"A to Polska właśnie" - słowa Stanisława Wyspiańskiego z dramatu "Wesele" mogą stanowić punkt wyjścia do rozważań na temat wizji sarmatyzmu jako zjawiska powszechnego w kulturze i obyczjowości XVII wiecznej Polski. Czym jest sarmatyzm? Sarmatyzm to ideologia i kultura szlachty polskiej dominująca od końca XVI do XVIII wieku. Wywodzi się ona z tezy kronikarzy (Miechowita), ktorzy twierdzili, że szlachta polska pochodzi ze starożytnego rodu Sarmatów. Jego potomkowie przybyli rzekomo na ziemie Rzeczypospolitej zamieniając tubylców w swoich poddanych. Miało to tłumaczyć nieograniczone przywieleje szlacheckie. Konteksty malarskie: "Portret Janusza Radziwiłła" anonim Portrety trumienne z XVII wieku Konteksty literackie: "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza "Trylogia" Henryka Sienkiewicza Istnieją różne oblicza sarmatyzmu w literaturze polskiej: pozytywne i negatywne, co można potwierdzić przywołując wybrane przykłady. Aby podjąć rozważania na ten temat należy zauważyć pewną ewolucję cech sarmackich. walecznośćm odwaga, męstwo -> szafowanie własnym życiem i zdrowiem, niepotrzebne ryzykanctwo, pojedynkowanie się religijność -> dewocja, hipokryzja patriotyzm -> ksenofobia, nacjonalizm, megalomania Wizerunek pozytywny Sarmatów można omówić na podstawie "Wojny chocimskiej" Wacława Potockiego. Juz sam tytul sugeruje jednoznacznie, ze dzielo jest opisem konkretnego wydarzenia historyczcnego, jakim byla wojna chocimska z 1621 roku. Polacy walczyli wtedy z Turkami pod wodza Chodkiewicza. Pod wzgledem gatunkowym jest to epopeja, w ktorej narrator trzecioosobowy nie ogranicza sie do suchej, żołnierskiej relacji, ale komentuje wydarzenia w sposob satyryczny i dydaktyczny.. Kresli on rowzniez portret idealnego sarmaty, za ktorego uznaje Karola Chodkiewicza. Jest on czlowiekiem walecznym, bardzo odwaznym, gdyz o tym swiadczy epitet "waleczny Karolu". Wodz ten stoi na czele polskiego wojska, mimo tego ze jest w podeszlym wieku. O cechach tych swiadczy sam wyglad bohatera: jest wzrok oraz cala twarz emanuje powaga i dostojenstwem. Wodz zwraca sie do swoich zolnierzy pragnac by rowniez oni ukazali odwagę, ponadto czuje sie za nich odpowiedzialny. Chodkiewicz jest bardzo religijnym czlowiekiem, poniewaz walczy przeciwko niewierzącym. Podczas swojej mowy do Polakow oraz Litwinow zwraca uwage na to, ze Ojczyzne stanowia ich dzieci i cale rodziny, a narod to jednosc. Przywoluje chwalebna przeszlosc Polakow za Bolesława Chrobrego. Chodkiewicz twierdzi ze wyglad nie stanowi o potedze i wartosci wojska, ale przede wszystkim serce i dusza przepelniona patriotyzmem. Natomiast negatywny wizerunek Sarmatow mozna omowic na podstawie "Pamietnikow" Paska oraz "Veto albo nie pozwalam" W. Potockiego. 1. "Veto albo nie pozwalam" - Potocki odnosi sie do sytuacji jaka panowala w Rzeczypospolitej w jego czasach. Sejmiki byly dezorganizowane przez szlachte dbajaca jedynie o swoje interesy, co nie pozwalalo uchwalac nowych ustaw. 2. "Pamietniki" - ksenofobia, nacjonalizm, megalomania Pasek bedac w Danii wysmiewa tamtejsze obyczaje, takie jak np. noszenie drewnianych trzewikow, sypianie nago i brak poczucia wstydu oraz rzadko spozywane cieple posilki. Drwi z faktu ze kobiety w Danii w przeciwienstwie do Polek bardzo szybko sie zakochuja i sa gotowe wszystko poswiecic dla ukochanego. Pasek jest przekonany o wyzszosci wlasnej kultury, jezyka i obyczajow. Przypisuje swojemu narodowi wylacznie cechy pozytywne. - dewocja oraz hipokryzja Pasek razem ze swoimi zolnierzami wieczorami upijal sie a kazdego ranka bral udzial we mszy i spowiadal sie. Byla to postawa przesadnej i drobiazgowej poboznosci oraz zwracania szczegolnej uwagi na zachowania rytualne. Czesto zaniedbanie duchowosci wewnetrznej oraz robienie wszystkiego na pokaz. - niepotrzbne ryzykanctwo, pojedynkowanie się Dla Paska wojna była nie ylko sarmackim obowiazkiem, ale życiowa szansa zdobycia pieniedzy i pozycji społecznej. Podczas bitwy wybierał sboie za przeciwnikow co lepiej ubranych i wyekwipowanych rycerzy, liczac z gory na bogate łupy.
