Owady społeczne – gatunki owadów (Insecta), które tworzą mniej lub bardziej zaawansowane struktury społeczne. Klasyfikacja W zależności od poziomu wykształconych struktur społecznych wyróżniane są: * owady podspołeczne (subsocial) * owady gromadne (communal) * owady niemal społeczne (quasisocial) * owady półspołeczne (semisocial) * owady właściwie społeczne (eusocial) Owady parasocjalne Osobniki gatunków nie w pełni społecznych współpracują ze sobą w ograniczonym zakresie np. wspólnie budują gniazda, wychowanie potomstwa ograniczając do czasu osiągnięcia dojrzałości. Wyższy stopień organizacji osiągają gatunki, których osobniki po wspólnym wybudowaniu gniazda pomagają sobie w opiece nad potomstwem. Kolejnym etapem w rozwoju społeczności owadów jest specjalizacja w wykonywaniu określonych czynności. Pojawiają się kasty – robotnice, żołnierze i królowe. Wśród owadów niemal społecznych nie obserwuje się współwystępowania wielu pokoleń w jednej kolonii. Do tej grupy należą karaczany z rodziny Cryptocercidae. Owady eusocjalne Owadami eusocjalnymi nazywane są gatunki, wśród których wykształciły się zależności społeczne spełniające poniższe zasady: * owady opiekują się swoim potomstwem, * występuje reprodukcyjny podział prac (nie wszystkie osobniki w społeczności przystępują do rozrodu, a jedynie pomagają innym w wychowaniu potomstwa), * potomstwo pomaga rodzicom w różnych czynnościach związanych z utrzymaniem kolonii. Wśród owadów eusocjalnych obserwuje się wyraźne różnice morfologiczne pomiędzy przedstawicielami kast. Społeczności do funkcjonowania potrzebują ustalonych metod komunikacji. Owady społeczne komunikują się głównie za pomocą feromonów (sygnały chemiczne) oraz – w mniejszym stopniu – tańców (sygnały wizualne) i wydawanych dźwięków. Owady, które uznaje się za owady eusocjalne: * dwa gatunki australijskich wciornastków (Thysanoptera) * dziesięć gatunków mszyc z rodziny bawełnicowatych (Pemphigidae) * chrząszcz Austoplatypus incompertus (niepotwierdzone) * wszystkie termity (Isoptera) * błonkówki (Hymenoptera): niektóre osowate (Vespidae), pszczołowate (Apidae) oraz wszystkie mrówkowate (Formicidae)
