Boże Narodzenie w Portugalii

Boże Narodzenie to najważniejsze i najbardziej uroczyste święto. W wigilię Bożego Narodzenia (Vspera do Natal) całe rodziny zbierają się w domach wokół choinki i oczekują nadejścia północy, by wybrać się do kościoła na pasterkę (Missa do Galo). Nazwa oznacza dosłownie "Msza Koguta" i pochodzi od legendy, która mówi, że jedyny raz kiedy kogut zapiał o północy, miał miejsce w noc narodzin Jezusa. Po skończonej mszy, wszyscy udają się do domów by zasiąść do wigilijnego posiłku zw. "consoada". Najbardziej typowe "consoady" wyprawiane są na Północy, gdzie powszechny jest także obyczaj strojenia choinki zwanej "Arvore do Natal". Często jest to mała sosenka (pinheiro), w regionach południowych każde drzewko popularne w okolicy. Tam gdzie o drzewka trudno robi się "arvore" z masy papierowej. W ulepiony z niej pień wtyka się gałązki kupione na targu. Zdobi się je kolorowymi ozdobami. Drzewko ustawia się w wiklinowym koszyku lub w wazonie na środku stołu. Obok obowiązkowo pojawiają się patery ze słodyczami, tace z kanapkami, kieliszki do wina i najlepszy serwis porcelanowy.
Do kominków wrzuca się fogueira da consoada - polano spalane w Wigilię, którego popiół i węgielki przechowuje się, aby gdy nadejdzie burza, wrzucać go do ognia. Portugalczycy wierzą, że dym z fogueria da consoada chroni dom od uderzenia piorunem. Starą tradycją jest zapraszanie dusz zmarłych (alminhas a penar), dla których pozostawia się puste nakrycie przy wigilijnym stole, lub wrzuca się do kominka okruszki z wigilijnych potraw. Dawniej były to nasiona. Wierzono, że w innym świecie nasiona przerodzą się w pożywienie, które zostanie zesłane na ziemię w czasie głodu.
Na wigilijnym stole musi się znaleźć bacalhau (dorsz) według specjalnego przepisu - bacalhau de consoada. Gotuje się do niego kapustę, robi krokiety z ryb, na deser podaje różne ciasta. Najbardziej typowe to:
Rabanadas - grzanki moczone w słodkim mleku i obsmażone
Filhos de abobora - synowie dyni
Pasteis de doce de gro - ciasteczka z marmolady z grochu
Bolo de manteiga - baba maślana
Broas de mel - piernik
Palitos de amendoa - słomki migdałowe

Wigilijny dorsz - receptura (wersja podstawowa)
Składniki:
Kawałek dorsza
2 ziemniaki
1 kg kabaczków lub brokułów
1 gotowane jajko
75 ml oliwy
5 ml octu winnego
czosnek do smaku
Przygotowanie: I sposób: Ugotować rybę w kabaczkach albo brokułach. Oddzielnie ugotować ziemniaki w skorupkach. Odcedzić wodę. Dodać jajko.
II sposób: Obrać ziemniaki i ugotować je wraz z rybą. Odcedzić i dodać ugotowane jajko.
Sos: Na patelni rozgrzać oliwę, dodać do niej czosnek. Zdjąć z ognia i bardzo wolno dodać ocet winny.
Przygotowanego według pierwszego albo drugiego sposobu dorsza należy polać sosem.
Istotne w tym wszystkim jest to by wszystkie składniki podane na talerzu były gorące! Oczywiście do tego dania potrzebny jest specjalny, portugalski, solony i wysuszony dorsz, który wcześniej musi zostać poddany procesowi "nawodnienie". Jest to dość skomplikowane przedsięwzięcie, jednak niezbędne do konsumpcji. Kto widział suszonego dorsza, ten wie o co chodzi. Szczegóły: www.leitesculinaria.com/recipes/cod_info.html

Przez cały wieczór, podaje się też tradycyjne grzane wino, najczęściej robione z młodego czerwonego wina z dodatkiem miodu i cynamonu.
Bardzo często pod choinką urządza się szopkę czyli "presepio". Znajduje się ona w skrzynce pokrytej korkiem, z którego formuje się małą grotę. W wsi Reguengo do Fetal, niedaleko Leirii, każdego roku powstaje szopka na placu przed kościołem. Wokół wysokiego świerku ustawiane są figurki przedstawiające sceny biblijne i świeckie.
Szopki w Algarve wyglądają trochę inaczej, mianowicie są one bardzo proste, jedynie wyposażone w schodki, na szczycie których stoi Dzieciątko Jezus. W domach bardziej zamożnych, przydobione to wszystko jest jeszcze kwiatami, pomarańczami i małymi poletkami. Poletka te, najczęsciej na małych spodeczkach, sa obsadzane 8 grudnia ziarnami pszenicy, żyta czy kukurydzy i pielęgnowane aż do Świąt. W Święto Trzech Króli rośliny z poletek są przesadzane, czemu towarzyszą życzenia dobrych zbiorów w nadchodzącym roku.
W Boże Narodzenie dzieci wstają wczesnym rankiem, nie mogąc powstrzymać podniecenia oraz ciekawości, i biegną do kominka. Znajdują się tam w dużych skarpetach prezenty zostawione przez Świętego Mikołaja (Papai Noel, Pai Natal)lub w bardziej tradycyjnych domach przez Dzieciątko Jezus.
Uroczysty bożonarodzeniowy obiad to święto dla całego klanu. Zwykle urządzany jest u seniora rodu albo też co roku u innego członka rodziny. Podstawowym daniem jest nadziewany indyk "peru". Może też być kurczak lub kura z kasztanami, rodzynkami i migdałami.
Nowy Rok - Ano Novo. 31 grudnia to okazja do spotkania i kolacji w gronie rodzinnym. Pokój powinien być stosownie, a więc wesoło udekorowany. Na środku stołu jest miejsce dla "preenchido" oryginalnego i niespotykanego gdzie indziej elementu dekoracyjnego. Jest to coś na kształt metalowego kwiatu czy rozgwiazdy ozdobionego kolorowymi (najlepiej czerwonymi) świeczkami. Na długim stole powinno znaleźć się kilka takich "świeczników".
Tradycja każe podawać na sylwestrową kolację szampana i świeże winogrona, do tego kanapki, zimne mięsa, sałatki i oczywiście niezliczoną liczbę ciastek i ciasteczek.
Okres świąt kończy się 6 I Świętem Trzech Króli (Dia de Reis). W przeddzień święta wzdłuż parapetów okien i drzwi, dzieci ustawiają swoje buty i wypełniają je marchwią i sianem. Mają nadzieję, że to zwabi nocą konie Trzech Mędrców, a rano buty będą wypełnione podarkami i poczęstunkiem składającym się zazwyczaj z kandyzowanych owoców i słodkich bułek.
Podczas Dia de Reis spożywa się tradycyjne ciasto Bolo-rei (ciasto królewskie) w kształcie korony w środku z ukrytym ziarnkiem fasoli. Osoba, która znajdzie w swoim kawałku ciasta fasolę musi kupić kolejne ciasto. Bolo-rei wypiekane jest także na Boże Narodzenie.