Wyżyna kielecko sandomierska

WYŻYNA KIELECKO – SANDOMIERSKA

Jest dużym regionem naturalnym w środkowej Polsce, najwyższą cześć wyżyny małopolskiej położonej pomiędzy Kotliną Sandomierską i Niecką Nidziańską (na południu), Wyżyną Przedborską (na zachodzie), wzniesieniami południowo-mazowieckimi (na północy) i Wyżyną Lubelską (na wschodzie) i zajmuje powierzchnię ok.1140 km 2.
Pomiędzy Pilicą a Wisłą, w kierunku z północnego zachodu na południowy wschód, ciągną się szcząt-ki większego niegdyś górotworu hercyńskiego. Podstawę jego stanowią skały paleozoiczne otoczone osadami mezozoicznymi, a częściowo pokryte tworami epoki lodowcowej. Wskutek tych okoliczności tylko środkowa część ma wygląd górzysty i zasługuje na miano Gór Świętokrzyskich. Masyw paleozo-iczny ma kształt elipsy. Północno-zachodni jego kraniec obniża się stopniowo i ginie pod piaskami lodowcowymi, południowo-wschodni pokryty jest lessem, tworząc wysoką równinę pociętą licznymi wąwozami i tę część obszaru wyróżniamy jako Wyżynę Sandomierską.
Dzieje geologiczne Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej są dość skomplikowane. Pierwsze ruchy góro-twórcze miały tu miejsce już w sylurze(fałd. kaledońskie). W permie obszar był już bardzo zdenudo-wany. W triasie dolnym zapanowały warunki pustynne, podczas których masyw pokryty został pia-skowcem pstrym. Potężne jego warstwy nagromadziły się zwłaszcza w północnej części obszaru, gdzie osiągają miąższość 500-600 m i tworzą dziś wysokie, mało rozczłonkowane garby. Później osa-dziły się morskie osady triasu, a wreszcie jury. Góry Świętokrzyskie sterczały z tych mórz w postaci wyspy, a potem w okresie 3-rzędowym stały się już lądem. Odbywa się teraz wielki cykl rzeźbotwór-czy, w którym erozja doprowadziła rzeźbę do stadium penepleny; szczątki jes dochowały się w postaci spłaszczeń na najwyższych wyniosłościach. Ale transgresja mioceńska znów zalewa południowe
i wschodnie stoki górotworu. Ocalałe od denudacji pasma sterczą jako przylądki, w doliny zaś wdzie-rają się zatoki. Osady mezozoiczne spoczywają transgresywnie na trzonie paleozoicznym i otaczają go z zachodu, północy i wschodu w kształcie podkowy, nie ma ich na południu, gdzie górotwór ucięty został uskokiem, wzdłuż którego płynie Wisła(z łaciny Wistula). Epoka lodowcowa zastaje Góry Świętokrzyskie w stanie bardzo zniszczonym, o rzeźbie podobnej do dzisiejszej. Cały obszar pokryty został przez zlodowacenie krakowskie, które pozostawiło dużo osadów piaszczystych.
Południowo-wschodnia połać obszary została później przysypana grubą powłoką lessu. Pierwotne les-sy pokrywały tu większe obszary, ale potem zostały zmyte, jak o tym świadczą odosobnione ich płaty sięgające na zachód po Słowik koło Kielc, a na północ po Iłżę. Tektonika Gór Świętokrzyskich jest niezmiernie zawiła. Brzeg otoczki mezozoicznej sfałdowany został nieznacznie, ale za to trzon pale-ozoiczny jest silnie sfałdowany i nawet zaszły w nim poważne nasunięcia. Strzaskany jest licznymi uskokami, na których miejscu częstokroć wytwarzały się doliny poprzeczne.
Sieć rzeczna Gór Świętokrzyskich: najważniejsze rzeki płyną głównie dolinami poprzecznymi w kie-runkach prostopadłych do pasm, tylko na małych odcinkach zużytkowując doliny podłużne.
Rzeki: Nida, Czarna Nida, Kamienna, Wisła, dwie Czarne, Bobrza, Lubrzanka, Pokrzywiana....
Urodzajne gleby nadlessowe należą do klasy brunatnoziemów, a miejscami czarnoziemów, toteż jest to region rolniczy, prawie pozbawiony lasów. Na grunty orne przypada 80% powierzchni. Uprawiane są: pszenica, buraki cukrowe przerabiane w tutejszych cukrowniach szybko rozwija się sadownictwo. Na południe od miejscowości Bodziechwa w Dolinie Kamiennej utworzono rezerwat Lisiny Bodzie-chowskie o powierzchni 31,8 ha., obejmujący fragment lasu mieszanego w wąwozach lessowych. Po-zostałe rezerwaty leśne to: rezerwat Las Lipowy koło Czyżowa, Panieńska Góra pod Dwikozami, re-zerwaty roślinności sucholubnej na Pieprzówkach i w Gorzyczanach. Rośliny występujące na Wyżynie Kielecko-Sandomierskiej: jodła pospolita, buk zwyczajny, sosna, modrzew polski, cisy, dęby, świerki, relikty roślinności stepowej.
Zwierzęta: dziki, wilki, , niestety niedźwiadki wymarły w połowie ubiegłego stulecia. Spośród zwie-rząt domowych na uwagę zasługuje miejscowa odmiana polskiego bydła typu Bos taurus brachyceros
Na opisywanej wyżynie występują rudy: żelaza, ołowiu, miedzi. Rozwinął się tu przemysł metalur-giczny.
Gęstość zaludnienia wynosi ponad 100 mieszkańców na 1 km 2.