Wypisz cechy charakteryzujące rzeźbę górską. Podkreśl ważne terminy.

-ruchy masowe (odpadanie, obrywy skalne, spływy gruzowe i błotne, osuwiska) -duża jest wydajność wietrzenia, zwłaszcza mechanicznego, stąd grzbiety górskie są często pokryte rumowiskami skalnymi - Wgłębna erozja rzek powoduje pogłębianie dolin (głębokie gardziele, jary, kaniony) wszystkie są ważne :)

Znajdujące się na południu Polski, na granicy ze Słowacją, Karpaty, będące młodymi górami, zajmują około 6% powierzchni kraju (19,600 km2). Karpaty to 9,4% całego górotworu w Polsce. Łuk karpacki na terenie Polski ma długość 340 km. Łuk karpacki tworzą grzbiety Karpat Zachodnich (ich północnej części) oraz część Karpat Wschodnich (fragment położony na wschód od Przełęczy Łupkowskiej). 81% powierzchni polskich Karpat zajmują zbudowane z fliszu Zewnętrzne Karpaty Zachodnie. Częściowo są to góry średnie: Beskidy z najwyższym szczytem Babia Góra (1725 m n.p.m. w Beskidzie Wysokim); częściowo pagórkowate pogórza (400-500 m n.p.m.). Centralne Karpaty Zachodnie to około 6% pow. Karpat na terenie Polski. Charakteryzują się różnorodnością rzeźby (ze względu na urozmaiconą tektonikę i petrografię). Najwyższy łańcuch górski na terenie Polski - Rysy w Tatrach o wys 2499 m n.p.m., ma cechy wysokogórskiego krajobrazu alpejskiego. Obniżenie Orawsko-Podhalańskie (czyli Podhale) oddziela łańcuch tatrzański od Beskidów. W północnej części Podhala, w obrębie wapiennego Pasma Skałkowego, wyróżnia się atrakcyjnie ukształtowana grupa Pienin (Trzy Korony 982 m n.p.m.). 13% powierzchni polskich Karpat stanowią zewnętrzne Karpaty Wschodnie. Mają one charakter gór średnich, najwyższym szczytem jest Tarnica 1346 m n.p.m. w Bieszczadach. Wyżyny Pas starych gór i wyżyn ciągnie się na północ od Podkarpacia. To obszar o różnej genezie i historii geologicznej, który charakteryzuje się dużym bogactwem form. Sudety stanowią jego zachodnią część. Sudety przecięte są granicą z Czechami. Sudety były kilkakrotnie fałdowane i odmłodzone w okresie ruchów alpejskich. Obszar Sudetów obejmuje 9.000 km2 na terenie Polski, co stanowi 3% powierzchni kraju. Sudety zbudowane są z grup górskich o budowie zrębowej: płaskie wierzchowiny, strome stoki, różnorodne kształty to cechy charakterystyczne. Sudety są poprzedzielane rozległymi kotlinami (Kotlina Jeleniogórska, Kotlina Kłodzka). Najwyższymi masywami Sudetów na terenie Polski są Karkonosze (z najwyższym szczytem Śnieżka 1602 m n.p.m.) w obrębie Sudetów Zachodnich. Na północnym-wschodzie góry przechodzą w Przedgórze Sudeckie, które jest falistą równiną wyniesioną na wysokość 200-300 m n.p.m. Rzeźbę Przedgórza Sudeckiego urozmaicają pagóry twardzielcowe (Ślęża 719 m n.p.m.). Na wschód od doliny górnej Odry leżą Wyżyny Polskie, wzniesione średnio 250-350 m n.p.m. Najwyższym wzniesieniem Wyżyny Śląskiej jest Góra Św. Anny (400 m n.p.m.). W środkowej części Wyżyna Śląska została silnie przekształcona (Wyżyna Katowicka). Ten obszar to Górnośląski Okręg Przemysłowy, czyli najbardziej uprzemysłowiona część Polski. Wyżyna Krakowsko-Częstochowska graniczy z Wyżyną Śląską stromą krawędzią. Jest to tzw. kuesta jurajska, w której względne wysokości osiągają 150 m. Wyżyna Krakowsko-Częstochowska ma formę wierzchowiny, która zrównana jest na wysokości 350-450 m n.p.m. Atrakcją są urozmaicające ją wystające ponad powierzchnię wapienne ostańce (najwyższe k. Ogrodzieńca 504 m, Ojcowa 502 m). Charakterystyczne są głębokie doliny o stromych, urwistych zboczach. Powszechnie występują tutaj formy krasowe (m.in. Dolina Prądnika). Niecka Nidziańska (190-300 m n.p.m.) oddziela Wyżynę Krakowsko-Częstochowską od Kieleckiej (Kielecko-Sandomierskiej). Północna część Niecki Nidziańskiej tworzą wzgórza i pagóry na wysokości 300-400 m n.p.m. o łagodnej formie. W środkowej części Niecki znajdują się pasma starych Gór Świętokrzyskich, które wybijają się stromo ponad ogólny poziom. Góry te zbudowane są z kwarcytów, piaskowców, wapieni. Najwyższym pasmem tej części są Łysogóry (z Łysicą 612 m n.p.m.). Wyżyna Sandomierska znajduje się w przedłużeniu Gór Świętokrzyskich, w kierunku południowo-wschodnim. Cechą charakterystyczną jej krajobrazu są wąwozy lessowe. Góry Pieprzowe to urwista krawędź Wyżyny Sandomierskiej znajdująca się nad doliną Wisły. Pas Wyżyn Polskich jest przecięty z południa na północ doliną Wisły. Wyżyna Lubelska leży po wschodniej stronie doliny Wisły. Jest ona wyniesiona na wysokość 220-320 m n.p.m. Wyżyna Lubelska utworzona jest z pofałdowanej, pokrytej lessem wierzchowiny, którą rozcinają głębokie wąwozy. Tu i ówdzie pojawiają się łagodne garby i strome pagóry. Wał Roztocza o szerokości 15-20 km zamyka od południa Wyżynę Lubelską. Roztocze wynosi się ponad 350 m n.p.m. Najwyższym punktem na terenie Polski jest Wielki Dział 390 m n.p.m. Na wschód od Wyżyny Lubelskiej na teren Polski wchodzi fragment Wyżyny Zachodniowołyńskiej. Niziny Na północ od gór i wyżyn ciągnie się pas Nizin Środkowopolskich, rozległych, z cechami krajobrazu polodowcowego. Obszar ten w większości został objęty zlodowaceniem środkowopolskim, charakteryzuje się rzeźbą storoglacjalną i peryglacjalną. Na terenie Nizin Środkowopolskich w przewadze są ówniny o małych nachyleniach, gdzieniegdzie występują pasma pasma moren czołowych lub odosobnione wzgórza morenowe. Występują też wąskie wały ozów i piaszczyste pola sandrowe. W północno-zachodniej części Nizin Środkowopolskich, które weszły w zasięg wcześniejszych faz zlodowacenia bałtyckiego, występują jeziora rynnowe. Charakterystyczne w krajobrazie są rozległe pradoliny. Pradoliny te biegną równoleżnikowa, niektóre z nich rozszerzają się w obszerne niecki. Najbardziej ogólnie wyodrębnić można na terenie Nizin Środkowopolskich: Nizinę Południowowielkopolską - w dorzeczu Odry i Warty, z wieloma jeziorami Nizinę Śląską, w której osi znajduje się rzeka Odra wraz z dopływami, które swe źródła mają w Sudetach Nizinę Mazowiecką leżącą w dorzeczu środkowej Wisły. W środkowej części Niziny Mazowieckiej znajduje się Kotlina Warszawska Nizina Północnopodlaska (kraina będąca częścią Niżu Zachodniorosyjskiego) Polesie - również część Niżu Zachodniorosyjskiego. Charakterystyczne dla Polesia są podmokłe tereny i specyficzny krajobraz Pojezierza Pas pojezierzy to obszar, który poddany był działalności najmłodszej fazy zlodowacenia bałtyckiego. Krajobraz pasu pojezierzy ma cechy krajobrazu młodoglacjalnego. Występuje silne urozmaicenie rzeźby, duże skupisko moren czołowych w postaci łuków, pasm, obszarów pagórkowatych. Częste są znaczne różnice wysokości względnych, jeziora występują licznie i mają bardzo różnorodne kształty i wielkości. Zachodnia część pasu pojezierzy to Pojezierze Południowobałtyckie (Pojezierze Pomorskie), gdzie znajdują się najwyższe skupiska wzgórz morenowych: Wzgórza Szymbarskie (Wieżyca 329 m n.p.m.). Na wschodzie pasu pojezierzy: Pojezierze Wschodniobałtyckie (Pojezierze Mazurskie), których kulminacją są Wzgórza Szeskie (309 m n.p.m.). Pojezierze Pomorskie i Pojezierze Mazurskie dzielą się jeszcze na mniejsze krainy. Pojezierza leżące po wschodniej stronie Wisły mają większą jeziorność. Szczególną atrakcję krajobrazu i jednym z najbardziej atrakcyjnych turystycznie obszarów Polski jest Kraina Wielkich Jezior Mazurskich. To właśnie tutaj znajduje się jezioro Śniardwy, największe jezioro na terenie Polski o powierzchni 113,8 km2. Wybrzeże Morza Bałtyckiego Pas Pobrzeży Południowobałtyckich ciągnie się wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego. Jego szerokość sięga 100 km w obniżeniach dolinnych Odry, natomiast w dolinach Wisły: 50 km. Pas Pobrzeży Południowobałtyckich dzieli się na pobrzeża: Pobrzeże Szczecińskie Pobrzeże Koszalińskie Pobrzeże Gdańskie (wraz z Żuławami Wiślanymi i Równiną Warmińską) Pas Pobrzeży ma charakter nizinny, jednak jego krajobraz jest urozmaicony: różnice wysokości na jego obszarze wahają się od kilkunastu do 100 m n.p.m.. Występują liczne doliny i równiny w postaci wysoczyzn. Pojawiają się wzgórza utworzone z moren czołowych (najwyższe tego typu wzgórza to Chełm 137 m n.p.m. koło Koszalina, wzgórze Rowokół o wysokości 115 m n.p.m. nad jeziorem Gardno). Cechą charakterystyczną dla pasu pobrzeży są występujące tutaj kępy (Pobrzeże Kaszubskie). Samo wybrzeże Morza Bałtyckiego w Polsce jest w przeważającej części płaskie, akumulacyjne, z występującymi mierzejami, jeziorami przybrzeżnymi i piaszczystymi plażami. Miejscami występują urwiste klify. Linia brzegowa Morza Bałtyckiego w Polsce jest na ogół wyrównana. W linii wybrzeża wyróżnia się Zatoka Pomorska i Zatoka Gdańska. Długość linii brzegowej Morza Bałtyckiego w Polsce wynosi 779 km. Włącza się w to Mierzeję Helską, Zalew Szczeciński oraz Zalew Wiślany. Sieć rzeczna 99,7% powierzchni Polski należy do zlewiska Morza Bałtyckiego. Pozostała niewielka część powierzchni kraju należy do zlewisk Morza Czarnego i Morza Północnego. Główne rzeki Polski to: Wisła o długości 1047 km. Powierzchnia dorzecza Wisły wynosi 198.00 km2. Średni roczny przepływ u ujścia Wisły wynosi 1100 m3/sekundę Odra o długości 724 km (całkowita długość Odry wynosi 854 km, odcinek graniczny Odry ma 187 km długości). Powierzchnia dorzecza Odry wynosi 118.000 km2. Średni przepływ Odry wynosi 573 m3/sekundę Warta o długości 808 km Bug, którego długość na terenie Polski wynosi 587 km Narew o długości 484 km. Na terenie Polski jest ponad 9.000 jezior, których powierzchnia jest większa niż 1 ha - stanowią one 1% powierzchni kraju. Wody mineralne występują w Polsce na terenie Karpat, Sudetów, Niecki Nidziańskiej, Pojezierza Pomorskiego. Są to przede wszystkim szczawy, solanki, źródła siarkowe. Występują w Polsce również cieplice.