1.MUZYKA ŚREDNIOWIECZA Muzyka średniowiecza datuje się od przyjęcia chrześcijaństwa (r. 313) i związanego z tym wprowadzenia do liturgii katolickiej rzymskiego śpiewu kultowego, znanego później pod nazwą śpiewu gregoriańskiego. Jednogłosową, czyli monodyczną muzykę liturgiczną kościoła skodyfikował papież Grzegorz I zwany Wielkim, od którego pochodzi też nazwa chorału gregoriańskiego (sama nazwa „chorał" bierze się od słowa „chorus", tj. miejsca, gdzie stali śpiewacy kościelni). Działający w latach 590—604 papież Grzegorz Wielki polecił dokonać, ostatecznego wyboru melodii kościelnych i zebrał je w tzw. Antyfonarzu (zbiór obowiązujący z pewnymi tylko modyfikacjami w kościele do dziś). Charakterystyczna dla chorału gregoriańskiego jest jego jednogłosowość oraz to, że jego podstawę stanowią skale kościelne. Nazywamy je też skalami modalnymi. Od VII wieku pojawia się tendencja do wielogłosowości, początkowo skromnej, opartej na równoległościach czystych interwałów — kwart lub kwint — później coraz to kunsztowniejszej. Ten typ muzyki nazwano organum. W okresie wczesnego średniowiecza do głosu zaczyna dochodzić świecka pieśń jednogłosowa, którą możemy uważać za przejaw muzyki ludowej. Muzyka ta wiąże się z postaciami grajków wędrownych, którzy byli jednocześnie wesołkami, akrobatami i błaznami. Inny nurt muzyki świeckiej reprezentowali poeci-muzycy wywodzący się ze stanu rycerskiego bądź dworskiej arystokracji, zwani we Francji południowej trubadurami, w północnej zaś truwerami, w Niemczech Minnesangerami. Ich pieśni sławiły czyny rycerskie, miłość, piękno przyrody. W wiekach XIV—XV działali w Niemczech Meistersingerzy, tworzący w licznych miastach własne związki na wzór cechów rzemieślniczych. Czołowymi przedstawicielami paryskiej szkoły (tak przyjęto nazywać ośrodki uprawiania różnych gałęzi sztuki) przy katedrze Notre Dame, a zarazem wielkimi twórcami nowej polifonii byli Leoninus i Perotinus działający w epoce nazwanej później Ars Antiqua. W XIV wieku zasadniczą formą muzyki kościelnej stał się motet (najczęściej trzygłosowa kompozycja wokalna), gdy w muzyce świeckiej formami głównymi były rondeau, virelai, czy ballata — odmiany pieśni złożonych ze zwrotek i refrenu. Rozwinęły się liczne instrumenty, w miastach zaczęli działać zawodowi muzykanci, w kościołach organiści. W okresie Ars Antiqua (1230—1320) wykształcił się też system notacji tzw. menzuralnej (ustalający wzajemny stosunek czasu trwania poszczególnych nut). Rozwinęły się formy muzyki świeckiej. Wielkim ich twórcą był Guillaume de Machaut (ok. 1300—1377). Fakturę wielogłosową rozwinęli w późnym średniowieczu kompozytorzy tzw. szkoły burgundzkiej, których najwybitniejszym przedstawicielem był Guillaume Dufay (przed 1400—1474). 2. MUZYKA RENESANSU Renesans, czyli odrodzenie (1450 – 1600) był epoką odkrycia wartości greckich i rzymskich ideałów w sztuce, zwłaszcza w malarstwie i architekturze. W tym czasie dominowała wokalna polifonia a cappella. Główne jej formy to motet i msza. Msza śpiewana składała się z części stałych i zmiennych. Do stałych należą te, które tworzą podstawę formy muzycznej każdej mszy: Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus wraz z Benedictus i Agnus Dei. Josquin des Pres to wielki mistrz muzyki renesansowej. Renesans wprowadził do muzyki nowy element: harmonię. Jedną z najwspanialszych postaci muzyki renesansowej był: Giovanni Pierluigi da Palestrina (ok. 1525—1594), najwybitniejszy twórca tzw. szkoły rzymskiej, której przedstawiciele działali bezpośrednio pod wpływem zaleceń papieskich. Inny wielki mistrz renesansu, Orlando di Lasso (1532—1594), działał we Włoszech i we Francji. W renesansie uprawiano również formy muzyki świeckiej. Były to albo pieśni proste, często strefowe, o tanecznym charakterze (ballata), albo pieśni znacznie bardziej kunsztowne, przeznaczone dla sfer wyższych (madrygał). Wyrafinowane harmonicznie madrygały pisał książę Gesualdo di Venosa (ok. 1560—1613), działający długie lata w Neapolu Jeśli w muzyce religijnej posługiwano się językiem łacińskim, to w muzyce świeckiej — już językiem danego narodu. Francuska chanson, włoskie villanelle, frottole czy madrygały, hiszpańska villancico, niemiecka Lied stały się podstawowymi formami świeckich pieśni. W Polsce działali m.in. tacy kompozytorzy jak: Wacław z Szamotuł, Mikołaj Gomółka, Marcin Leopolita. 3. MUZYKA BAROKU Za początek BAROKU w muzyce przyjmuje się datę wystawienia pierwszej opery Jacopo Periego - Eurydyka - jest to rok 1600. Symboliczną datę zakończenia baroku wyznacza śmierć J. S. Bacha - jest to rok 1750. Za niewątpliwie największe zdobycze baroku należy uznać: - wprowadzenie harmonii funkcyjnej i określenie jej prawidłowości; - wykształcenie wiele nowych form, gatunków oraz określenie ich zasad formalnych i fakturalnych; - pełne usamodzielnienie faktur: wokalnej i instrumentalnej. Powstała typowa dla baroku sztuka akompaniamentu improwizowanego – tzw. basso continuo. Kompozytorzy uprawiali następujące formy muzyczne, reprezentujące dany rodzaj faktury: - faktura instrumentalna: concerto grosso, koncert solowy, sonata barokowa, toccata, toccatina, suita, chaconne, passacaglia, wariacje chorałowe, fuga. - faktura wokalno-instrumentalna: opera, oratorium, pasja, kantata. Pierwszym ośrodkiem, w którym podjęto próby rekonstrukcji teatru, stała się Florencja. Powstała tam akademia artystyczno - filozoficzna pod nazwą CAMERATA FLORENCKA. Wybitni twórcy muzyki baroku to: J. S. Bach (1685-1750) J. F. Haendel (1685-1759) Antonio Vivaldi (1678-1742). Domenico Giuseppe Scarlatti (1685-1757). Georg Philipp Telemann (1681-1767) Arcangelo Corelli (1653-1713) Tomaso Albinoni (1671-1751) François Couperin (1668-1733) Jean-Philippe Rameau (1683-1764). 4. Agogika to element muzyki odnoszący się do tempa utworu muzycznego i jego przebiegu. Istnieją dwa rodzaje oznaczeń tempa : Oznaczenia tempa Oznaczenia tempa: tempa wolne largo larghetto lento adagio grave tempa umiarkowane andante andantino moderato allegretto tempa szybkie allegro vivo vivace veloce presto Oznaczenia dodatkowe – określające dokładniej tempo np. : maestoso – majestatycznie molto – bardzo assai –bardzo meno – mniej meno mosso – wolniej non troppo – nie zanadto piu – bardziej, więcej piu mosso – żywiej quasi – jakby, prawie sempre – zawsze, stale un poco – trochę, nieco Oznaczenia na płynne zmiany tempa np. : zwalniając, opóźniając: allargando, rallentando (rall.), ritardando (ritard.), ritenuto accelerando - coraz szybciej powrót do tempa zasadniczego : tempo primo; tempo I; T.I , tempo pierwsze a tempo - wrócić do poprzedniego tempa come prima – w tempie pierwotnym tempo giusto – właściwe tempo 5. Dynamika to element muzyki dotyczący natężenia siły dźwięku. Do oznaczenia siły dźwięku służą następujące określenia: pianissimo possibile (ppp) – możliwie najciszej pianissimo (pp) – bardzo cicho piano (p) – cicho mezzo piano (mp) – średnio cicho mezzo forte (mf) – średnio głośno forte (f) – głośno fortissimo (ff) – bardzo głośno fortissimo possibile (fff) – możliwie najgłośniej Stopniowe narastanie lub zmniejszanie natężenia siły dźwięków oznacza się : crescendo – wzmacniając decrescendo – osłabiając diminuendo – stopniowe przyciszanie dźwięków sforzato, sforzando – wzmacniając tylko dany dźwięk, przy którym umieszczono oznaczenie forte piano – mocno i nagle cicho piano forte – cicho i nagle głośno 6. JOHANN SEBASTIAN BACH ( ur. w 1685 w Eisenach, zm. w 1750 w Lipsku ) to genialny kompozytor niemiecki i organista. Był najmłodszym, a jednocześnie najwybitniejszym z sześciu synów Johanna Ambrosiusa, muzyka miejskiego w Eisenach. Sam również miał liczną rodzinę: z pierwszą żoną Barbarą – siedmioro dzieci, z drugą – Anną Magdaleną – trzynaścioro. Jednakże dziesięcioro z nich zmarło w okresie niemowlęctwa lub we wczesnych latach dziecięcych. Mając na utrzymaniu liczną rodzinę musiał przenosić się w poszukiwaniu większych zarobków. Twórczość J. S. Bacha Utwory wokalno – instrumentalne - Kantaty - Pasje - Motety - Oratoria - Msze - Magnifikat Utwory instrumentalne - muzyka organowa - muzyka klawesynowa - muzyka kameralna - muzyka orkiestrowa Pozdrawiam.
