różnice między skałami magmowymi a osadowymi

. Skały magmowe, które powstają w głębi skorupy ziemskiej podczas krzepnięcia magmy lub na powierzchni jako rezultat zastygania lawy wulkanicznej. B. Skały osadowe, których tworzenie związane jest bądź z gromadzeniem się produktów wietrzenia (zwłaszcza mechanicznego) albo szczątków organizmów bądź z wytrącaniem się związków chemicznych z roztworów, np. z wody morskiej. C. Skały przeobrażone, zwane też metamorficznymi, będące rezultatem przeobrażenia starszych skal magmowych lub osadowych, które dostawszy się w głębsze partie skorupy ziemskiej poddane zostały działaniu panującej tam wysokiej temperatury i znacznego ciśnienia (procesom tych przeobrażeń nie towarzyszy przetapianie, wtedy bowiem powstawałaby nowa magma, a z niej nowe skały magmowe).     A. SKALY MAGMOWE Krzepnięcie magmy. Magma - gorąca i płynna mieszanina wielu różnych związków chemicznych, głównie tlenków i krzemianów - może w pewnych warunkach ulegać krzepnięciu. Temperatura płynnej magmy jest różna i wynosi zwykle około 900-1100oC (1000-1200oK). Najważniejszym czynnikiem przyczyniającym się do krzepnięcia magmy jest jej ochładzanie. Krzepnięcie magmy jest procesem długotrwałym i bardzo złożonym. Polega on na krystalizacji różnych składników magmy, czyli powstawaniu z niej różnych minerałów. Krystalizacja poszczególnych składników nie odbywa się równocześnie, lecz w miarę obniżania temperatury krystalizują coraz to inne składniki. Kolejność krystalizacji jest zawsze jednakowa. Najpierw powstają różne minerały z grupy towarzyszących i pobocznych, np. magnetyt później krzemiany - kolejno: o1iwiny, łyszczyki, skalenie a na końcu kwarc. Jest rzeczą oczywistą, że kolejność krystalizacji wpływa na formę wykształcania kryształów. Te minerały które tworzą się w pierwszej kolejności, mają zwykle kryształy ograniczone charakterystycznymi dla nich ścianami. Narastają one bowiem swobodnie w płynnej masie. Natomiast minerały powstające na końcu mogą krystalizować już tylko w wolnych przestrzeniach pomiędzy wcześniej utworzonymi kryształami. Dlatego nie mają one kształtów sobie właściwych, lecz jedynie takie, jakie miały wolne miejsca, które dla nich pozostały. Wskutek stopniowej krystalizacji dochodzi czasem do zróżnicowania zastygającej magmy. Krystalizujące wcześniej minerały, zwykle cięższe, mogą gromadzić się w niższych partiach intruzji tworząc odpowiedni typ skały. Pozostałe minerały – lżejsze, po całkowitym zakrzepnięciu tworzą oczywiście odmienny rodzaj skały. • Minerały skał magmowych. Wśród minerałów skałotwórczych skał magmowych minerałami głównymi są: skalenie, kwarc, łyszczyki i oliwmy (charakterystyczne cechy niektórych z nich omówione zostały w poprzednim rozdziale). Najważniejsze z wymienionych minerałów są skalenie. Rodzaj skaleni występujących w danej skale magmowej ma bardzo ważne znaczenie dla określania rodzaju skały. • Struktury i tekstury skał magmowych. Skały magmowe charakteryzują się różnorodną budową wewnętrzną. Ich budowa wewnętrzna - a więc ich struktura i tekstura - zależą od warunków, w jakich odbywała się krystalizacja. Z punktu widzenia stopnia krystaliczności wśród skał magmowych wyróżnia się trzy typy struktur: - pełnokrystaliczną, gdy wszystkie składniki skały mają budowę krystaliczną; -szklistą, gdy płynny stop magmowy uległ tak gwałtownemu ochłodzeniu, że jedynie zgęstniał i przypomina swą konsystencją szklo a żaden ze składników nie zdążył wykrystalizować; - mieszaną, czyli częściowo krystaliczną, gdy tylko niektóre składniki wykrystalizowały i tkwią w bezpostaciowej, szklistej masie skały. Struktury skał magmowych można także rozpatrywać z punktu widzenia wielkości kryształów. Pod tym względem wyróżnia się następujące struktury: - jawnokrystaliczną, gdy wielkość kryształów jest na tyle duża, że można je stwierdzić gołym okiem; - skrytokrystaliczną (lub niewidocznokrystaliczną), gdy poszczególne kryształy są do tego stopnia małe, że można je stwierdzić dopiero badając skalę pod mikroskopem; - porfirową, gdy występują pojedyncze większe kryształy tkwiące w skrytokrystalicznej masie skały; te większe kryształy nazywane są prakryształami, pozostała zaś masa ciastem skalnym. W strukturze jawnokrystalicznej wielkość kryształów bywa różna. Gdy ziarna kryształów są mniej więcej jednakowej wielkości, struktura jest równoziarnista, gdy zaś jednocześnie występują kryształy i małe i duże, struktura skały jest nierównoziarnista. Struktura równoziarnista umownie podzielona została na: - gruboziarnistą, gdy wielkość ziaren kryształów przekracza 5 mm; - średnioziarnistą, gdy wielkość ziaren waha się od 2 do 5 mm; - drobnoziarnista gdy ziarna kryształów są mniejsze od 2 mm. Poszczególne składniki skały mogą być w niej różnie rozmieszczone. Z tego punktu widzenia w skałach magmowych wyróżnia się dwa typy tekstury: - bezładną‚ gdy poszczególne ziarna kryształów rozmieszczone są w przestrzeni skały całkowicie dowolnie; - uporządkowaną, gdy w rozmieszczeniu kryształów można stwierdzić jakąś prawidłowość. Ogromna większość skał magmowych ma teksturę bezładną. Przykładem zaś tekstury uporządkowanej jest tekstura fluidalna, właściwa dla skał, których krystalizacja odbywała się w trakcie płynięcia magmy. Tekstura taka wyraża się równoległym ułożeniem kryształów, a zwłaszcza prakryształów, w masie ciasta skalnego. Przestrzeń skały może być całkowicie lub tylko częściowo wypełniona minerałami, Pod tym względem wydziela się teksturę: - zbitą (lub masywną), gdy w skale nie ma żadnych pustych przestrzeni, albo - pęcherzykowatą, gdy obserwujemy w skale puste przestrzenie. Dla skal magmowych typowa jest tekstura zbita. Tekstura pęcherzykowata występuje tylko w niektórych skałach, będących zastygłymi lawami, a pęcherzyki są śladami po ulatniających się gazach. Oddzielność w skałach magmowych. Stygnięcie magmy nie kończy się w chwili całkowitego jej skrzepnięcia, lecz trwa nadal. Utworzona skała przy oziębianiu kurczy się, a przez to zmniejsza swoją objętość. Procesowi temu towarzyszy pękanie skały. Wielkie masywy skal magmowych nie stanowią więc zwartej bryły skalnej, lecz są pocięte systemem spękań na bloki. Powstały w ten sposób podział skały nazywa się oddzielnością. System spękań bywa zazwyczaj prawidłowy. W zależności od ułożenia pęknięć bloki skalne mają odpowiednie kształty. Jednym z ciekawszych rodzajów oddzielności jest oddzielność słupowa. Skała podzielona jest wtedy na przylegające do siebie słupy, które w przekroju mają kształt pięcio- lub sześcioboku. Taka oddzielność jest charakterystyczna dla bazaltów i dla niektórych porfirów. • Podzial skał magmowych. Krzepnięcie magmy zachodzi W różnych warunkach. Gdy magma zastygnie w głębszych partiach skorupy ziemskiej, na głębokościach 5-6 km, tworzą się wtedy sały głębinowe, zwane także plutonicznymi. Gdy natomiast magma zakrzepnie dopiero w pobliżu powierzchni lub wyleje się na powierzchnię Ziemi, powstają skały wylewne, inaczej nazywane wulkanicznymi. Klasyfikację skał magmowych, zarówno głębinowych jak i wylewnych, przeprowadza się na podstawie skład mineralnego. Pod tym względem skały magmowe dzielą się na trzy grupy: - skały kwaśne, które powstają z magmy o tak dużej ilości krzemionki (SiO2), że po wykrystalizowaniu różnych krzemianów jej nadmiar krystalizuje w postaci kwarcu; - skały obojętne, w których ilość krzemionki (Sio2) jest o tyle mniejsza że po wykrystalizowaniu skaleni kwarc nie ma z czego się utworzyć; - skały zasadowe i skrajnie zasadowe, w których zaznacza się niedobór krzemionki i nawet skalenie nie zawsze mogą osiągać normalny swój skład, w skalach zaś skrajnie zasadowych brak jest zupełnie nawet skaleni. • Główne rodzaje skał magmowych. Skały głębinowe i wylewne mogą powstać z magmy o tym samym składzie, mogą więc mieć taki sam skład mineralny, ale ponieważ utworzyły się w różnych warunkach, mają odmienną budowę wewnętrzną, tzn. różnią się strukturą i teksturą. Przy wybuchach wulkanów często wyrzucane są w powietrze duże ilości popiołów wulkanicznych, a także większe ułamki zastygłej lawy. Po opadnięciu z materiału tego powstają skały zwane piroklastycznymi. Są one na ogól lekkie, miękkie i porowate. Najważniejszym rodzajem tego typu skal jest tuf wulkaniczny.   Tufy wulkaniczne osadzone w morzu podlegają niekiedy złożonym procesom podmorskiego wietrzenia chemicznego, w wyniku których z tufów powstaje skala zwana iłem bentonitowym lub bentonitem. Ma ona osobliwą własność. Suchy bentonit po zwilżeniu potrafi kilkakrotnie zwiększyć swoją objętość. Bentonit jest osadem znajdującym zastosowanie w wiertnictwie - służy do sporządzania płuczki iłowej. B. SKAŁY OSADOWE Pierwszymi skałami, powstałymi na Ziemi, w czasach gdy formowała się jej skorupa, były zapewne skały magmowe. Później skały te uległy wietrzeniu i niszczeniu. Produkty procesów wietrzenia były przenoszone i gromadzone w zagłębieniach. Z nagromadzonych materiałów powstawały nowe skały zwane osadowymi. Później skały te znowu ulegały wietrzeniu i dostarczały w ten sposób materiału do tworzenia się innych skał osadowych. To złożone, cykliczne zjawisko powtarzało się w dziejach Ziemi wielokrotnie.   • Sedymentacja. Produkty procesów wietrzeniowych w wyjątkowych tylko przypadkach pozostają na miejscu wietrzenia. Rozdrobniony w trakcie wietrzenia mechanicznego materiał zostaje zwykle przeniesiony w inne, zazwyczaj niżej położone miejsce. Proces przenoszenia tego materiału nazywa się transportem. Czynnikami transportu są najczęściej woda płynąca, wiatr i lodowce. Związki chemiczne powstające podczas wietrzenia chemicznego mogą być również wypłukiwane lub, gdy są rozpuszczalne w wodzie, przechodzą do roztworu i w ten sposób są odprowadzane. Przeniesiony materiał zostaje złożony w innym miejscu, w innym środowisku. Zjawisko składania przenoszonego materiału nazywa się sedymentacją. • Diageneza. Złożony osad, np. piasek w korycie rzeki lub wydmie, jest już nową skalą. Proces tworzenia takiej skały kończy się więc w chwili osadzenia materiału. Jednakże dzieje się tak stosunkowo rzadko. Zazwyczaj osad złożony w zbiorniku sedymentacyjnym podlega następnie różnym przemianom. Miękkie iły pod wpływem ciężaru wyżej leżącego osadu zmniejszają swoją objętość i twardnieją - ulegają w ten sposób przemianie w iłowce lub łupki. W piaskach składających się z luźnych ziarenek mogą krążyć roztwory a z nich wytrącać się substancje, które zlepiają ziarenka - luźny piasek przemienia się dzięki temu w zwięzły piaskowiec Wszystkie procesy przemian złożonego osadu prowadzące do konsolidacji nazywa się ogólnie diagenezą. Procesy diagenezy mogą odbywać się jeszcze w środowisku sedymentacji, a więc tam gdzie następowało składanie osadu, lub poza tym środowiskiem już w okresie znacznie późniejszym. Rezultatem procesów sedymentacji i diagenezy jest występowanie skał osadowych w formie warstw. • Minerały skał osadowych. W poszczególnych rodzajach skał osadowych główną rolę skałotwórczą spełniają różne minerały. Wśród minerałów skał osadowych można wyróżnić dwie grupy. Pierwszą grupę stanowią te minerały, które pochodzą ze skał magmowych a w skalach osadowych występują w formie okruchów powstałych w trakcie wietrzenia mechanicznego. Należą do nich minerały o dużej odporności na wietrzenie chemiczne, a więc przede wszystkim kwarc oraz muskowit. Bardziej podatne na wiatr skalenie spotyka się w skałach osadowych już znacznie rzadziej. Do drugiej grupy należą minerały, które powstały dopiero w środowisku sedymentacji, np. wytrącając się z wody morskiej. Najważniejsze z nich są: z węglanów - kalcyt i dolomit, z siarczanów – gips i anhydryt oraz z chlorków - halit i sylwin. Charakterystycznym minerałem skał osadowych pochodzenia morskiego jest glaukonit (uwodniony glinokrzemian o złożonym składzie chemicznym), tworzący drobne ziarenka o zielonej barwie. • Podział skal osadowych. Materiał osadzany w środowisku sedymentacyjnym ma różnorodny charakter. Mogą stanowić go różnej wielkości cząsteczki pochodzące z rozkruszenia innych skał. Taki materiał nazywany jest okruchowym lub klastycznym. Roztwory związków chemicznych, przyniesionych do zbiorników wodnych mogą osiągać taki stopień stężenia, że związki te zaczynają ślę wytrącać „ gromadzić na dnie. Najczęściej dochodzi do tego w następstwie silnego parowania wody. O takim materiale mówi się, że jest pochodzenia chemicznego. Wszelkiego rodzaju zbiorniki wodne są zazwyczaj środowiskami o bujnie rozwijającym się życiu organicznym. Niektóre organizmy, tak zwierzęce jak i roślinne, wytwarzają szkielety mineralne. Przy masowym rozwoju tych organizmów po ich śmierci gromadzą się na dnie bardzo duże ilości elementów szkieletowych, np. muszli małży czy skorupek otwornic. Gromadzenie materiału pochodzenia chemicznego i organicznego często odbywa się równocześnie. Odpowiednio do wymienionych głównych typów materiału podlegającego sedymentacji wyróżnia się dwie podstawowe grupy skał osadowych, a mianowicie: 1) skały okruchowe zwane także klastycznymi lub detrytycznymi oraz 2) skały chemiczne i organogeniczne. 1.Skały okruchowe • Struktura i tekstura skał okruchowych. Pojęcie struktury skały okruchowej odnosi się do zespołu cech dotyczących wielkości ziaren. Ziarna pod względem wielkości zostały umownie podzielone na cztery grupy, zwane inaczej frakcjami: — żwirową obejmującą ziarna większe od 2 mm. — piaskową, o ziarnach od 2 do 0,1 mm,

Porównanie skal magmowych do osadowych:   skały magmowe tworzą sie podczas zastygania magmy na powierzchni ziemi lub pod powierzchnią,posiadają odczyny :kwaśny oraz zasadowy np kwasny jest bogaty w krzemionkę zalicza się do nich np.granit ,a zasadowy nie jest przykładem takiej skały jest np.gabro,skały powstałe przez zastygnięcie magmy sa też duzo twardsze od skał osadowych Skały osadowe sa bardziej kruche w poruwnaniu do skał magmowych przykładem jest żwir,piasek,glina,wapień,kreda,sól kamienna i potasowa,wegiel brunatny i kamienny,wapień koralowy,kreda pisząca, ,powstają w wyniku gromadzenia szczątków roślinnych np.torf,ropa naftowa,gaz ziemny lub zwierzęcycch np.duzych ślimaków pod wodą po których mamy białe ,skały wapienne,powstają równiez podczas erozji lub wietrzenia np.glina ,żwir,mułowiec,piaskowiec.     Mam nadzieję,ze pomogłam liczę na Najlepszą  :)

różnice między skałami magmowymi a osadowymi

różnice między skałami magmowymi a osadowymi...