Edward Munch "Krzyk" - analiza i interpretacja obrazu oraz biografia autora

Edward Munch przyszedł na świat 12 grudnia 1863 roku w Lten w norweskiej prowincji Hedmark. Był drugim dzieckiem lekarza wojskowego Christiana Muncha i Laury Bjolsen. Matka Muncha zmarła na gruźlicę, kiedy malarz był mały. Kilka lat później ta sama choroba zabrała jego starszą siostrę - Johanne Sophie. Zetknięcie się ze śmiercią bliskich zaważyło na rozwoju duchowym i artystycznym malarza. Motyw śmierci jest bardzo częsty w twórczości tego artysty.

W 1879 rozpoczął studia na kierunku inżynierskim. Jednak przez nieobecności z powodu chorób opuścił studia i postanowił zostać malarzem. W 1881 roku rozpoczął naukę w Królewskiej Szkole Rysunku w Kristianii (dawna nazwa Oslo). Znany malarz norweski Fritz Frits Thaulow rozpoznał talent Muncha i zaproponował jego ojcu wysłanie syna do Paryża by zobaczył "salon". W kwietniu 1885 roku, Munch wystawia pierwszą swą pracę podczas Wystawy Światowej w Antwerpii. Potem zobaczył "salon" w Paryżu, trzy tygodnie oglądając dzieła mistrzów w Luwrze.

W 1889 roku dostępuję zaszczytu zaprezentowania własnej wystawy w Kristianii. Otrzymuje państwowe stypendium, dzięki któremu może rozpocząć studia malarskie w Paryżu. Po śmierci ojca w 1889 roku, Munch popada w stany depresyjne. Głośna dla Muncha okazała się wystawa w Berlinie otwarta 8 listopada 1892 roku. Została zamknięta po tygodniu protestów po głosowaniu w Związku Artystów, którym nie podobały się metody malarskie. Gazety szeroko rozpisały się o tej sprawie, przy okazji reklamując Muncha w Niemczech. Następne cztery lata Munch spędza w Berlinie. Jego kolejną własną wystawę w Oslo w 1895 roku zaszczycił Henryk Ibsen. Dla Ibsena obraz "Woman in Three Stages" stał się inspiracją do sztuki "Gdy wstaniemy z martwych".

Po krótkim epizodzie w Paryżu, w 1897 roku Munch wraca do rodzinnego kraju, wywołując szok u publiczności swoją wystawą z niepublikowanymi dotychczas dziełami. Korzystając z dobrej passy, Munch współwynajmuje galerię na Universitetsgaten i nawiązuje romans z córką największego handlarza win w mieście - Mathilde Larsen. Romans kończy się tragicznie w 1902 roku. Munch zostaje postrzelony w swoim domu w Asgardstrand przez Larsen. Później opisuje ten okres jako "trzy zmarnowane lata" swego życia.

Munch ucieka z Norwegii do Berlina. Wystawia swoje prace m.in. w Pradze w 1905 roku, o której pisze swojej ciotce "mam nadzieję, ze przyniesie nie tylko sławę, ale także złoto". Romans z Tullą Larsen doprowadził Muncha do skraju nerwów. Nadużywał alkoholu i nabrał niechęci do Norwegii i "miasta wrogów". Letnie miesiące 1907 i 1908 roku Edward spędza w Warnemnde, sanatorium nad Bałtykiem, które ochrzcił "niemieckim Asgardstrand". Zdrowie psychiczne Muncha gwałtownie pogarsza się na jesieni 1908 roku. Ma objawy psychozy. Przyjaciel z Kopenhagi poleca mu klinikę Dra Jacobsona, gdzie Munch leczony jest elektrowstrząsami. Munch zostaje odznaczony Królewskim Orderem Św. Olafa, a Narodowa Galeria w Kristianii kupuje wiele jego prac na wystawę w 1909 roku.

W maju 1909 roku Munch zostaje zwolniony z kliniki i postanawia żyć w Norwegii, unikając jednak Kristianii, gdzie żyją "wrogowie". W kolejnych latach spędza dużo czasu na łonie natury, dostaję propozycje dekoracji Auli Uniwersyteckiej w Kristianii, a jego awersja do stolicy zdaję się zanikać. W 1916 roku ma okazję uczestniczyć w inauguracji Auli i w tym samym roku kupuje dom w Ekely, w zachodniej Kristnianii, która okazuje się być jego domem do końca życia. Ostatnią jego pracą są projekty malowideł dla Ratusza w Oslo w 1928 roku. W 1930 zapada na chorobę oczu (pęknięcie naczyń krwionośnych) przez co staje się prawie ślepy. W 1933 roku zostaje uhonorowany Wielkim Krzyżem Orderu św. Olafa. Umiera na zapalenie płuc 23 stycznia 1944 roku. Swoje prace zapisał w testamencie miastu Oslo.

Edvard Munch był pod wieloma względami artystą-nowatorem, zwłaszcza w dziedzinie grafiki, której technikę znacznie rozwinął. To on po raz pierwszy zastosował na szeroką skalę grafikę barwną.

Styl artysty:
* silny kontur,
* płynna secesyjna linia,
* zróżnicowany koloryt,
* po 1909 rozjaśnił paletę

Twórczość Muncha oddziaływała bardzo silnie na malarstwo europejskie początku XX wieku, będąc jednym z głównych źródeł ekspresjonizmu. W Polsce wpływ Muncha w sztuce Młodej Polski zaznaczył się dzięki Przybyszewskiemu oraz widać go zwłaszcza w malarstwie Wojciecha Weissa.

W 2004 w Muzeum Muncha dokonano napadu z bronią w ręku, kradnąc wystawione tam wersje Krzyku i Madonny (inne wersje można wciąż oglądać w Galerii Narodowej w Oslo). Dopiero 31 sierpnia 2006r. policja odnalazła poszukiwane przez ponad 2 lata obrazy.

Obraz ,,Krzyk" Edwarda Muncha powstał w roku 1893. Należy on do cyklu ,,Fryz życia", który w założeniu artysty miał być ,,poematem życia, miłości i śmierci". Namalowany jest on pastelami. Znane są również wersje jako rysunek, litografie (czarno-biała i kolorowa) i drzeworyt.

Pewnego wieczoru spacerowałem ścieżką. Z jednej strony widziałem miasto, pode mną widniał fiord. Byłem zmęczony i chory; przystanąłem i spojrzałem wzdłuż fiordu - słońce zachodziło, zabarwiając chmury krwistą czerwienią. Poczułem krzyk, który przeszywał naturę; wydawało mi się, że go słyszę. Namalowałem obraz - namalowałem chmury jak prawdziwą krew. Kolory krzyczały - tak o swoim doznaniu związanym z powstaniem Krzyku pisał w Dzienniku Edvard Munch.

Na tym obrazie osoba na pierwszym planie stoi na moście. Ma na sobie ciemny strój, co tworzy wyrazisty kontrast z jasną barwą ciała. Twarz wyraża przerażenie: usta są otwarte do krzyku. Most, na którym znajduje się postać nie ma początku ani końca. W głębi widać dwie ciemne postacie. Tłem sytuacji jest morze lub zatoka, po której pływają statki. Uzupełnieniem całej sceny jest pomarańczowo-żółte niebo charakterystyczne dla zachodu słońca.

Obraz stanowi wzorcową realizację poetyki ekspresjonizmu. Termin ,,ekspresjonizm" pochodzi od łacińskiego słowa expressio - wyrażenie, wyraz. Dla ekspresjonisty celem sztuki nie jest naśladowanie rzeczywistości, lecz wyraz, ekspresja doświadczeń jednostki. Dzieło ma wyrażać przede wszystkim indywidualny, niepowtarzalny sposób odczuwania, właściwy artyście. Edward Munch zasłyną jako twórca dzieł najpełniej wyrażających lęki i obsesje ludzi przełomu wieków. Nie bez powodu uznaje się go za czołowego przedstawiciela ekspresjonizmu w malarstwie. Obraz "Krzyk" jest wyrazem silnych przeżyć artysty, które zostały przeniesione przy pomocy silnych barw i wyraźnych opozycji pomiędzy poziomymi a pionowymi liniami. Przerażona postać została ukazana w sposób schematyczny, nie możemy rozpoznać jej wieku ani płci. Staje się za to wyrazem emocji, uwidocznionych w tytułowym "krzyku". W tle spaceruje spokojnie dwoje przechodniów, odizolowanych obojętnością od świata silnych przeżyć targających główną postacią. Opisywany obraz budzi w widzu grozę. Sprawiają to między innymi wyraziste, wijące się linie oraz niezwykle jaskrawe i kontrastujące ze sobą barwy. Potęgują one jeszcze przerażenie, jakie możemy ujrzeć na twarzy głównej postaci. Odważne użycie koloru przez artystę ma na celu wzmocnienie ładunku emocjonalnego, jaki niesie ze sobą dzieło. Wzrok przykuwa również obojętność postaci na drugim planie, które zachowują się tak, jakby nie dostrzegały krzyczącego mężczyzny.

"Krzyk" jest odzwierciedleniem uczuć Muncha. Autor był najwidoczniej przerażony światem. Bał się samotności i obojętności innych ludzi. Wiele źródeł podaje, iż czuł on głębokie lęki związane z alienacją współczesnego człowieka. Malując swój obraz przelał on na płótno swoją duszę, swoje odczucia.

Obraz "Krzyk" Edwarda Muncha jest moim ulubionym obrazem, gdyż wyraża on wiele uczyć, tj. lęk, strach, niepokój. Autor dzięki temu obrazowi przekazał ludziom swoje emocje i uczucia. Wyraził to w jaskrawych i kontrastowych barwach. Obraz ten robi na mnie bardzo wielkie wrażenie