opisz atrakcyjnosc miejsca sudety

Sudety rozciągają się między Bramą Morawską na wscho­dzie a przełomem Łaby na za­chodzie, na długości ponad 350 km, przy średniej szeroko­ści około 50 km. W granicach Polski znajduje się tylko północno-wschodni fragment tego łańcucha, o powierzchni 9,3 tys. km2; pozostała część leży Czechach i Niemczech. Przedgórze Sudeckie ciągnie się szerokim pasem, ku północy przechodząc w Nizinę Śląską.   Powstanie   W Sudetach można znaleźć do­wody wszystkich ruchów góro­twórczych, jakie zachodziły na obszarze Polski. Na obecny obraz krainy największy wpływy wy­warły dwie orogonezy: paleozo­iczne ruchy waryscyjskie oraz kenozioczne ruchy alpejskie. Ruchy górotwórcze w trzeciorzę­dzie przemodelowały stare góry fałdowe w masyw zrębowy.     Podział i rzeźba   Spośród powstałych w trzecio­rzędzie licznych uskoków domi­nującą rolę odegrał największy, zwany brzeżnym - przebiegając od Bolesławca po Złoty Stok, rozdziela Sudety od Przedgórza Sudeckiego w postaci czytelnej granicy krajobrazowej. Ciągi grzbietów górskich w Sudetach porozdzielane są obniżeniami dolinnymi i zapa­dliskowymi, co pozwala podzie­lić cały masyw na trzy zasadni­cze części: Sudety Zachodnie, Środkowe i Wschodnie, które zostały opisane dokładnie w poszczególnych podstronach.   Klimat   Obecne uwarunkowania geo­graficzne (położenie, przebieg głównych pasm górskich, wy­sokość wyniesienia) oraz cyrku­lacyjne wykształciły na obszarze sudeckim klimat górski z silny­mi wpływami oceanicznymi. W porównaniu z Karpatami jest on chłodniejszy, przez co po­szczególne piętra klimatyczne wypadają w Sudetach od 250 do 300 m niżej niż w Tatrach. Klimat odznacza się znacz­nym zachmurzeniem, chłod­nym latem i łagodną zimą(w porównaniu do Karpat). W niższych partiach gór - ko­tlinach, pogórzach i przedgó­rzach - jest cieplej. bardziej sucho (cienie opadowe) i sło­necznie (chmury rozwiewane są przez częste wiatry feno­we). Z kolei w najwyższych partiach gór w ogóle nie wy­stępuje lato termiczne, wiosna od razu przechodzi w jesień. Tam też śnieg utrzymuje się najdłużej - ponad 200 dni, podczas gdy w kotlinach tylko 50 dni. Łączna wysokość opa­dów waha się w granicach 800-1200 mm. Opady w mia­rę równomiernie rozkładają w ciągu roku, z niewielką prze­wagą półrocza letniego. Utrzymująca się w górach szata śnieżna odgrywa ważną rolę w kształtowaniu bilansu wodnego Sudetów - roztapia­jąc się, stopniowo zasila rzeki w wodę, dlatego powodzie roztopowe na tych terenach są mało prawdopodobne. Jed­nakże występujące dość często w obniżeniach śródgórskich inwersje temperatury powie­trza oraz zjawiska fenowe mogą wywoływać szybkie to­pienie śniegu, prowadzące do gwałtownego wezbrania wód w rzekach. Znaczne zagroże­nie powodziowe, jakie się z tym wiąże, skłoniło miesz­kańców okolic nadrzecznych do budowy pierwszych na zie­miach polskich przeciwpowo­dziowych zbiorników retencyj­nych na rzece Kwisie, Bystrzycy i Bobrze. Wody   Polska część Sudetów jest od­wadniana przez Odrę oraz jej lewobrzeżne dopływy: Nysę Kłodzką, Bystrzycę, Kaczawę, Bóbr z Kwisą i Nysę Łużycką. Z niewielkich, peryferyjnych fragmentów polskiej części gór odpływ wód skierowany jest do mórz Północnego i Czar­nego. Na uwagę zasługuje Trójmorski Wierch (1145 m n.p.m.). będący częścią masy­wu Śnieżnika. Jego zachodnie stoki odwadniane są przez Ny­sę Kłodzką (zlewisko Bałtyku), stoki południowo-zachodnie przez Cichą Orlicę (zlewisko Morza Północnego), a wschod­nie - przez Morawę (zlewisko Morza Czarnego).   Roślinność   Sudety tworzą odrębną jed­nostkę geobotaniczną, cha­rakteryzującą się uboższą niżw Karpatach roślinnością a tak­że pewnymi cechami szczegól­nymi. lepiej rozwinięte sąw Sudetach torfowiska wyso­kie, dostarczające cennego su­rowca balneologicznego - bo­rowiny. Poza tym występuje tutaj wiele reliktów roślinno­ści tundrowej, które w Karpa­tach praktycznie się nie spoty­ka, jak np. wierzba lapońska, sosna błotna, malina morosz­ka, gnidosz sudecki. Znaczne deniwelacje terenu (różnice poziomów), docho­dzące w Karkonoszach i masy­wie Śnieżnika do tysiąca i wię­cej metrów, znajdują odbicie w wykształceniu trzech pięter  roślinnych.   Piętra roślinne Najniżej położone jest, sięgają­ce do 1000 m n.p.m., piętro regla dolnego. W naturalnym składzie (buk, jodła, jawor) za­chowało się w bardzo niewielu miejscach, m.in. w Górach Sowich oraz na górze Chojnik w Karkonoszach. Regiel dolny został poważnie przetrzebiony przez człowieka, a następnie odtworzony w oparciu o obcy mu gatunek świerka. Przenie­siono go z Alp, ale nie zdołał się w pełni zaadoptować do warunków panujących w pol­skich Sudetach. Regiel górny, podchodzący do wysokości 1300 m n.p.m., tworzą świerki w swym natu­ralnym siedlisku. Blisko granicy lasu występują interesujące formy świerkowe, tj. harfowe, chorągiewkowe, które po­wstały wskutek złamań spo­wodowanych przez schodzące lawiny oraz silne wiatry. Piętro subalpejskie nie prze­kracza wysokości 1500 m n.p.m.; Porasta  je kosodrzewina, ochraniająca niżej rosnące lasy przed schodzącymi lawinami i wichurami. Tuż ponad lasem kosodrzewina osiąga wysokość 3-5 m, a wraz ze wzrostem wy­sokości staje się coraz mniejsza, osiągając wysokość kilkunastu centymetrów. Lokalnie, na najwyższych kul­minacjach, występuje piętro al­pejskie, reprezentowane przez murawy naskalne.   Obszary chronione   W polskiej części Sudetów ustanowiono dwa parki naro­dowe, które pod względem po­wierzchni objętej ochroną nale­żą do mniejszych w kraju: Karkonoski Park Narodowy i Park Narodowy Gór Stołowych. Bogactwo przyrodnicze Sudetów znajduje odzwiercie­dlenie w licznych, bardzo zróżnicowanych rezerwatach przy­rody. Obejmują one ochroną szczególne cenne walory przy­rody ożywionej (np. rezerwat florystyczny "Torfowisko pod Zieleńcem" czy "Łąka Sulistro­wicka" w masywie Ślęży), przy­rody nieożywionej (rezerwat geologiczny "Jaskinia Niedź­wiedzia") oraz rezerwatów krajobrazowych (np. "Góra Ślę­ża"). Oprócz tworów natury ochronie podlega również spu­ścizna kultury materialnej Su­detów i temu celowi służy m.in. dziesięć parków krajobrazo­wych. Największą powierzch­nię (blisko 44 tys. ha z otuliną) zajmuje Śnieżnicki Park Krajo­brazowy; najmniejszy jest So­wiogórski Park Krajobrazowy (nieco ponad 8 tys. ha).   Ekologia   Na skutek silnego zanieczysz­czenia atmosfery pyłami i gaza­mi z okręgów przemysłowych południowo-wschodnich Nie­miec, północno-zachodnich Czech oraz Zagłębia Turoszow­skiego w Polsce, w zachodniej części Sudetów doszło do klę­ski ekologicznej. Wywołały ją kwaśne deszcze uszkadzając aparat asymilacyjny drzewosta­nów, poważnie degradując gleby i zakwaszając wody po­wierzchniowe. Największym stopniem skażenia charaktery­zowały się opady w szczyto­wych partiach. gór, im niżej, tym było lepiej. Jeszcze 10 lat po największym nasileniu szko­dliwych oddziaływań atmosfe­rycznych, odczyn wód opado­wych na Śnieżce sięgał tylko 3,7. Stan klęski potęgowało zjawisko inwersji termicznej powietrza w kotlinach śródgór­skich. W takich warunkach do­chodziło do znacznej koncen­tracji zanieczyszczeń na nie­wielkim obszarze, w przypadku zapylenia nawet siedmiokrot­nie powyżej dopuszczalnej nor­my. Tzw. Czarny Trójkąt objął przede wszystkim Góry Ize­rskie i Karkonosze, gdzie ma­sowo wyginęły drzewostany świerkowe - całe stoki i wierz­chołki gór zostały ogołocone z drzew.   Turystyka   Sudety, obok Karpat, są naj­ważniejszym górskim regio­nem turystycznym Polski. Ich atrakcyjność polega na nie­zwykle urozmaiconej rzeźbie terenu, związanej z budową geologiczną tego obszaru. Wa­runkuje ona bogactwo form skalnych, jak np. kary (cyrki lo­dowcowe) w Karkonoszach, labirynty skalne Błędnych Skał i Szczelińca w Górach Stoło­wych, "Organy Wielisławskie" w Górach Kaczawskich czy ja­skinie - Niedźwiedzia i Rado­chowska w grupie Śnieżnika. Do tego dochodzą również atrakcyjne przełomy rzeczne: antecedentny (wcinający się w podnoszący się teren) prze­łom Nysy Kłodzkiej przez Góry Bardzkie czy przełom Bobru przez Pogórze Izerskie, a także wodospady - Szklarki i Ka­mieńczyk w Karkonoszach oraz najwyższy w polskiej części Su­detów wodospad Wilczki w masywie Śnieżnika. Rekreacyjne znaczenie regio­nu turystycznego podnoszą licz­ne uzdrowiska, oparte na obfi­tych złożach wód leczniczych. Sudety słyną również jako atrakcyjny teren dla osób zain­teresowanych poszukiwaniem rzadkich minerałów, w tym kamieni szlachetnych i półszla­chetnych: opali, granatów, ametystw, agatów, kwarcu. Walory przyrodnicze uzupeł­nia dziedzictwo kulturowe, m. in. bogactwo architektury miejskiej (Paczków, Złotoryja, Świdnica), sakralnej (Krze­szów, Henryków, Wambierzy­ce, Jawor), warownej i obron­nej (Książ, Bolków, Kłodzko i Srebrna Góra) oraz ludowej (Łużyce, Pstrążna). Wypoczynek w tych malow­niczych okolicach ułatwia do­skonałe zagospodarowanie tu­rystyczne - liczne schroniska górskie, pensjonaty i ośrodki wypoczynkowe, gęsta sieć szlaków turystycznych i inne udogodnienia. Wszędzie moż­na stosunkowo łatwo doje­chać, gdyż - mimo znacznych różnic wysokości - sieć dróg jest dobrze rozwinięta.  

Atrakcyjność tych gór polega przede wszystkim na zróżnicowanej rzeźbie terenu wynikającej z budowy geologicznej obszaru. Liczne fałdowania i denudacje zachodzące na tym terenie ostatecznie nadały kształt Sudetom gór zrębowych. Najwyższym masywem w całych Sudetach są Karkonosze ze szczytem Śnieżka 1602 m n.p.m. Bogactwo form skalnych, urwisk, przełomów rzecznych, wodospadów, wysoki stopień zalesienia oraz różnorodność walorów antropogenicznych: zabytkowych miast, zamków, ruin, kościołów powoduje, że region chętnie odwiedzają rzesze turystów. Istnieją tu wyciągi narciarskie, wyczynowe trasy zjazdowe, biegowe i biatlonowe. Do osobliwości przyrodniczych regionu z całą pewnością zaliczyć należy endemity: jarząb sudecki, skalnica bazaltowa i relikty: skalnica śnieżna, gnidosz sudecki w Karkonoszach. Ze zwierząt na uwagę zasługują muflony, ryjówki górskie, głuszce. Ciekawe rezerwaty występują na obszarze Gór Izerskich, m.in. Torfowisko Izerskie z reliktowym stanowiskiem kosodrzewiny. Atrakcyjnym rezerwatem krajobrazowo-florystycznym jest góra Chojnik koło Sobieszowa oraz w Górach Kamiennych "Kruczy Kamień" i "Głazy Krasnoludków". Innym, bardzo unikalnym jest "Torfowisko pod Zieleńcem" przypominające arktyczną tundrę z niewielkimi jeziorkami. Koło Kletna, w masywie Śnieżnika, znajduje się największa i najpiękniejsza w Sudetach Jaskinia Niedźwiedzia, natomiast koło Międzygórza piękny wodospad Wilczki o wysokości 21m. Oprócz licznych osobliwości przyrodniczych rejon bogaty jest w walory kulturowe. Bardzo dużo jest tu uzdrowisk: Świerardów Zdrój ma cztery źródła radonowych szczaw żelazistych, Sokołowsko specjalizuje się w leczeniu chorób płuc a Cieplice Zdrój są bogate w wody fluorkowo-krzemowe o temp. 64 °C. Będąc w Sudetach trzeba koniecznie zobaczyć Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju, Muzeum Tkactwa Dolnośląskiego w Kamiennej Górze, zabytkowe kamieniczki m.in. Pod Trzema Różami, Pod Kotwicą w Wałbrzychu, gotycki kościół w Złotoryi, podziemne miasto Osówka koło Głuszycy i we Włodarzu, kościółek Wang w Karpaczu.