„Są dwie czynności roztropne: słuchać i drzemać”. „Czujność i wigor” – sprawy techniczne obowiązujące na filozofii.

FILOZOFIA

„Są dwie czynności roztropne: słuchać i drzemać”
„Czujność i wigor” – sprawy techniczne obowiązujące na filozofii.

Sophos – mędrzec Sophia – mądrość Sophoi – całościowo Phileo – miłuję
Philosophia – umiłowanie mądrości – twórca nazwy Pitagoras
Philosophos – ten, który umiłował mądrość
Pitagoras: „Tylko Bóg jest mądry, a człowiek może tylko miłować mądrość.”

Nauki różnią się: przedmiotem dociekań (aspektem) oraz metodologią badawczą:
- Jak badamy świat?
- Sposób badania twierdzeń
- Sposób weryfikacji twierdzeń
- Procedura sprawdzania prawdziwości tezy (twierdzeń)
Z filozofii oddzieliły się inne odłamy zajmujące się szczegółowo różnymi dziedzinami (nauki szczegółowe)

Socjologia oddzieliła się od filozofii w XIX w
Psychologia – badanie duszy

Mądrość – całościowe ujęcie wiedzy, poprzez jej zasady; posiadanie adekwatnego poglądu; umiejętności odróżnienia prawdy i fałszu, dobra i zła; znajomość słusznych norm postępowania, przy czym wszystkie te uposażenia muszą się wyrażać w myśli i czynie.

Kwalifikacja czynu według:
Słuszności – kwalifikacja czynu według skutków
Intencji – kwalifikacja czynu według moralności (szlachetności)

Czyn godziwy – łączy moralność i słuszność – dobre intencje i dobre skutki (godziwy)
Czyn niegodziwy – złe intencje i złe skutki (niegodziwiec)
Czyn nie jest godziwy – brakuje słuszności lub intencji – czyn nie jest niegodziwy
Czyn może być: moralny, ale niesłuszny lub niemoralny, ale słuszny

Platon ustalił 4 cnoty: mądrość, męstwo, sprawiedliwość, rozwaga

Cnota roztropności – aplikacja mądrości do sytuacji praktycznych; umiejętność znajdowania właściwych środków do realizacji czynów godziwych. Jest to cnota intelektualna, kierująca postępowaniem człowieka, przez uwzględnienie całokształtu czynników znaczących i ustalenie, co w danej sytuacji jest słuszne, zgodne z normami moralności i regułą umiaru.

Świadomość moralna – domniemanie słuszności czynów przez przewidywanie ich skutków
Reguła umiaru – złoty środek
W roztropności ważnym elementem jest empatia – rozumienie i przeżywanie stanów drugiego człowieka (czynnik serca)
Formalista nie jest człowiekiem roztropnym, bo brak mu empatii. Mieć nadmiar serca też jest nie roztropne.

Przeszkody w dążeniu do mądrości i roztropności:

Indyferentyzm – postawa deklarowanej obojętności w stosunku do refleksji światopoglądowej (religii itp.)

Motywacja indyferentyzmu:
-płytko utylitarna postawa (brak użyteczności). Refleksja światopoglądowa jest bezużyteczna dla życia.
-sceptyczna motywacja – postawa wątpiąca – powątpiewanie w możliwość rozstrzygnięć jednoznacznych, niewątpliwych, prawdziwych. Cel jest wątpliwy.
Argument: istnieje bardzo wiele rozstrzygnięć, ich wielość wskazuje na nieistnienie prawdy.
Jego błąd: Nie ma logicznego przejścia, pomiędzy wielością odpowiedzi a odpowiedzią prawdziwą.
Jeżeli wszystko jest wątpliwe, jego zdanie też jest wątpliwe – wewnętrzna sprzeczność!!
Wątpliwe jest np.: istnienie przepaści. Wszystko jest wątpliwe – skrajny sceptyk popada w absurd.
-scientyzm – scienta- nauka, wiedza

Krytycyzm – postawa refleksji, analizy – nie jest indyferentna
Bez krytycyzmu – odrzucenie tez bez zbadania problemu, bez namysłu

Motywacja płytko utylitarna.
Istnieje postawa, pogląd: deklarowany i realizowany.
Postawa deklarowana – to coś, do czego się przyznaje, indentyfikuje werbalnie (słownie).
Postawa realizowana – daje się świadectwo swoim życiem.
Między nimi najczęściej istnieje sprzeczność np.: Chrześcijanin a nie chodzi do kościoła.

Prawie 100% indyferentystów w realizacji (praktyce) jest materialistami.

Materializm – postawa, przyjęcie takich wartości, na szczycie, których stoją pieniądze, władza, awans itp. Inne wartości mają charakter służalczy, instrumentalny.

Materializm społeczny – ożywia rynek, zwiększa popyt, wskaźniki ekonomiczne rosną – pozytywne

Konsumpcjonizm, konsumeryzm - postawa, która za wyznacznik wartości życia, jakość życia, uważa wielkość osiągnięcia pozycji konsumpcji, zgromadzenia dóbr materialnych.

Scientyzm
Prąd filozoficzny XIX-XX w, według którego jedyną drogą prawidłowego poznania świata, jest uprawianie nauk szczegółowych, przede wszystkim nauk przyrodniczych.
Te problemy są sensowne, które mieszczą się w obrębie nauk szczegółowych, bądź dadzą się wyrazić w tym języku. Wszystkie inne pytania są pozorne, bezsensowne, nierozstrzygalne, źle postawione. Pytania nierozstrzygalne trzeba przekształcić.
Uznali, że wszystkie poglądy światopoglądowe, filozoficzne są bezsensu np.: nie ma prawdy, Boga, sprawiedliwości, dobra-zła.
Scientyzm jest postawą antyfilozoficzną i postawą idyferentną.,(Ale nie głupią: fizycy, biologowie). Większość scjentystów szła drogą ateizmu i materializmu. Ateizm ma poparcie w rozumie. Nie można być człowiekiem wykształconym i wierzącym równocześnie
Scientyzm obecnie funkcjonuje jedynie w warunkach salonowych, bo naukowcy posiadają jakieś poglądy religijne.
Uczony zwolniony jest ze wszelkich zakazów moralnych, etycznych itp., jeżeli pracuje dla dobra nauki, np.: odcinanie kilku główek
scientia – nauka, sapientia - mądrość.

Przekonanie o radykalnej sprzeczności między rozumem i naukami szczegółowymi.

Agnostycyzm – oznacza pogląd, że świat jest poza poznaniem. W wersji słabszej, że kwestie światopoglądowe są nierozstrzygalne i rozum nie jest w stanie rozwiązać kwestii światopoglądów. Agnostyk wznosi się ponad spór i nie rozstrzyga o istnieniu, czy nie istnieniu Boga..

Fideizm – fides – wiara – (XIXw) wiara jest dziedziną autonomiczną dającą odpowiedzi na pytania dla rozumu niedostępne i w związku z tym, nie należy wkraczać w dziedzinę wiary, rozumem. Wiara odrzuca rozum i nauki szczegółowe, jest samowystarczalna.
Fideistów i scjentystów łączy sprzeczność rozumu i nauki. Fideista nie może być katolikiem, bo on przyjmuje rozum.
Do fideizmu zaliczamy wszelkie sekty.

Poglądy światopoglądowe przełożone na język nauki:
- religia jest faktem – bada się kult nauki
- geneza pojęcia Boga – geneza religii
- Jakie funkcje spełnia religia w życiu psychicznym człowieka, jakie potrzeby zaspokaja?
- Jaką funkcję społeczną spełnia religia?
Scjentyści odrzucili teologię, lecz przyjęli religioznawstwo oraz psychologię religii (socjologia religii).
Według scientystów, religia bierze się z niedostatków wiedzy. Religia spełnia funkcje psychologiczne: wyimaginowana prawdziwa miłość i dobro. Religia jest rodzajem więzi społecznej.
- Dobro – jako pojęcie: Co to znaczy dobro w pojęciu psychologii? Co ludzie rozumieją przez dobro?

Naturalizm – pogląd, według którego człowiek jest częścią przyrody. Nie ma różnic jakościowych między człowiekiem a przyrodą.

Asocjacjonizm – twierdzenie, że ludzką świadomość, można wyrazić za pomocą odruchów wrodzonych lub nabytych. Odruch: bodziec, reakcja, skojarzenie

Między człowiekiem a zwierzęciem nie ma różnicy w odruchach, a w ich ilości.

Emotywizm – pogląd, według którego normy i wartości moralne są bezprzedmiotowe. Dobro i zło jest jedynie wyrazem uczuć skojarzonych z danym rodzajem czynu przez wychowanie.

August Conte [czytaj Kompt] - (1798-1857) prekursor, twórca scientyzmu. Był zwolennikiem idei postępu – umysł ludzki doskonali się w ciągu dziejów. Dostrzegał to, iż rozwinęły się nauki techniczne i szczegółowe.
Ujął dzieje ludzkości w 3 etapach. Kryteria, jakie przyjął, to: stopień poznania i opanowania przyrody, poziom umysłowy ludzi, rozwój intelektu.

Pozytywny - praktyczny - warto zajmować się tylko rzeczami przydatnymi, pożytecznymi, praktycznymi; dobro, miejsce religii, filozofii przy wyjaśnianiu świata przejmują nauki szczegółowe
Metafizyczny (filozoficzny) - ludzie nie potrzebują Boga, religii, magii na rzecz rozumu. Rozum się udoskonalił.
Teologiczny:
- rozwój pierwotny (magiczny) – niski poziom intelektualny
- dziecięcy (wiedza) – natura jest obca, tajemnicza, groźna; tracą się wierzenia w bóstwa, siły natury – brały się z lęku, myślenie magiczne – próba opanowania przyrody przy braku wiedzy, inteligencji


Libertynizm – libertyn fr. - uważali że uwolnili się z pod wpływu władzy, moralności religii. Naczelne hasło „Robta co chceta”.

Utopia – O Topos – miejsce którego nie ma (doskonałe)

Utopijne myślenie – oderwane od realiów

Utopia (filozoficzna, scjentystyczna) (Conte) –żeby człowiek był szczęśliwy, musi swoje życie-los oddać w ręce naukowców.
Według niego w tej utopi, będzie miejsce na miłość. Jego poglądy są niepoprawne, niedobre – utopijne – przesadne znaczenie nauk szczegółowych

W społeczeństwie brakuje inżynierii społecznej – ładu, schematu działania

Inżynieria społeczna – dziedzina poznania i kierowania społeczeństwem. Pragnienie dobra przez powołanie sztabu naukowców, uczonych.
Naukowe kierowanie społecznością – później stało się manipulacją ludźmi

Socjotechnika – ma być z założenia neutralna aksjologicznie, obojętna na wartości. Zespół procedur pozwalających manipulować świadomością, nastrojami społeczeństwa w sposób dla niego niezauważalny, za pomocą psychologii, socjologii itp. (neutralność do wynajęcia) np.: w TV : mądry i przygłupek

Cybernetyka społeczna – socjomasa – problemy sterowania socjomasy – ludzi, ujednoliconych jednostek o tych samych poglądach, potrzebach (brak człowieka i społeczeństwa)

Człowiek zewnątrz sterowny – człowiek, który bez swojej świadomości, jest sterowany, manipulowany

Kompetencje merytoryczne – zakres w którym można stawiać pytania dotyczące nauki

Regres nauki scjentycznej - dotyczy metodologii i zawężenia zakresu specjalizacji

Redukcjonizm – pogląd, według którego zjawiska złożone (wyższego rzędu) dadzą się co do swojej istoty, sprowadzić do zjawisk prostszych. Wszystkie teorie złożone, dadzą się wyrazić w języku teorii wyjaśniającej zjawiska prostsze.
Nastąpi redukcja np.: biologii, chemii do zjawisk prostych i prostych teorii.
Skrajnym poglądem redukcjonistycznym jest pogląd, że świat jest wielkim mechanizmem, jak wszystko co w nim występuje. (myślenie – ruch atomów w głowie)

Mechanicyzm – wszystkie teorie i zjawiska, da się sprowadzić do poziomu mechanicznego i mechaniki. (mechanika - królowa nauk)

J. La Hettne – napisał „ Człowiek maszyna” – opisał człowieka jako maszynę: zawory, przeguby
Człowiek nie ma znaczenia – mechanizm mniej, czy więcej?...?

Mechanika Newtonowska – umożliwia sprowadzenie wszystkiego do mechaniki np.: prąd płynie

Fizykalizm – bogatsza forma redukcjonizmu – odmiana redukcjonizmu, według której całą rzeczywistość da się sprowadzić do poziomu fizyki (fizyka – królowa nauk)
Człowiek jest jedynie zespołem zjawisk fizycznych np.: uciąć rękę - podłączyć bateryjkę - skacze ;-)
Psychika – zjawisko fizyczne np.: podłączyć wariata do prądu – i mu od razu lepiej
Biologia---redukcja---Chemia---redukcja---Fizyka
Koło wiedeńskie 1920r – apogeum fizykalizmu
Tezy fizykalizmu nie można udowodnić naukowo – sprzeczne ze scientyzmem. Nie da się fizycznie udowodnić, czy istnieją zjawiska fizyczne – błąd dotyczy tu metodologii stosowanej przez fizykalistów.

Redukcjonizm jest błędem metodologicznym, scientyzm też. Są pytania, których nie można zadać żadnej z nauk na raz.
Nie można łączyć teologii z nauką bo ich zagadnienia obracają się w zupełnie innych warstwach – ich łączenie powoduje powstawanie błędów metodologicznych.

Nauka szczegółowa – każda z nauk wybiera z całej rzeczywistości jeden szczegół (kawałek) dla badania.

Metafizyka - outologia – teoria bytu – wszystko co istnieje (najszerszy dział filozofii)
Pytania: Czy byt jest odwieczny, czy nie? Czy byt jest samoistny, czy nie? Jak istnieje? Czy istnieje Bóg? Jaka jest natura
rzeczywistości? Jak świat istnieje w swojej naturze? Czy istnieje czas? Czy istnieje dusza i jak?

Arystoteles 4 w pne zajmował się filozofią bytu.

Epistemologia – gnoseologia – teoria poznania procesu poznawczego i wiedzy
Źródła i drogi poznania: Skąd człowiek czerpie wiedze? Wartości i drogi poznania? Co to jest prawda? Kryterium prawdy?
Jest epistemologia : biologii, matematyki itd. : Kryterium myślenia matematyka? Co to jest liczba np.:7? Co to jest przestrzeń
matematyczna i czy istnieje? Co to jest wiązanie chemiczne?

Aksjologia – neutralne – teoria wartości. Neutralność aksjologiczna – cel manipulacji jest obojętny. Nie wartościuje się celu manipulacji w kategoriach dobra czy zła, a skuteczności (kasa). Główne pytanie: Co to jest wartość i jak istnieje? Czy wartości są absolutne, czy względne? Co ma wartość? Czy można poznać hierarchię wartości? Co to znaczy, że coś nie ma wartości?

Etyka – filozofia moralna – pyta: o dobro, czy wartości obiektywne są względne?

Estetyka – filozofia sztuki i piękna – pyta: Na czym polega sztuka? Co to jest piękno?
Jest to filozofia normatywna – kształtuje normy.

Antropologia filozoficzna – filozofia człowieka – pyta: Kim jest człowiek? Czym się wyróżnia od innych bytów? Wartość człowieka? Godność? Miejsce w przyrodzie? Jednostka w społeczeństwie? Problem sensu i wartości życia ?

Historiozofia - filozofia dziejów – bada mechanizmy przemian dziejowych, dlaczego w dziejach wszystko jest płynne, co jest u podstaw zmian dziejowych. Czy dzieje są dziełem przypadkowym, czy jest w tym jakiś cel, porządek. Ku czemu zmierzają dzieje.
„O dziełach decydują wybitne jednostki.” Historiozofia umożliwia klasyfikację dziejów.

Historia - nauka o dziejach

Fakt dziejowy – fakt znany historykom

Fakty historyczne - fakty poznane przez historyków (podzbiór faktów dziejowych)

Drobniejsze działy filozofii: prawa, przyrody, dialogu, pracy

Logika – jest nauką szczegółową, była podstawą dla myślenia filozoficznego.

Analiza rozstrzygnięć metafizycznych:

Spór materializmu (filozoficznego, nie praktycznego) i spirytualizmu.

Materializm – pogląd według którego istnieje tylko materia w bycie. Wszystkie zjawiska w świecie mają charakter materialny
np.: życie, świadomość. Nie ma żadnej formy duchowej. Jest to pogląd ateistyczny.

Spirytualizm – spirytualis – znaczy duchowy – pogląd afirmujący istnienie substancji duchowej i uznający jej wiodącą rolę w życiu.
Uznaje istnienie duszy i Boga. Spirytualista nie neguje istnienia materii z wyjątkiem, skrajnego spirytualizmu, który
neguje istnienie materii.

Analiza struktury bytu:

Monizm – pogląd według którego w bycie występuje tylko jedna substancja. Nie każdy monista jest materialistą, ale każdy
materialista jest monistą. Jest monizm spirytualistyczny i materialistyczny.
E. Mach – fizyk XIX/XX w – według niego materia nie istnieje (to nie jest absurdalne)

Pytanie o materię jest pytaniem metafizycznym.

Dualizm - pogląd według którego w bycie występują dwie substancje różnego typu, różnej natury.
Chrześcijański spirytualizm ą dualizmu (pogląd niechrześcijański)
Platon – klasyczny dualista IV/V w pne – istnieje ciało i dusza
Pitagoras – jest źródło dobre: światło, kosmos i złe źródło: chaos, kobieta

Chrześcijanizm wykreował kobietę na człowieka. Tam gdzie nie ma chrześcijaństwa, nie ma feministek

Pluralizm – pogląd według którego w bycie istnieje wiele substancji różnej natury np.: żywioły

Pluralizm stanowisk – wielość stanowisk

Pluralizm społeczny – społeczeństwo z wieloma poglądami równoprawnymi i równouprawnionymi.
(teoria) (praktyka)

Problem początku świata:

Nauki potwierdzają odwieczność świata – materialiści. Badania teleskopem Habla potwierdziły że świat rozszerza się.

Osobliwość kosmiczna – punkt w którym zatracają się prawa fizyki, tego punktu nie można przekroczyć - granica rozszerzalności
świata

Teologia – stworzenie świata – kreacjonizm świata

Kreacjonizm – pogląd według którego świat jest stworzony przez Boga (nie dotyczy ich osobliwość kosmiczna).
Dotyczy wyłącznie Chrześcijan i Judaistów. W religiach innych bogowie budują świat z czegoś.
Creatio ex nihilo – stworzenie z niczego
Pogląd ten obejmuje stwórczą moc Boga oraz osobową jego formę (teizm). Istnieje relacja między Bogiem a światem.

Deizm – odmiana kreacjonizmu – Bóg świat stworzył i tchnął go w ruch, ale nie wtrąca się w jego losy. Nie ma relacji między Bogiem a światem. Bóg nie ma charakteru osobowego, jest umysłem kosmicznym.
Znaczna część mechanistów była deistami.

Fizyko-teologiczny argument na istnienie Boga – Newton – Bóg jest konstruktorem (rozumna istotą). Bóg nie jest Bogiem wiary a mechaniki (budowniczy itp.)

Panteizm – wyznają wszelkie religie idealistyczne (sekty, Kriszna itp.)

Monizm panteistyczny – różnorodność świata jest ułudą, świat jest jednorodny w Bogu. W azjatyckich religiach –niebyt jest lepszy od bytu. U nas byt jest lepszy od niebytu.

Realizm metafizyczny – pogląd afirmujący byt obiektywny świata. Świat jest realnym bytem, który możemy studiować.

Determinizm – determinare –ograniczać, wyznaczać - pogląd według którego w bycie występują prawidłowości. Istnieje regularność w przyrodzie, istnieje następstwo zdarzeń.
Kosmos – porządek, ład – możemy go badać
Chaos – nie ma praw – nie możemy go badać

Bez realizmu metafizycznego i determinizmu nie moglibyśmy badać świata i nie powstały by nauki (szczegółowe i inne)
Domeną Europy jest nauka. Domeną Azji jest religia.
Odbiciem prawa w świecie, jest prawidłowość. Świat nie jest chaosem, świat jest kosmosem – idea starożytna.
W determinizmie są prawidłowości a nie związki przyczyna – skutek.

Kauzalizm – causa-przyczyna – odmiana determinizmu - pogląd według którego w bycie występują związki przyczynowo skutkowe.
Jeśli chcemy wyjaśniać skutek, musimy podać przyczynę. Nic nie dzieje się bez przyczyny i wszystko ma swój skutek.
Według tego poglądu człowiek nie ma woli, a podlega związkowi przyczynowo-skutkowemu oraz nie ma odpowiedzialności.

Homeostaza - utrzymywanie stałej równowagi

Teleologizm – finalizm - odmiana determinizmu - pogląd, według którego w bycie występuje celowość. Byt jest uporządkowany w sposób celowy. Czemu służy? Dlaczego? Motyw? – Złożony świadomy cel działania
Mechanizm obrony jest pojęciem teleologicznym – dąży do homeostazy.
Świadomość powstała bezcelowo, ale ma jakąś przyczynę. Jest jakaś celowość, że powstał człowiek.
Teleologizm ma problem z dobrem i złem. Jaki jest cel zła, cierpienia? Czy zło nie zakłóca celowości świata?
Nie wszystko jest celowe!!
Odbierając człowiekowi celowość, nie mógł by odpoczywać J
To wszystko jest sporem teleologizmu z kauzalizmem.

Spór między empiryzmem i racjonalizmem o źródła poznania:

Empiryka – doświadczenie, treść rozumu pochodzi z doświadczenia

Sensualizm – zawężona postać empiryzmu - pogląd według którego tylko doświadczenie zmysłowe się liczy (zewnętrzne).
Na początku tabula karta, a potem wszystko chłonie się z zewnątrz. Negacja doświadczeń wewnętrznych, stanów świadomości.

Introspekcja – to sposób poznawania swoich stanów świadomości. Mieć świadomość samego siebie.

Introwertyk – człowiek który skupia się na swoim życiu duchowym, refleksji, stanach świadomości. Mało czynny zewnętrznie.

Ekstrawertyk – człowiek ciekawy świata zewnętrznego, chłonie świat zewnętrzny. Ciągle by cos robił.

Empiryk – człowiek który żyje doświadczeniem, nie teorią.

Empirysta – człowiek który uznaje empiryzm

A posterion – stwierdzenie czegoś po doświadczeniu

Aposterioryzm – postulat, pogląd metodologiczny, oparty na empiryzmie, świat należy badać wyłącznie przez doświadczenie oraz weryfikować świat doświadczalnie.

Nauki aposterioryczne – czerpią doświadczenia, weryfikujące naukę doświadczeniem (biologia, fizyka). Można dojść do czegoś rozumowo, ale trzeba to potem udowodnić doświadczalnie.

Racjonalizm - ratio – świat można poznać na drodze rozumowej bez udziału doświadczenia.

A priori - stwierdzenie czegoś bez udziału doświadczenia, tylko na drodze rozumu.

Aprioryzm - postulat, pogląd według którego wiedzę czerpie się w oparciu o prawa rozumu i wiedze weryfikuje się rozumowo.

Nauki aprioryczne – weryfikują swoja wiedzę bez udziału doświadczenia (logika, algebra, geometria).
Twierdzenie że 2+2=4 jest bardzo trudne. ( To jest trudne jak 2+2 J)

Racjonaliści aprioryści – odmiana racjonalizmu – nie byli ateistami ani materialistami

Spór o drogi poznania : racjonalizm przeciw irracjonalizmowi:

Racjonalizm – jedynymi drogami do poznania prawdy są rozum i doświadczenie (nauki i filozofie) z odrzuceniem miłości, wiary, intuicji jako dróg poznania (filozofia oświecenia)

Irracjonalizm – pogląd według którego najwyższe prawdy nie są osiągalne rozumem ani doświadczeniem. Można je tylko poznać za pomocą miłości, wiary, intuicji (romantycy) z wykluczeniem rozumu
„Nie patrz oczami, szepnął wiatr. Chcesz coś zobaczyć, sercem patrz.”

Ideologie irracjonalne, opierają się na uczuciach np.: Hitleryzm, Stalinizm itp.

Irracjonalista nie musi być wierzący, często jest fideistą (wygłasza dziwaczne teorie nie rozumowe)
„Nie zamieniaj głowy w pusty kask”
„Zastrzelić Araba z powodu Słońca”

Analiaza pierwszych szkół filozoficznych:

- 6 w pne – Kultura intelektualna Europy wyrosła z kolonii Greckiej ( leżała na półwyspie Azji mniejszej, dziś Turcja ) – Jonia.
Milet i Efes - główne ośrodki intelektualne Jonii. Tam powstała:

„Jońska szkoła filozofii przyrody” - nie w pojęciu instytucji, a grona ludzi posiadających wspólnotę myślową, intelektualną, duchową. Interesowali się przyrodą w ujęciu filozoficznym a nie mitologicznym Przedstawiciele:

Tales z Miletu – zmierzył Egipcjanom piramidy, badał zaćmienie słońca, stworzył pierwsza manufakturę – podział pracy. Zrobił super interes na oliwkach a pieniądze przeznaczył na podróże po świecie. Szukał arche.

Arche – słowo starożytne oznaczające zasadę, początek – z czego pochodzi przyroda (materiał ).

U Talesa Arche była woda jako początek wszechrzeczy. U innych filozofów 4 żywioły.

Anaksymander – uczeń i następca Talesa - Stwierdził że : żaden z widzialnych, postrzegalnych pierwiastków nie może być Arche. Widzialne pierwiastki są skończone a Arche musi być nieskończony. Istnieje w aperion. Żadna z rzeczy tego świata nie wyjaśnia istnienia świata. Wynalazł: zegar słoneczny

Aperion – nieograniczony, nieskończony – po za światem, poza postrzeganiem empirycznym

Anaksymenes – uczeń, następca Anaksymandra – Uważał za aperion powietrze, lecz jest to odejście od filozofii Anaksymandra

Heraklit z Efezu – Miał duży wpływ na dzieje filozofii. Pierwszy uważał, że to co jest najważniejsze w bycie, to jego zmienność.
Uznał wojnę za koncepcję wszechrzeczy, jako ścieranie się sprzeczności: gorąco-zimno, mokro-sucho itp. Dziwił się czemu świat mimo sprzeczności wewnętrznych istnieje.

Logos – istnieje nad światem – słowo, rozum, ponadświatowy byt doskonały ( Biblia – Na początku było Słowo )

Panta rhei – wszystko płynie, przemija, rzeka zdarzeń, strumień świadomości

Dialego – dyskutować, rozprawiać, prowadzić spór

Dialektyka - część logiki – sztuka prowadzenia sporu, jest dialektyczną wizją bytu.

Hegel – XVIIIw – nawiązanie do dialektycznej wizji bytu. Jego „uczniami” byli twórcy marksizmu: Marks i Engels – dialektyczny materializm Był skrajnym dialektykiem, według niego nawet Logos jest sprzeczny.

Wariabilizm – wszystko się zmienia – osnową świata jest zmienność. Jego konsekwencją jest niepoznawalność świata – agnostycyzm.
Rozum sprzeczny z rzeczywistością – nie ma stałości w świecie i poznaniu, wiedza jest chwilowa.
Dialektycy uznają wariabilizm i w pewnej części agnostycyzm.

Kratylos – hiraklitejczyk – Rozważał nad absurdalnością świata – uznał że nie warto nic mówić, bo jest to rzucanie słów na wiatr. Według niego świat jest: zmienny, absurdalny a rozum bezsilny

„Szkoła Elea-ci” – w miasteczku Elea – klasyczna szkoła racjonalistyczna – aprioryzm. Świat można i należy badać rozumem, bez udziału doświadczenia. Przedstawiciele:

Permenides z Elei i Zenon z Elei – byli wybitnymi apriorystami. Pierwsi użyli słowa BYT, uznawali rozum jako jedyne źródło poznania . W świecie może istnieć tylko to co jest logiczne. Co jest sprzeczne wewnętrznie (absurdalne) nie może istnieć: bezdzietna matka; nieważka materia; a i nie a; kwadratowe koło.

Tezy Permenidesa: „Tylko to może istnieć, co może być pomyślane”

- Jest tylko byt, niebytu nie ma (sprzeczność) – nie ma nicości, nie da się pomyśleć nicości.
- Nie ma powstawania i ginięcia. Przechodzenia z niebytu do bytu i z bytu do niebytu.
- Byt jest jeden, wieczny doskonały, niepodzielny, nieruchomy. ( Miał na myśli prawdopodobnie Boga)

Zenon z Elei – odniósł te tezy do świata zewnętrznego.
Według niego ruch jest absurdem (nie istnieje), jest nielogiczny i sprzeczny wewnętrznie.

Argumenty na nieistnienie ruchu:
- Stadio – paradox - Nie da się odszukać prędkości względem przestrzeni i każdego obserwatora. Np.: prędkość Ziemi w kosmosie? – absurd. Prędkość względna – absurd. Trzy rydwany pędzą lecz między nimi prędkość równa jest zeru – są w bezruchu.
- Dychotomia – dychotomiczny podział na dwie części – dwudzielność – jest to paradox logiczny. Załóżmy że ktoś ma przejść z drogę z A do B. Dojdzie do ½ AB, potem do połowy tego odcinka itd. – nie do się tego przejść – wniosek ruch jest absurdalny
Paradox ten usunął innym paradoxem ( sztuczka, wybieg ) B.Bolzomo, który wymyślił paradox nieskończony.

Paradox nieskończony – zbiór nieskończony. Każda część zbioru jest równa całemu konkretnemu zbiorowi.

Przechodząc z A do B przechodzimy wszechświat.


Demokryt z Abdery – uważał że odczucia są obiektywne. Odczucia subiektywne – jakości subiektywne, nie istnieją w świecie np.: dla jednej osoby coś jest gorzkie, a dla drugiej słodkie. Odcinał się od przenoszenia subiektywności na rozum.

Protagoras z Abdery – uczeń i następca Demokryta – 5w pne Ateny „Złoty okres” czyli szczytowy rozwój filozofii, szkolnictwa – Człowiek jest miarą wszechrzeczy. Nie ma obiektywnej prawdy, dobra, są one subiektywne. „Dobro” – Dla kogo? To zależy?

Relatywizm – pogląd według którego prawda i wartości są względne.

U Protagorasa relatywizm przyjął postać subiektywizmu. Dobro zależy od jednostki. Nie ma praw ponad jednostkowych, ile prawd tyle poglądów - każdy ma swoje.

Kontekst społeczny sytuacji relatywistycznej.
W społeczeństwie są hierarchie (rządzący i rządzeni). Przed demokracją istniały społeczeństwa hierarchiczne jak chodzi o sytuację jednostki. Sytuacja jednostki zależy od urodzenia (warstwa: chłopska, szlachecka itd.). Nie ma możliwości awansu społecznego (ruchliwość pionowa). Wyjątkowe awansy np.: Król nadaje szlachectwo, ale tylko dożywotnio, bez prawa dziedziczenia. Społeczeństwo hierarchiczne: monarchia, arystokracja.

Perykles – Ateny –ogłosił że istnieje teraz społeczeństwo hierarchiczne, ale istnieje możliwość awansu (sytuacja społeczna jednostki nie zależy od urodzenia, a od walorów indywidualnych). Powstaje wybieralność najlepszych na urzędy. Najlepsi mają sprawować władzę. Perykles ustalił, że jak ktoś niezamożny obejmie urząd, dostanie pensję – płatne urzędy.
Istnieje obowiązek uczestnictwa w wyborach demokratycznych. Demokracja jest pojęciem późniejszym, Perykles nazywał go izonomią, Według niego życie jest idealne.

Izonomia – system równoprawności obywateli co do prawa (stałość prawa). Kobiety i przyjezdni nie mieli praw równości jak męższczyzna.

Niewolnik był mówiącym narzędziem. Za jego zniszczenie (zabicie) trzeba było zapłacić. Niewolnik mógł sam lub przez kogoś zostać wykupionym i wówczas stawał się obywatelem. Kobieta mogła być obrażona w osobie męża, brata, itp. i w tedy on komuś ucina główeczkę.

Walory jednostki – pięknie mówić, przemawiać; umieć przekonywać , zjednywać ludzi; sztuka dowodzenia; ogłada; spryt itp.

Sofiści – założyciel Protagoras – sofia-mądrość – uczyli mądrości praktycznej: logika, retoryka, poetyka, mimika, robienie interesów, autoprezentacja, muzyka, ogłada. Przygotowywali kandydatów (sztaby wyborcze), broni w sądach (w sądach trzeba było dowieść niewinności, dzisiaj należy dowieść winy)- stosowali sztuczki socjotechniczne, opłacali klakierów, urabiali opinię społeczną.
Badali rzeczywistość społeczną –izonomia w praktyce.

Dzisiaj:
Sofistyka jałowa – pokrętne gadanie, kręcenie
Sofizmat – o pozorach prawdy np.: Ktoś chce obalić ewidentną prawdę sztuczkami. Robi to tak dobrze iż ciężko go zgiąć.

Główne tezy społeczeństwa demokratycznego w Europie – jak wygląda społeczeństwo demokratyczne?
- istotnym czynnikiem jest SIŁA (jako: intelekt, znajomości, pieniądze) – kult siły – osnowa życia społecznego
- społeczeństwo dzieli się na silnych i słabych ( elitę i masę ). Nie ma pojęcia mądry, zły; a silny i słaby. Np.: Ktoś załapał się na statek, bo jest silny a nie mądry. Za pieniądze można wszystko.

Przedstawiciele sofizmu: Trazymach, Kalikles – silni robią co chcą. „Silniejszy zwycięża słabszego”

Wszyscy garną do elity, bo tam jest fajnie. ( Elita to sami krętacze, kłamcy, oszuści itp.)

Konwencjonalizm – pogląd według którego, prawda wartości, normy i instytucje mają pogląd umowny i nie odzwierciedlają istoty życia społecznego. Wszystko jest względne, realna jest tylko siła. Słabi cierpią bo muszą, są sobie sami winni ( np.: że siedzą )
Np.: Dwóch delikwentów ma spółkę. Jeden wykiwa drugiego, to jest to normalne (silny pokonał słabego). Jak ten pierwszy pójdzie za to do więzienia, to jest to wbrew naturze; ale jak siedzi, to też jest słaby –niedołęga.

John Locke – ur. 1704 – prekursor liberalizmu

Liberalizm – postawa skierowana przeciw tyranii (totalitaryzmowi)

Libertas – wolność (religii, własności itp.)

Charle Monteqiueu ( Monteskiusz ) – rozpowszechnił liberalizm, podzielił wadze na 3 klasy (4 władza –media). Wykluczył demokrację – jako demagogię. Był zwolennikiem monarchii konstytucyjnej.

Granica prawa państwowego są prawa podmiotowe.

Prawo podmiotowe – wolność. Co zakłóca wolność? Wszystko co ingeruje w wolność jednostki!

de iure – zgodnie z prawem
de facto – zgodnie z faktami

Indywidualizm – J.Rosseau – Jedynym rzeczywistym bytem jest jednostka. Życie społeczne nie wynika z życia człowieka i ma tylko czemuś służyć. Życie społeczne jest czymś sztucznym.

Państwo jako teorie umowy społecznej:
A) Społeczeństwo – pierwsze społeczeństwa były wynikiem umowy, a państwo jest jej wynikiem. Państwo chroni prawa jednostki do: życia, wolności (liberalizm). Ktoś umiera z głodu, czemu?! Jego wina. Czemu nie je?! – państwo nie zajmuje się tym. Państwo jest obojętne aksjologicznie.
Granicą wolności człowieka, jest wolność drugiego człowieka.
Państwo chroni wolności ludzkie i spokój społeczny. W społeczeństwie ma nie być stresu. Na zewnątrz broni niepodległości.

B) Tomasz Hobes – zwolennik silnej władzy (opozycja do liberalizmu). Według niego stanem naturalnym człowieka jest wojna. Człowiek, człowiekowi jest wilkiem – somo homini. Dzikość jest naturą człowieka.
Bellum omnium contra omnes – walka wszystkich ze wszystkimi
Państwo jest taką umową, by jako instytucja silna , chroniła człowieka przed drugim człowiekiem. Ludzie oddali wszystkie swoje prawa władzy za cenę spokoju.
Cel państwa: Siłą zachować porządek (państwo jest batem).

Spór liberalizmu i totalitaryzmu rozpoczął się w starożytności ( w sensie eksperymentu demokracji ).

Referendum – ustala normy na jakiś czas.

Socjologia – nauka o społeczeństwie.

Socjologizm – pogląd według którego, poglądy i wartości kreują grupy społeczna na swój użytek. Nie ma prawd ponad grupowych. Jednostka w socjologizmie jest wytworem mechanicznym tej grupy, jej przejawem (epitofenomen).

Epitofenomen jednostki w grupie – swoim zachowaniem, postępowaniem, sposobem myślenia i wartościowania, odzwierciedla grupę w której wyrosła. Nie jest samodzielna, wszystko co wie, jest wtłoczone przez te grupę.

E. Durlchiem – socjologista klasyczny

Anton Makarenko - Rusek -stworzył teorie kolektywistyczne – wychowanie kolektywne.

Wychowanie kolektywne – zespół cech, które mają ujednolicać.

Kolektyw – decyduje o wszystkim, a jednostka to tylko mały trybik.

Komunizm itp. – jeżeli jednostka kształtuje się w grupie, to czemu nie kształtuje się ona, tak jak my tego chcemy. Kolektyw decyduje (tak jak chcemy) i na niego spada odpowiedzialność.

Gebels – Anton Makarenko był jego mistrzem – Gebels udoskonalił teorie Makarenki.
Zawodowcy z Gestapo, byli zafascynowani skutecznością NKWD. Niemców ograniczały przepisy.

Moralność i prawo to socjologizm – ktoś je upowszechnił – ktoś silny.
Słabi nie mają żadnej obrony przeciw silnym i dlatego tworzą „prawo i moralność” i podstępnie wiążą silnych (dziarskich).
Prawo jest wbrew naturze np.: słaby pośle do więzienia silnego. „Nie kradnij !” – prawo dla słabych, żeby ich nie okradli.

Kallikles – silni robią co chcą, słabi cierpią bo muszą. Jeżeli ktoś ma być silny, ma odrzucić prawo, moralność i ciupać wszystkich, oraz nie dać się złapać (zwyciężyć). Moralność ma wartość instrumentalną – ma spętać silnych.

F.Castro – „Nikt nie będzie sądził zwycięzców!”

Friderich Nietzche – był następcą Kalliklesa – kult nadczłowieka – pogardzał Sokratesem i Chrześcijanami (i całą tą masą). Krytykował Chrześcijaństwo jako ideę która krępuje ludzką wolę.

Trazymach – Silny załatwia słabego, ale elity jest nie wiele i musi używać: podstępu, siły, strachu, kłamstwa, przemocy. Masa jest groźna i może załatwić elitę, dlatego elita wprowadza moralności i prawo, które wtłacza w masę żeby ją skrępować – krępowanie dziarskiej mas. Teraz prawo i moralność służy elicie, a masa jest całkowicie pogrążona.

Rewolucjoniści – naciupać elicie i stworzyć niebo dla ludu. Stworzyli „wroga ludu” , a potem gilotynka J

Bolszewicy – poszli na całość – uważali że Francuzi nie byli konsekwentni. W marksizmie nie było kompletnie etyki, moralności – brak pętów. Moralność jest pętami ludu, należy je zrzucić (i jest rewolucja).

Vifredo Pareto – stworzył (pierwotną) teorię krążenia elit – w dziejach odbywa się zmiana elit krwawo i bezkrwawo.

Jeśli elita kosi dziarskie jednostki masy, to ma spokój.
Jak elita żyje w izolacji, dziarscy robią rewolucję (w imię sprawiedliwości) i stają się elitą.

Demokracja – krążenie bezkrwawe elit – wybory.
.
Działacze związkowi – dziarscy z masy, których trzeba przytłumić lub przekabacić.

Tempos – czas

Temporalizm – odmian relatywizmu – pogląd według którego, poglądy zmieniają się w czasie. Nie ma prawd i wartości ponad czasowych. Co było złe, teraz jest dobre – czas zmienił wartości. Czas relatywizuje wartości moralne.
„Mamusiu to nie te czasy!” , „ Kości zostały rzucone! Powiedział mąż rzucając o ścianę żonę.”

Historyzm – odmian temporyzmu i relatywizmu – pogląd według którego, poglądy i wartości tworzy epoka na jej użytek i nie nabierają walorów absolutyzmu w żadnym momencie procesu dziejowego. Nie pa praw ponad historycznych.
Historyzm zwalnia z polemiki „Co pan! To było dobre w średniowieczu!”

New Age – deklarują odchodzenie rzeczy w przeszłość i zastępowanie ich nowymi.

Sytuacjonizm – ma pozory prawdziwości – odmiana relatywizmu – pogląd według którego, prawdę i wartości kreuje ludzkie sumienie w konkretnej sytuacji. Ten sam czyn może być raz dobry, a raz zły, zależnie od sytuacji np.: „Janosik bogatego zaciupał, kasę biednym rozdał.” – było to dobre? Czy zbrodnia? To zależy!

Pacyfizm – błędnie broni poglądu nie zabijaj. Przed napadem na kraj, wpuszcza się pacyfistów, żeby osłabić obronność kraju.

Fruktualizm – skrajni wegetarianie – nie jedzą nic żywego np.: roślin, zwierząt.
Jabłko można zjeść dopiero jak spadnie – nie denerwować jabłka.

Antibios – antybiotyk – przeciw życiu. „Nie bądź zabójcą własnych bakterii!”

Takie głupoty powstają przy próbie obrony przeciw relatywizmowi.

Sokrates – przeciwnik relatywizmu – jest intelektualistą. Według niego, relatywizm wynika z deletantyzmu.

Deletantyzm – ktoś gada jak mu się wydaje.

Zło płynie z braku rozeznania intelektualnego i niewiedzy np.: gdyby złodziej wiedział, że kradzież jest zła, to by nie kradł; ostateczne wpuszczenie substancji na śmietniku.

Błąd aksjologiczny – sytuacja w której człowiek uważa zło za dobro, a dobro za zło. Wartość wyższą za niższą, a niższą za wyższą. Pod wpływem tego błędu, czyni zło. Człowiek robi ostateczne wpuszczenie, bo uważa to za dobro – błąd aksjologiczny.


Sataniści – wynaturzenie intelektualne „liżą krew”

Wola idzie tylko za rozumem. Człowiek rozumny nie czyni zła. Gdy się rozezna dobro i zło, to zło zniknie.
Chrześcijaństwie błędem aksjologicznym jest 7 grzechów głównych. W ujęciu woluntarystycznym, „fajnie jest se golnąć”.

Sokrates ustalił błędy aksjologiczne i je krytykował. Wygłosił je Platon:
- praktyczny materializm – dobra mające niską wartość, wywyższa się na samą górę.
- płytko utylitarny sposób myślenia – utilitas – użyteczność – życie w kategoriach wyłącznie pożytku z pominięciem dobra i zła np.: nie wszyscy Niemcy byli hitlerowcami z przekonania, a z pożytku.
- Eudajmonizm – pogląd według którego, najwyższą wartością jest szczęście. Co to jest szczęście? Odpowiedzi wiele!

Najgorszy jest eudajmonizm Hedonistyczny – hedemon – przyjemność – pogląd według którego, najważniejsza jest przyjemność, a szczęście to suma chwil przyjemnych. Jest to błąd ponieważ, jeśli szczęście jest najwyższą wartością, to każda droga do szczęścia jest dobra. Według Sokratesa nie ma wartości „szczęście” Szczęście jest niedefiniowalne. Szukanie go, to szukanie guza. Nie ma prawa do szczęścia, jest obowiązek prawdy i dobra. Jak ktoś najdzie znajdzie prawdę i realizuje dobro, to znajdzie szczęście. Tylko człowiek mądry jest szczęśliwy, inni są zadowoleni.

- Woluntaryzm – volutas – wola – w antropologii filozoficznej, pogląd według którego, osnową człowieczeństwa są akty woli: uczucia, pragnienia, marzenia, niechęci, pożądania. Bogactwem człowieka jest szeroki zakres akcji wolincjonarnych.

Wolność polega na możliwości realizacji wszelakich aktów wolincjonarnych be oporów wewnętrznych i bez przeszkód zewnętrznych. Rodzice są po to aby pętać wolność. Rozum, intelekt, prawo, również pętają wolność, np.: ktoś ma smak, ale się zastanawia. Być wolnym, to dać se LUZ, czyli róbta co chceta!

Jest to paradox woluntaryzmu – człowiek ten jest kierowany aktami woli, a jest to brak wolności. W wolutaryźmie człowiek jest zewnątrz sterowny i wpada w sidła socjotechników. Jest również wewnątrz sterowny, bo wybiera silniejsze akty woli – i nie panuje nad nimi. „Fajna pasta” – Fajna kobietka z reklamy.

Tylko ten jest wolny, kto wybiera akty woli w sposób godziwy i roztropny.

- kult siły
- relatywizm i konwencjonalizm – wszystko jest względne i umowne. Pojęcie „inaczej” – tak samo, ale jakoś inaczej.

Gdyby nie te błędy, było by mnie zła, a demokracja nie utrzymała by się.
Starcie poglądów: Kallikles: silni robią co chcą, słabi cierpią bo muszą. Co jest użyteczne jest w porząsiu.
Sokrates: Lepiej być słabym niż silnym. Ważne jest myślenie – pogląd aksjologiczny.

Sokrates: „Głód jest najlepszym kucharzem.”, „Nie żyje po to aby jeść, jem po to aby żyć”
Uczciwość nie popłaca w kategoriach utylitarnych.
Filozofia uczy znosić udręki.

Immoralizm – odrzucenie rangi i znaczenia moralności. „Radośnie jest sieknąć kogoś szabelką”.

Człowiek zewnątrz sterowny uważa, że sam o czegoś doszedł, a na serio go wykolegowali.

Pedagogika – z rozumem Socjotechnika – wyłącza rozum

Asocjacjonizm – według tego poglądu, wychowanie, pedagogia jest tresura i ogranicza wolność.
Jeśli wychowanie ogranicza wolność, to trzeba powołać Rzecznika Praw Dziecka.