Jamochłony, płazińce, obleńce, pierścienice, stawonogi, mięczaki, szkarłupnie, kręgowce: krągłouste, ryby, płazy, gady, ptaki, ssaki

JAMOCHŁONY:sz. brak lub zew. Szk. Wapienny; mięś.brak(są kom. Nabłonkowo-mięśniowe); pok.w post. Ukł.pokarmowo-naczyniowego:otwór gębowy->jama chłonąco-trawiąca, niekiedy rozgałęziona (brak odbytu); krwion.brak; oddech.brak(oddych. Całą pow. Ciała); wydal. Brak; narw. Rozproszony: zamknięte sieci włókien niepodzielonych na centr. I obwodowe; rozro: gonady męskie i żeń.,rozdzielnopłciowe lub obojnaki.
PŁAZIŃCE:-szk.brak(funkcje podporowe spełnia parenchyma); -mięś.:mięśnie gładkie:okrężne i wzdłużne niekiedy także skośne; -pok. *Tasiemce:brak(pokarm przenika na zasadzie endosmozy), *przywry i wirki:otwór gębowy->gardziel->jelito przednie->jel. środkowe(brak odbytu); -krw. Brak; -oddech.brak(oddychają całą pow. Ciała) *pasożyty wew. Oddych. Beztlenowo ; -wydal. Protonefrydia(kom. Płomykowe+kanaliki zbiorcze); -nerw. Pasmowy:parzysty zwój głowowy(„mózg”) +kilka par pni nerw. Połączonych spoidłami; -rozrod. Jądra,kanaliki nasienne, nasieniowody, prącie | jajniki, jajowody, zbiorniki nasienne, macica, pochwa / obojnaki
OBLEŃCE:-szk.brak(f. szkiel. Pełnią płyny jamy ciała, nazywane szk. Hydraulicznym); -mięś. M. gładkie: wzdłużne; -pok. w post. Przewodu: otwór gębowy->jelito przednie->j.środkowe-> j.tylne->odbyt; -krw. Brak.; -oddech. brak(oddychają całą pow. Ciała) *pasożyty wew. Oddych. Beztlenowo; -wydal.*protonefrydia(wrotki) , *jednokom. Gruczoły skórne(nicienie); -nerw. Pasmowy: parzysty zwój głowowy(„mózg”) +kilka par pni nerw. Połączonych spoidłami; -rozrod. jądra,nasieniowody, przewód wytryskowy | jajniki,jajowody, macica, pochwa / rozdzielnopłciowe.
PIERŚCIENICE:-szk.brak(f. szkiel. Pełnią płyny jamy ciała, nazywane szk. Hydraulicznym); -mięś.mięś.gładkie:okrężne, wzdłużne; -pok. W post.przew:otwór gęb.->gardziel(+gruczoły ślinowe)->przełyk->wole->żołądek->j.środkowe->j.tylne-> odbyt; -krw.*zamknięty(naczynia krwion. Grzbietowe,brzuszne i liczne okrężne) *brak serca(jego f.pełnią tętniące cz.naczynia grzbietowego i niektórych nacz.okrężnych. | czerwona hemoglobina lub zielona chlorokruoryna lub czerwona hemerytyna; -oddech. f.skrzeli pełnią cz.odnóży (parapodiów) lub oddychają całą pow.ciała; -wydal.metanefrydia(orzęsiony lejek+ kanalik wydal.),zwykle parzyste,leżące na granicach segmentów; -nerw.drabinkowy(po 2 zwoje w każdym segmencie), zwój nad i podgardzielowy(„mózg”)+obrączka okołogardzielowa+pnie nerwowe z parzystymi zwojami segmentalnymi..; -rozrod.jądra, nasieniowody, pęcherzyk nasienny | jajniki, jajowody, zbiornik nasienia(u skąposzczetów), pochwa(u pijawek) / rozdzielnopłciowe lub obojnaki.
STAWONOGI:-szk.zew. pancerz chitynowy ; -mięś. Mięś.tylko poprzecznie prążkowane: tułowiowe,odwłokowe,odnóżowe; -pok.w post. Przewodu: jama gębowa->gardziel (+gruczoły ślinowe)->przełyk->wole(u owadów)->żołądek->j.środkowe(z wątrobą lub trzustkowątrobą)->j.tylne->odbyt; -krw. Otwarty:system naczyń różnie rozwinięty, rlę serca spełnia naczynie grzbietowe | niebieska hemocyjanina lub brak barwnika (rzadko czerwona hemoglobina); -oddech. Skrzela,tchawki lub płuca; -wydal.*gruczoły czułkowe(zielone), szczękokowe lub biodrowe (koksalne)(skorupiaki i pajęczaki), *cewki Malpighiego, usuwające wydaliny do j.tylnego(owady i pajęczaki); -nerw. Drabinkowy lub łańcuszkowy, scentralizowany, zwój nad i podgardzielowy(„mózg”)+obrączka okołogardzielowa+pnie nerwowe z parzystymi zwojami segmentalnymi..; -rozrod.jądra,nasieniowody,wyrostki kopulacyjne,pęcherzyk nasienny | jajniki,jajowody,zbiorniki nasienia,pochwa / rozdzielnopłciowe.
MIĘCZAKI: -szk.zew lub wew muszla wapienna(niekiedy brak lub szczątkowa); -mięśn. Mięśnie prawie wyłącznie głakie zaopatrywujące nogi lub ramiona; -pok.w post.przewodu: jama gębowa->gardziel(+język z tarką +gruczoły ślinowe)->przełyk->żołądek->j.środkowe(z „wątrobą”)->j.tylne->odbyt; -krw. Otwarty lub cz.zamknięty, obecne serce(komora+przedsionki), u głowonogów niekiedy dod. 2 tzw.serca skrzelowe | niebieska hemocyjanina lub czerwona hemoglobina lub brak barwnika; -oddech. Skrzela lub płuca(typu dyfuzyjnego); -wydal.silnie zmodyfikowane metanefrydia (na ogół 1,2lub4szt.),otwierające się z jednej strony osierdzia,a z drugiej uchodzące do jamy płaszczowej, *u małży:narząd Bojanusa.; -nerw.4pary zwojów:głowowy, nożny, trzewiowy,boczny(płaszczowy), dodatkowo obwodowy splot skórny, na ogół scentralizowany; -rozrod. jądra, nasieniowody, narząd kopulacyjny(ślimaki i głowonogi) | jakniki,jajowody,macica i pochwa(ślimaki),zbiornik nasienia / rozdzielnopłciowe lub obojnaki.
SZKARŁUPNIE: -szk. Wew.szkielet wapienny tworzący na pow.ciała kolce, igły; -mięśn. M.gładkie zaopatrujące ukł.wodny, kolce, aparat żujący; -pok. W post rozgałęzionego przew:otwór gębowy->przełyk(+u jeżowców aparat żujący tzw.latarnia Arystotelesa)->żołądek(z wątrobą)->j.środkowe->j.tylne->odbyt;
-krwion. Otwarty(system zatok łączących się w okrężne i promieniste naczynia) | brak barwnika; -oddech.skrzela skórne,płuca wodne,ukł.wodny wspomagający oddychanie; -wydal.brak(f.wydalania przejęły amebocyty); -nerw.prymitywny,w nabłonku zew., złożony z pierścienia okołoustnego i promieniście rozchodzących się nerwów; -rozrod. Jądra,przewody wyprowadzające | jajniki, przewody wyprowadzające ? rozdzielnopłciowe.

KRĘGOWCE!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
KRĄGŁOUSTE: -środ.życ. wody słone i słodkie; -pokr.ciała:skóra pkryta nabłonkiem wielowarstwowym, nabłonek nierogowaciejący(śluz); -oddech.workowate skrzela; -krąż. System zamknięty(krew barwna z hemoglobiną w krwinkach), 1obieg krwi, serce z 1przedsinkiem i 1komorą; -ukł.ruchu i uzębienie: szkielet chrzęstny lub kostny, szk.osiowy tworzy czaszka i kręgosłup, szk.obwodowy tworzy obręcz barkowa i miednica oraz kończyny, niewielka chrzęstna puszka mózgowa, struna grzbietowa z zawiązkami kręgów, brak kończyn parzystych; -ukł.nerw. i narzą. Zmysłów:**pięcioczęściowe mózgowie: kresomózgowie(pierwotnie związane z węchem), międzymózgowie(zw. Z odbiorem bodźców środowiskowych i rytmami biolog.), śródmózgowie(związ. Z odruchami wzrokowymi), móżdżek(zwiąż. Z koordynacją ruchową) oraz rdzeń przedłużony(z ośrodkami sterującymi podstawowymi czynnościami życiowymi, m.in.pracą serca,oddychaniem,połykaniem), mózgowie i rdzeń kręgowy tworzą ośrodkowy ukł.nerwowy(położony po grzbietowej stronie ciała), liczne narzą. Zmysłów, w tym czucia chemicznego (węchu, smaku), czucia dotyku, zmian temp. , *liniowo ułożone części mózgowia, *małe mózgowie, słabo rozwinięte oczy z kulistą soczewką i bez powiek, linia naboczna; -rozród: rozdzielnopłciowe, zapłodnienie zew., rozwój złożony.
RYBY: -środ.życ. wody słone i słodkie; -pokr.ciała:skóra pkryta nabłonkiem wielowarstwowym, nabłonek nierogowaciejący(śluz), łuski(wytwory skóry właściwej); -u.oddech:listkowate (blaszkowate)skrzela osadzone na łukach skrzelowych; -u.krąż:syst.zamknięty:krew barwna z hemoglobiną w krwinkach, 1obieg krwi, serce z 1przedsionkiem i 1komorą; -ukł.ruchu i uzębienie:** szkielet chrzęstny lub kostny, szk.osiowy tworzy czaszka i kręgosłup, szk.obwodowy tworzy obręcz barkowa i miednica oraz kończyny,*czaszka zróżnicowana na mózgoczaszkę i trzewioczaszkę (w trzewioczaszce wytworzone szczęki),* w kręgosłupie widoczne pozostałości struny grzbietowej, czaszka nieruchomo zestawiona z kręgosłupem, szkielet płetw parzystych: piersiowych i brzusznych oraz nieparzystych:grzbietowej,ogonowej i odbytowej; -;ukł.nerw. i narzą. Zmysłów:**pięcioczęściowe mózgowie: kresomózgowie(pierwotnie związane z węchem), międzymózgowie(zw. Z odbiorem bodźców środowiskowych i rytmami biolog.), śródmózgowie(związ. Z odruchami wzrokowymi), móżdżek(zwiąż. Z koordynacją ruchową) oraz rdzeń przedłużony(z ośrodkami sterującymi podstawowymi czynnościami życiowymi, m.in.pracą serca,oddychaniem,połykaniem), mózgowie i rdzeń kręgowy tworzą ośrodkowy ukł.nerwowy(położony po grzbietowej stronie ciała), liczne narzą. Zmysłów, w tym czucia chemicznego (węchu, smaku), czucia dotyku, zmian temp. , *liniowo ułożone części mózgowia, *niewielkie mózgowie u ryb chrzęstnych lepiej rozwinięte kresomózgowie(dobry węch),u kostnych-śródmózgowie(nieco lepszy wzrok), oczy bez powiek(z kulistą soczewką), dobrze rozwinięty narząd węchu, linia naboczna; -rozród:rozdzielnopłciowe, zapłodnienie zew, rzadziej wew, jaja-ikra, rozwój prosty lub złożony.
PŁAZY: -środ.życ.:wodno-lądowe(wody słodkie); -pokr.ciała:skóra pokryta nabł. wielowarstwowym, nabłonek słabo rogowaciejący, skóra silnie ukrwiona, śluz; -u.oddech:płuca i skóra(prymitywny mechanizm wentylacji płuc-ruchy dna jamy gębowej); -u.krąż.:*sys.zamknięty:krew barwna z hemoglobiną w krwinkach, *2obiegi krwi:płucny(mały) i tkankowy(duży), *serce:2przedsionki i 1komora(możliwe w niej mieszanie się krwi); -ukł.ruchu i uzębienie:** szkielet chrzęstny lub kostny, szk.osiowy tworzy czaszka i kręgosłup, szk.obwodowy tworzy obręcz barkowa i miednica oraz kończyny,*czaszka zróżnicowana na mózgoczaszkę i trzewioczaszkę (w trzewioczaszce wytworzone szczęki), *w różnym stopniu wytworzony szkielet obręczy oraz konczyn wolnych (wielozawiasowych), *u współczesnych ażurowa czaszka o ograniczonej ruchomości(jedna płaszczyzna ruchu głowy), kończyny szeroko rozstawione na boki; -;ukł.nerw. i narzą. Zmysłów:
**pięcioczęściowe mózgowie: kresomózgowie(pierwotnie związane z węchem), międzymózgowie(zw. Z odbiorem bodźców środowiskowych i rytmami biolog.), śródmózgowie(związ. Z odruchami wzrokowymi), móżdżek(zwiąż. Z koordynacją ruchową) oraz rdzeń przedłużony(z ośrodkami sterującymi podstawowymi czynnościami życiowymi, m.in.pracą serca,oddychaniem,połykaniem), mózgowie i rdzeń kręgowy tworzą ośrodkowy ukł.nerwowy(położony po grzbietowej stronie ciała), liczne narzą. Zmysłów, w tym czucia chemicznego (węchu, smaku), czucia dotyku, zmian temp. , *liniowo ułożone części mózgowia, *mózgowie nieco lepiej rozwin. Niż u ryb(zaczątek półkul mózgowych kresomózgowia), słabo rozwinięty móżdżek, oczy z powiekami; -rozród: rozdzielnopłciowe, u większości zapłodnienie zew, jaja-skrzek, rozwój złożony z larwą-kijanką.
GADY:-środow.:lądowe(niektóre gat. Wtórnie wodne oraz wodno-lądowe);
-pokr.ciała:skóra pokr. Nabłonkiem wielowarstwowym, nabłonek rogowaciejący(skóra sucha bez gruczołów), łuski rogowe, rzadziej płyty kostne.;
-u.oddech:**parzyste płuca wentylowane dzięki pracy mięśni klatki piersiowej i sprężystości zeber, *płuca gąbczaste;
-u.krąż.:*sys.zamknięty:krew barwna z hemoglobiną w krwinkach, *2obiegi krwi:płucny(mały) i tkankowy(duży), *serce:2przedsionki i 1 komora(z niepełna przegrodą); --ukł.ruchu i uzębienie:** szkielet chrzęstny lub kostny, szk.osiowy tworzy czaszka i kręgosłup, szk.obwodowy tworzy obręcz barkowa i miednica oraz kończyny,*czaszka zróżnicowana na mózgoczaszkę i trzewioczaszkę (w trzewioczaszce wytworzone szczęki), *w różnym stopniu wytworzony szkielet obręczy oraz konczyn wolnych (wielozawiasowych), *szkielet niemal całkowicie kostny, czaszka o pełnej ruchomości(2wyspecjalizowane kręgi w odcinku szyjnym kręgosłupa:dźwigacz i obrotnik), całkowita redukcja struny grzbietowej u osobników dorosłych, klatka piersiowa; *u większości współczesnych gat.konczyny rozstawione na boki, zwykle uzębione szczęki(zęby niezróżnicowane);
--;ukł.nerw. i narzą. Zmysłów:
**pięcioczęściowe mózgowie: kresomózgowie(pierwotnie związane z węchem), międzymózgowie(zw. Z odbiorem bodźców środowiskowych i rytmami biolog.), śródmózgowie(związ. Z odruchami wzrokowymi), móżdżek(zwiąż. Z koordynacją ruchową) oraz rdzeń przedłużony(z ośrodkami sterującymi podstawowymi czynnościami życiowymi, m.in.pracą serca,oddychaniem,połykaniem), mózgowie i rdzeń kręgowy tworzą ośrodkowy ukł.nerwowy(położony po grzbietowej stronie ciała), liczne narzą. Zmysłów, w tym czucia chemicznego (węchu, smaku), czucia dotyku, zmian temp. , *kresomózgowie częściowo zakrywa międzymózgowie, w scianie półkul kresomózgowia pojawia się kora mózgowa(istota szara kresomózgowia), oczy z 3powiekami, język-narząd smaku;
-rozród: *rozdzielnopłciowe,** zapłodnienie wew., owodniowce:zarodek rozwija się w obrębie osłon błon płodowych (omoczni, owodni,kosmowki), rozwój prosty, **częsta dlugotrwała opieka nad potomstwem, *jajorodne lub rzadko żyworodne.
PTAKI-środ.lądowe(niektóre gat.silnie związ.ze srod. Wodnym), -pokr.ciała:skóra pokr. Nabłonkiem wielowarstwowym, nabłonek rogowaciejący(skóra sucha bez gruczołów), *pióra(wytwory naskórka);
-u.oddech:parzyste płuca wentylowane dzieki pracy mięsni klatki piersiowej i sprężystości zeber, *worki powietrzne usprawniające wentylację płuc;
-u.krąż.:**sys.zamknięty:krew barwna z hemoglobiną w krwinkach, **2obiegi krwi:płucny(mały) i tkankowy(duży), *serce:2przedsionki i 2komory(niemożliwe mieszanie się krwi odtlenowanej i utlenowanej); -ukł.ruchu i uzębienie:** szkielet chrzęstny lub kostny, szk.osiowy tworzy czaszka i kręgosłup, szk.obwodowy tworzy obręcz barkowa i miednica oraz kończyny,**czaszka zróżnicowana na mózgoczaszkę i trzewioczaszkę (w trzewioczaszce wytworzone szczęki),* *w różnym stopniu wytworzony szkielet obręczy oraz konczyn wolnych (wielozawiasowych), **szkielet niemal całkowicie kostny, czaszka o pełnej ruchomości(2wyspecjalizowane kręgi w odcinku szyjnym kręgosłupa:dźwigacz i obrotnik), całkowita redukcja struny grzbietowej u osobników dorosłych, klatka piersiowa; *kości lekkie(silnie spneumatyzowane), kończyny przednie przekształcone w skrzydła, zredukowane kręgi ogonowe, brak zębów.; -;ukł.nerw. i narzą. Zmysłów:**pięcioczęściowe mózgowie: kresomózgowie(pierwotnie związane z węchem), międzymózgowie(zw. Z odbiorem bodźców środowiskowych i rytmami biolog.), śródmózgowie(związ. Z odruchami wzrokowymi), móżdżek(zwiąż. Z koordynacją ruchową) oraz rdzeń przedłużony(z ośrodkami sterującymi podstawowymi czynnościami życiowymi, m.in.pracą serca,oddychaniem,połykaniem), mózgowie i rdzeń kręgowy tworzą ośrodkowy ukł.nerwowy(położony po grzbietowej stronie ciała), liczne narzą. Zmysłów, w tym czucia chemicznego (węchu, smaku), czucia dotyku, zmian temp.,**relatywnie duże mózgowie z najbardziej rozwiniętymi półkulami kresomózgowia oraz duży móżdżek, *dobrze rozw. Półkule mózgowe(gładkie), słabo rozwinięte płaty węchowe, doskonale rozwinięte śródmózgowie(ptaki są wzrokowcami) oraz móżdżek(doskonała koordynacja ruchowa), bardzo dobrze rozw. Oczy; -rozród: rozdzielnopłciowe,** zapłodnienie wew., owodniowce:zarodek rozwija się w obrębie osłon błon płodowych (omoczni, owodni,kosmowki), rozwój prosty, **częsta dlugotrwała opieka nad potomstwem, *wyłącznie jajorodne-jaja wysiadywane w gniazdach.
SSAKI: -środ.lądowe(niektóre gat. Wtórnie wodne oraz wodno-lądowe); -pokr.ciała:
skóra pokr. Nabłonkiem wielowarstwowym, nabłonek rogowaciejący(skóra sucha bez gruczołów), nabłonek rogowaciejący:skóra z gruczołami(potowe, mlekowe,łojowe), włosy, pazury,kopyta(wytwory naskórka);
-u.oddech:parzyste płuca wentylowane dzięki pracy mięśni klatki piersiowej i sprężystości zeber, dod. mięsień oddechowy -przepona; -u.krąż::**sys.zamknięty:krew barwna z hemoglobiną w krwinkach, **2obiegi krwi:płucny(mały) i tkankowy(duży), *serce:2przedsionki i 2komory(niemożliwe mieszanie się krwi odtlenowanej i utlenowanej); -ukł.ruchu i uzębienie:** szkielet chrzęstny lub kostny, szk.osiowy tworzy czaszka i kręgosłup, szk.obwodowy tworzy obręcz barkowa i miednica oraz kończyny,**czaszka zróżnicowana na mózgoczaszkę i trzewioczaszkę (w trzewioczaszce wytworzone szczęki),* *w różnym stopniu wytworzony szkielet obręczy oraz konczyn wolnych (wielozawiasowych), **szkielet niemal całkowicie kostny, czaszka o pełnej ruchomości(2wyspecjalizowane kręgi w odcinku szyjnym kręgosłupa:dźwigacz i obrotnik), całkowita redukcja struny grzbietowej u osobników dorosłych, klatka piersiowa, *u większości kończyny podciągnięte pod ciało, duża różnorodność modyfikacji kończyn (m.in.palcochodne, stopochodne,chwytne), zróżnicowane uzębienie(siekacze,kły,przedtrzonowe i trzonowe),zwykle 2pokolenia zębów (mleczne i stałe); -;ukł.nerw. i narzą. Zmysłów:**pięcioczęściowe mózgowie: kresomózgowie(pierwotnie związane z węchem), międzymózgowie(zw. Z odbiorem bodźców środowiskowych i rytmami biolog.), śródmózgowie(związ. Z odruchami wzrokowymi), móżdżek(zwiąż. Z koordynacją ruchową) oraz rdzeń przedłużony (z ośrodkami sterującymi podstawowymi czynnościami życiowymi, m.in.pracą serca,oddychaniem,połykaniem), mózgowie i rdzeń kręgowy tworzą ośrodkowy ukł.nerwowy(położony po grzbietowej stronie ciała), liczne narzą. Zmysłów, w tym czucia chemicznego (węchu, smaku), czucia dotyku, zmian temp.,**relatywnie duże mózgowie z najbardziej rozwiniętymi półkulami kresomózgowia oraz duży móżdżek, *największe mózgowie spośród wszystkich zwierząt, najczęściej duże, pofałdowane półkule mózgowe z rozbudowana korą mózgową, duży podzielon na półkule móżdżek, najczęściej dobrze rozwinięte narządy węchu oraz wzroku, najbardziej złożone zachowania; -rozród: rozdzielnopłciowe,** zapłodnienie wew., owodniowce:zarodek rozwija się w obrębie osłon błon płodowych (omoczni, owodni, kosmowki), rozwój prosty, **częsta dlugotrwała opieka nad potomstwem, *poza niektórymi prymitywnymi sakami jajorodnymi(np.dziobak) wszystkie są żyworodne, ciąża.