Znaczenie lasów równikowych
Tropikalne lasy deszczowe , zwane także lasami równikowymi są jednym
z najstarszych i najbogatszych w gatunki środowisk naturalnych naszej planety.
Mimo iż zajmują zaledwie sześć procent powierzchni Ziemi , są środowiskiem życia ponad połowy wszystkich gatunków roślin i zwierząt.
Lasy równikowe są przykładem strefowego środowiska przyrodniczego, gdyż spotykamy je wyłącznie w strefie klimatów równikowych, na obszarach, gdzie panuje klimat równikowy wybitnie wilgotny i wilgotny. Środowiska te występują w rejonach gdzie średnia temperatura wynosi 25oC , a roczne opady deszczu przekraczają 2000 milimetrów.
Wilgotne lasy równikowe największą powierzchnię zajmują w dorzeczu Amazonki
(ok 6000.000 km) i nazywane są selvą . Porastają także niewielkie powierzchnie w Kolumbii oraz Ameryce Środkowej . W Afryce strefa wilgotnych lasów równikowych zajmuje zachodnią i środkową część kontynentu . Trzecim wielkim obszarem występowania tej formacji roślinnej są wyspy leżące na Oceanach:Indyjskim i Spokojnym, między Azją
i Australią.
Wilgotny las równikowy ma charakterystyczną strukturę warstwową (piętrową). Wśród roślin dominują wiecznie zielone, szerokolistne drzewa, których występowanie jest uwarunkowane dużymi opadami, i wysokimi temperaturami . Najwyższe z nich wyrastają do wysokości 50 ?60 ,a nawet 100 metrów i tworzą górne piętro roślinności . Warstwa ta nie stanowi jednolicie zwartej powierzchni i przepuszcza dużo światła . Pomiędzy największymi drzewami rosną znacznie mniejsze, o wysokościach 30 ? 40 m. Jest to środkowe piętro lasu. Rozłożyste korony drzew tworzą tu zwartą warstwę zieleni o grubości około 7m, zwaną ?dachem lasu?. Warstwa ta jest trudno przepuszczalna dla światła i ma istotny wpływ na rozwój świata organicznego w niższych strefach lasu . Przepuszcza ona zaledwie 5% docierającego do niej światła . W lesie równikowym spotkamy drzewa kauczukowe, mahoniowe, bananowce, palmy, kakaowce i kilkumetrowe paprocie drzewiaste . Pnie
i gałęzie wysokich drzew porastają pnącza takie jak filodendrony i wanilia .
W warstwie przy powierzchni ziemi panuje półmrok, powietrze jest nasycone wilgocią
i występuje niewiele roślin . Gleba na której rosną lasy równikowe jest uboga w substancje odżywcze. Ściółka i próchnica praktycznie nie występują, gdyż w ciepłym klimacie martwe organizmy ulegają szybkiemu rozkładowi , a wytworzone w ten sposób substancje odżywcze są natychmiast wykorzystywane przez inne rośliny .
Oprócz obfitości roślin typowe 100000 km2 lasu równikowego jest miejscem , gdzie można spotkać ok. 400 gatunków ptaków np. kolorowo ubarwionych papug , tukanów
i kolibrów ;150 gatunków motyli ; 100 gatunków gadów ?należą do nich krokodyle , węże , żółwie i 60 gatunków płazów . Świat owadów na takim obszarze jest zbyt bogaty , by można było pokusić się o oszacowanie liczby zamieszkujących tam gatunków, wśród których prym wiodą mrówki i termity . Natomiast stosunkowo ubogi jest świat ssaków .
Większość gatunków ssaków posiada dobrze rozwinięte łapy i chwytne ogony, spełniające rolę piątej kończyny. Te cechy umożliwiają zwinne poruszanie się wśród gałęzi .Wśród ssaków wilgotnych puszcz jest wiele gatunków małp np. gibbony , orangutany , goryle
i szympansy.
Żyją tutaj leniwce, mrówkojady, okapi i różne gryzonie . Spotkać też można majestatyczne koty: jaguary i oceloty .
Wilgotne lasy równikowe nazywane były kiedyś zielonym piekłem. Tajemnicze niedostępne, pełne groźnych niespodzianek : śmiertelnie kąsających węży i owadów,
trujących roślin , zarazków , tropikalnych chorób . Pełne nieprzebranych bogactw dostarczają ludziom takich produktów jak : cynamon , pieprz , goździki i oleje roślinne. Z wielu gatunków roślin uzyskuje się substancje wykorzystywane do produkcji leków . Przede wszystkim zaś lasy deszczowe dostarczają szlachetnych gatunków drewna . Heban, palisander i mahoń kojarzą się częściej z drogimi , stylowymi meblami niż z szumiącym drzewem .
Lasy tropikalne dzięki ogromnej, zielonej masie, która oddycha , paruje, a w czasie fotosyntezy pobiera z atmosfery dwutlenek węgla i wydziela tlen , mają ogromne znaczenie dla światowego bilansu tlenu . Nie bez powodu lasy równikowe nazywane są ?zielonymi płucami Ziemi?. Utrzymują wilgotność na obszarach , gdzie rosną, i dostarczają wody deszczom zraszającym ogromne obszary sąsiednie. Oznacza to, że lasy rosną nie tyle tam gdzie jest deszczowy klimat , ale deszcz powstaje dzięki parowaniu lasów. Są więc lasy współtwórcami swego środowiska.
Największym wrogiem lasów równikowych jest człowiek . Powierzchnia lasów deszczowych gwałtownie się kurczy . Jednym z powodów zaniku lasów jest dokonywanie całkowitych wyrębów lasu w celu pozyskania drewna . W miejscu wyrębów ludność zakłada pola uprawne po uprzednim wypaleniu terenu . Do zaniku lasów równikowych przyczynia się także powstawanie kopalń odkrywkowych ,dróg i zbiorników wodnych przy zaporach na rzekach , gdzie zakładane są elektrownie . Na bezleśnych obszarach gleba wystawiona jest na bezpośrednie działanie obfitych deszczów , które wypłukują z niej substancje mineralne
i przyczyniają się do spadku żyzności . W tym samym czasie następują powodzie i obsuwanie się ziemi , gdyż woda deszczowa nie jest zatrzymywana przez lasy. Wraz z kurczeniem się lasów deszczowych giną liczne gatunki zwierząt i roślin . Giną również społeczności ludzkie .
Naukowcy uważają , że niszczenie lasów tropikalnych może przyspieszyć zmiany klimatyczne na naszej planecie .Wypalania lasów przyczynia się do gwałtownego wzrostu ilości dwutlenku węgla w atmosferze i w ten sposób pogłębia się efekt cieplarniany , powodujący ocieplenie klimatu na Ziemi .
Gdy zabraknie lasów równikowych - zabraknie też tlenu , wody i cienia.
Obecnie ludzie na całej Ziemi coraz bardzie zdają sobie sprawę z konsekwencji niszczenia lasów . Zakładane są parki narodowe i rezerwaty . Jednakże dopóki ubogie społeczeństwa krajów położonych w rejonie lasów deszczowych nie zrozumieją , że ochrona ta może im się opłacać , to żadne programy ochrony nie przyniosą oczekiwanych efektów
i prawdą stanie się stwierdzenie , że ?Zielone piekło idzie do nieba?...
Bibliografia:
?Encyklopedia PWN ? Geografia?
?Świat Wiedzy?
?Geografia świata? Zbigniew Podbielkowski