca czasy nowożytne. Przepaść między "starą" a "nową" kulturą europejską była wielka, ponieważ na przełomie XV/XVI wieku we Włoszech, a w XVI wieku w innych częściach kontynentu, zmieniło się całkowicie myślenie człowieka, jego podejście do sztuki i tradycji filozoficznej i literackiej.
Odrodzenie to przede wszystkim epoka wielkich indywidualności. Każdy, kto czuł w sobie przypływ talentu, rozwijał go wszechstronnie. Człowiek nie był zorientowany na jedną dyscyplinę, bardzo często pełnił wiele funkcji: zawodowych, społecznych, politycznych, artystycznych. Najlepszym przykładem tego jest Leonardo da Vinci - włoski przedstawiciel renesansu: malarz, rzeźbiarz, technik, architekt, badacz przyrodniczy, filozof i wynalazca. Jego osiągnięcia do dziś wzbudzają szacunek i podziw, po dziś dzień znajdują praktyczne zastosowania.

Leonardo da Vinci - życie i twórczość:

I OKRES FLORENCKI

Urodził się 15 kwietnia 1452 w Vinci w Toskanii. Był nieślubnym dzieckiem notariusza ser Piera da Vinci i wiejskiej dziewczyny o imieniu Caterina. W rozumieniu współczesnym człon nazwiska "da Vinci" oznacza "z miasta Vinci". Jego pełne nazwisko, nadane mu przy narodzinach, to "Leonardo di ser Piero da Vinci", czyli "Leonardo, syn ser Piera z miasta Vinci. Matka nie interesowała się Leonardem, chłopiec mieszkał najpierw z dziadkami, a po ich śmierci z ojcem i jego żoną Albierą Amadori we Florencji.
Od wczesnych lat dziecięcych ujawnił się jego talent artystyczny, dlatego ok. roku 1467 został oddany na naukę do malarza, rzeźbiarza i złotnika Andrea del Verrocchio we Florencji, gdzie później zdobył wykształcenie w dziedzinie malarstwa i rzeźby.
W roku 1472 da Vinci został wpisany na listę malarzy florenckich (Campagnia de Pittori) i przyjęty do cechu malarzy we Florencji.
Już w warsztacie Verrocchio ok. 1476 roku namalował anioła w obrazie "Chrzest Chrystusa". Swoje pierwsze obrazy malował w wieku 20 lat: "Zwiastowanie", "Pokłon Trzech Króli", "Św. Hieronim" (dwa ostatnie nie ukończone).

I OKRES MEDIOLAŃSKI

W latach 1482-1499 Leonardo działał na dworze Sforzy u księcia Mediolanu Lodovico il Moro. W okresie tym namalowal między innymi "Damę z gronostajem".
W pierwszym okresie pobytu w Mediolanie Leonardo podjął systematyczne studia w dziedzinie anatomii, botaniki, matematyki, optyki i mechaniki. Powstały wówczas główne części traktatu o malarstwie, architekturze i anatomii, optyce i mechanice.
Prowadził też badania i tworzył maszyny wojenne. Wstąpił na służbę Cezara Borgii, księcia Valentinois, jako inżynier wojenny i kartograf. W notatnikach Leonarda z tego okresu znajduje się szereg maszyn wojennych, między innymi czołg.
W okresie niemowlęcym nad kołyską Leonarda przeleciał jastrząb. Da Vinci uważał to za proroctwo. Pragnął opanować sztukę latania. Czerpał pomysły z obserwacji przyrody. Sądził, że ptak funkcjonuje zgodnie z zasadami matematyki i w takim razie również człowiek może polecieć na odpowiednio skonstruowanej maszynie. Jego późniejsze dzienniki zawierają szczegółowe opisy badań nad lotem ptaków i kilka różnych projektów skrzydeł bazujących na strukturze skrzydeł nietoperzy, które opisał jako lżejsze, dzięki niezgłębionej tajemnicy ich błony.
Leonardo nie ograniczał się tylko do projektowania latających maszyn z mechanicznymi skrzydłami, zaprojektował także spadochron. Lotnik miał się go trzymać za pomocą rąk. Projekt został pomyślnie przetestowany 26 czerwca 2000 roku przez brytyjskiego skoczka spadochronowego, Adriana Nicholasa. Zgodnie ze wskazówkami wynalazcy przypiął on 187-funtowy spadochron w kształcie piramidy, wykonany z sosnowego drewna. Jednakże zamiast bawełnianego użył lnianego płótna. Ważąca 90 kg czasza była 40 razy większa od obecnie używanych. Skoczył z pokładu balonu z wysokości 10 000 stóp w Parku narodowym Krugera w Południowej Afryce. Opadał łagodnie i na wysokości 2 000 stóp otworzył nowoczesny spadochron i wylądował.
W okresie mediolańskim Da Vinci wykonał również malowidło ścienne "Ostatnia wieczerza", zaliczane do największych z jego dzieł.

II OKRES FLORENCKI

Po roku 1499 Leonardo powrócił do Florencji i przebywał tu do 1506 roku. W tym okresie namalował między innymi portret Mony Lisy.
W drugim okresie przebywania we Florencji Leonardo kontynuował prace naukowe i zbierał materiały do traktatu o pierwotnych siłach natury, obejmującego całą kosmologię. Jego zainteresowania wiązały się ze sztuką i pracami technicznymi. Były wyrazem pasji poznawczej.
7 lipca 1504 roku umarł jego ojciec Ser Piero da Vinci, ani słowem nie uwzględniając w swym testamencie Leonarda, swego pozamałżeńskiego syna. Śmierć ojca Leonardo wspomina jedynie paroma słowami w jednym ze swych pism.
W tym okresie wykonał jeszcze malowidło ścienne "Bitwa pod Anghiari" dla Palazzo Vecchio we Florencji, zbliżone techniką do enkaustyki. Niestety podczas sztucznego osuszania uległo całkowitemu zniszczeniu. Leonardo bardzo to przeżył i opuścił Florencję i już nigdy na stałe do niej nie powrócił.

II OKRES MEDIOLAŃSKI

Po przyjeździe do Mediolanu w 1506 roku Leonardo wstąpił na służbę do Ludwika XII jako nadworny malarz i inżynier wojny. Pracował nad planszami anatomicznymi i prowadził nieustające badania w dziedzinie mechaniki.
Poznał tu Francesco Melziego, który był jego kompanem do końca życia, a także spadkobiercą.

OKRES RZYMSKI

W 1513 roku, w towarzystwie Melziego, Leonardo wyjechał z Mediolanu do Rzymu i rozpoczął służbę u Giuliana de Medici, brata papieża Leona X. W tym czasie działali w Rzymie tacy wielcy malarze jak Michał Anioł czy Rafael Santi. Żadne poważne zlecenia nie pozwoliły mu stanąć do rywalizacji z tymi dwoma największymi konkurentami.
Namalował w tym okresie obraz "Święty Jan Chrzciciel"

OKRES FRANCUSKI

Kiedy w 1516 roku umarł Giuliano de Medici, mecenas Leonarda, ten wyruszył do Francji, gdzie zabrał ze sobą "Mona Lise", "Świętego Jana Chrzciciela" i "Świętą Annę Samotrzecią". Do dzisiejszych czasów obrazy te znajdują się we Francji obecnie w Luwrze.
Od roku 1516 zaczął pracować dla króla Francji Franciszka I. Zamieszkał w posiadłości Clos Luc, w pobliżu królewskiej rezydencji w zamku Amboise, a król obdarzył go sowitym wynagrodzeniem. W ostatnim okresie swego życia podupadł na zdrowiu, miał sparaliżowaną prawą rękę, ale wciąż mógł rysować. W roku 1518 opracował jeszcze plany kanału łączącego Loarę z Saoną.
Zmarł 2 maja 1519 roku i został pochowany w Kaplicy św. Huberta, w zamku Amboise.

Leonardo da Vinci głównie dzięki wszechstronności swego talentu był postacią charakterystyczną dla Renesansu. Był jednym z pierwszych mistrzów tego okresu, przedstawicielem jego pełnego rozwoju, którego zdobyczą, w przeciwieństwie do sztuki XV wieku był realizm, silna charakterystyka, pogłębienie przestrzeni za pomocą perspektywy, a przede wszystkim rytmicznie jednolita kompozycja obrazu, jako przykład posłużyć może obraz "Ostatnia wieczerza". Jego styl malarski charakteryzuje się delikatnym światłocieniem, który sprawia, ze rysy barw i poszczególnych konturów prawie się zlewają. Twarze ożywia tajemniczy uśmiech, który szczególnie przykuwa widza.

Jako inżynier, Leonardo tworzył projekty wyprzedzające jego czas, opracowując koncepcję helikoptera, czołgu, wykorzystania podstaw tektoniki płyt, podwójnego kadłuba łodzi i wiele innych innowacji. Względnie mała liczba jego pomysłów została wcielona w życie za jego czasów. Niektóre z jego pomniejszych pomysłów, takie jak np.: automatyczna nawijarka do szpul, czy maszyna do sprawdzania wytrzymałości drutu na rozciąganie, weszły do świata techniki bez większego rozgłosu.

Jako rzeźbiarz nie pozostawił po sobie żadnego dzieła, np.: posąg konny księcia Francesca Sforzy uległ zniszczeniu już w 1499 roku i zachowały się jedynie rysunki w zbiorach Windsor w Anglii.

Do historii kultury imię Leonarda da Vinci przeszło dzięki genialnemu mistrzostwu sztuki malarskiej, to talent malarski przysporzył mu największej popularności. W przekonaniu Leonarda jedynie malarstwo oferuje możliwość najpełniejszego opisu rzeczywistości, dlatego przyznał mu najwyższe miejsce w hierarchii sztuk mówiąc: "Ta wiedza jest, pożyteczniejsza, której owoc jest bardziej dostępny i na odwrót - ta jest mniej użyteczna, którą trudno przekazać. Malarstwo ma cel dostępny dla wszystkich pokoleń całego świata, ponieważ dzieło jego podległe jest władzy wzroku".

Jego obrazy po dziś dzień stanowią ozdobę muzeów i galerii.

Bibliografia:

Encyklopedia Powszechna; wydanie Gutenberga
Encyklopedia PWN; wydawnictwo naukowe PWN
Internet; Wikipedia, wolna encyklopedia
Leonardo da Vinci, lot wyobraźni; Charles Nicholl
Swiat Wiedzy; kolekcja Marshalla Cavendisha