Notatka na temat rzeźbotwórczej działalności rzek (przynajmniej jedna strona A5). Z góry dziękuję

Działalność rzek należy do najbardziej powszechnych procesów rzeźbotwórczych. Na większości obszarów lądowych rzeki są najważniejszym czynnikiem rzeźbotwórczym. Działalność rzek polega na erozji rzecznej, transporcie materiału i jego akumulacji.   Niszczenie obszaru, przez który rzeka płynie jest wynikiem: • erozji wgłębnej (dennej) - rzeka pogłębia koryto rzeczne • erozji bocznej - rzeka oddziałuje na brzegi koryta rzecznego • wstecznej (źródłowej) - rzeka poszerza niszę źródliskową Zróżnicowanie erozji, jej intensywność warunkowane są głównie odpornością skał podłoża, ale nie bez znaczenia są też - spadek rzeki, prędkość płynięcia, ilość niesionego materiału. Erozja wgłębna odgrywa największe znaczenie w górnym biegu rzeki, gdzie rzeka odznacza się największym spadkiem. Polega na szorowaniu dna niesionym materiałem skalnym pochodzącym ze zboczy, dna, uderzaniu nim o dno i odrywaniu od niego kolejnych fragmentów skalnych, w wyniku czego tworzy się stromościenna dolina w kształcie litery V. Do innych form, które powstają na skutek erozji wgłębnej zaliczamy: -Jary, kaniony – głębokie doliny rzeczne o stromych ścianach -Przełomy rzeczne – powstają, gdy część doliny rzecznej podlega ruchom pionowym. -Terasy rzeczne – występują głównie w środkowym biegu rzeki. -Progi rzeczne – powstają, gdy koryto jest zbudowane ze skał o różnej odporności. Erozja boczna doprowadza do poszerzania koryta rzecznego. Zachodzi w biegu środkowym, gdzie rzeka ma już mniejszy spadek, ale prowadzi znacznie więcej wody wskutek zasilania przez dopływy. Tu też zaczyna dominować transport materiału nad erozją wgłębną. Erozja boczna wiąże się z krętymi korytami, w których nurt przepływa wzdłuż brzegów wklęsłych, a oddala się od brzegów wypukłych. Rzeka podcina wklęsłe brzegi, a materiał z niszczenia akumuluje na brzegach wypukłych. Rzeka posiada największą prędkość w nurcie, stąd podcinanie skarpy brzegu może odbywać się z prędkością nawet kilkudziesięciu metrów na rok. Niszczenie brzegów powiększa krętość rzeki. Podcinanie brzegów i akumulacja materiału po przeciwnej stronie podcinanego brzegu wykształca asymetryczną dolinę rzeczną. Do form, które powstały na skutek tej działalności należą: -Meandry – zakola rzeczne -Starorzecza – jeziora, które powstają, na skutek odcięcia meandrów Erozja wsteczna zachodzi w obszarze występowania źródła oraz przy cofaniu się progów na rzece.   Akumulacja w korycie rzeki zachodzi tam, gdzie rzeka ma mniejszy spadek, prowadzi mniej wody oraz w odcinku ujściowym. W wyniku akumulacji tworzą się -łachy, np. łachy meandrowe, mielizny, widoczne przy niższych stanach wody, a w biegu dolnym materiał niesiony przez rzekę osadza się przy jej ujściu. -podczas powodzi i wylewów rzek, namuły rzeczne (aluwia) nadbudowują równiny nadrzeczne, nazywane dlatego równinami zalewowymi lub tarasem zalewowym -rzeka osadza materiał przy ujściu, jeśli zbiornik wodny, do którego uchodzi jest płytki, brak jest prądów przybrzeżnych oraz nie występują pływy. Akumulowany materiał tworzy stożek napływowy, czyli deltę Transport rzeczny polega na przenoszeniu materiału przez rzekę. Mamy 3 rodzaje transportu: -Trakcja – toczenie i poślizg materiału po dnie (gł. w biegu górnym) -Saltacja – transport przez skoki (gł. w biegu środkowym) -Suspensja – transport materiału w zawiesinie (gł. w biegu dolnym