Czy jesteśmy Grekami? – rozważania nad obecnością dziedzictwa greckiego w kulturze europejskiej.

Rozwijające się cywilizacje greckie w II i I tysiącleciu p.n.e. skupiły się głównie w południowej części Półwyspu Bałkańskiego, żyjąc w żyznych dolinach zewsząd otoczone górami albo morzem. Dzięki świetnie rozwiniętej żegludze kabotażowej oraz konieczności poszukiwania surowców mineralnych odkrywano i zasiedlano wciąż nowe ziemie. Co spowodowało, że w posiadaniu Grecji znajdowały się liczne wysepki na Morzu Śródziemnym jak i jego wschodnie wybrzeża. Grecja posiadała wiele ośrodków miejskich, które w dziedzinie sztuki rzeźbiarskiej i architektury osiągnęły bardzo wysoki poziom. Niektóre z nich można podziwiać i dzisiaj.
Poszczególne cywilizacje greckie mieszczące się przecież na wielu wysepkach nie były jak można przypuszczać odcięte od świata. Potrafiły jednak wytworzyć własny styl i udoskonalać go z nieprawdopodobnym wyrafinowaniem. Kreta w swoim czasie (3000- 1400r. p.n.e.) potrafiła budować wielopiętrowe budowle z setkami pomieszczeń wraz z wyposażeniem wodno-kanalizacyjnym. Malarstwo ścienne osiągnęło tam niezwykły poziom. Dzięki pozostałościom tych arcydzieł w ruinach pałacu w Knossos , mamy możliwość zobaczyć jak ekscytujące i urozmaicone było życie Minojczyków.
Jeżeli spojrzymy na dzisiejszą Europę, możemy dostrzec wiele podobieństw łączących ją ze starożytną Grecją. To dzięki Grekom większość państw na świecie ma ustrój ? demokrację. W Grecji nie było typowych państw, ludność zamieszkiwała polis (miasta-państwa). Ateny, które znajdowały się w Attyce najpierw były monarchią, następnie największą władzę objęła arystokracja, której poddanymi byli chłopi. Te zależności zmieniały się powoli poprzez liczne reformy. Pierwsze surowe reguły zawdzięczamy Drakonowi. Następnymi rewolucjonistami byli Solon, Pizystrat i Klejstenes, który ostatecznie stanął po stronie ludu, zmniejszając prawa arystokracji. Jemu też przypisuje się wprowadzenie, sądu skorupkowego służącego ochronie demokracji w polis. Dzięki kolejnym reformom ustrój Aten zmieniał się i ukształtował w demokrację, którą w nieco innej formie znamy do dziś.
Sztuka grecka była tą dziedziną, w której Grecy osiągnęli wszystko. Ich rzeźby, malowidła, architektura przyciągała wzrok nie tylko ludzi ówczesnych, ale także działała na wyobraźnię kolejnych pokoleń, aż do dziś stanowiąc obiekt zachwytów nad pięknem i proporcją. Artyści greccy w odróżnieniu od innych (np. Egipcjan) nie kierowali się określonym stylem, sztywna tradycja , czy schematem, ale wprowadzali do swojej twórczości wiele udoskonaleń i nowatorskich pomysłów. Początkowo powstawały zresztą dzieła surowe i proste.Z czasem proste wzory geometryczne zastąpiły kunsztowne sceny z mitologii czy eposów Homera. Style podzieliły się wtedy na dwa odrębne czarnofigurowy i czerwonofigurowy.
W Grecji najważniejszymi budowlami były świątynie. Wszystkie ważne budynki sakralne otoczone były zawsze kolumnadą. Wraz z stylem budowa kolumn różniła się znacznie. Obok surowych budynków doryckich z ciężkimi i prostymi kolumnami, powstawały wysmukłe i dekoracyjne budowle w stylu jońskim. Natomiast w stylu korynckim (który jest uznawany za odmianę stylu jońskiego) kolumny były ozdobione wyrzeźbionymi liśćmi akantu.
Niezależnie od architektury rozwijała się rzeźba. Głównym temat greckich rzeźb był przedstawiony młody mężczyzna, co świadczyło o dominacji mężczyzn w ówczesnym świecie. Rzadziej rzeźbione były dziewczęta. W Atenach najważniejszą świątynią był Partenon poświęcony bogini Atenie, patronce miasta. Budowla ta uchodziła za wzór doskonałości i piękna. W jej wznoszeniu użyto m.in. złudzenia optycznego, które dawało efekt lekkości. Wystrój świątyni przypadł Fidiaszowi, znakomitemu rzeźbiarzowi. Jego najbardziej znane rzeźby to posąg Ateny i Zeusa (uznawany za jeden z siedmiu cudów świata). W okresie klasycyzmu doszło do ewolucji greckiej rzeźby, bowiem ich tematem nie były już tylko sceny z mitologii, wizerunki bogów czy bogiń, ale także ukazywanie ludzkiego ciała. Artyści zaczęli także przedstawiać emocje jak i obrazy dynamiczne, co było zupełną nowością. Lizyp i Poliklet stworzyli podział ludzkiego ciała. Pierwszy podzielił je na siedem części a drugi na osiem. Proporcje ludzkiego ciała odkryte przez Greków są używane do dziś w malarstwie i rzeźbach.
Literatura grecka stała również na wysokim poziomie. Powstał wówczas podział na rodzaje literackie: epikę, lirykę i dramat, obowiązujący zresztą do dzisiejszego dnia . Z epiki jedynymi zachowanymi dziełami są dwa eposy Homera: Iliada i Odyseja, które były podstawą greckiego wychowania oraz poety epickiego Hezjoda, którego największym dziełem jest Teogonia. Na równi z epiką rozwijała się także liryka. Jedną z największych jej przedstawicielek była Safona, mieszkanka wyspy Lesbos, która oddawała ogromną cześć bogini Afrodycie. Modląc się do niej i pisząc wiersze. W jej poezji głównym tematem są uczucia, głównie miłości i przyjaźni. Innymi znanymi poetami byli Anakreont, Pindar, Teokryt oraz Horacy. Trzeci rodzaj literacki, czyli dramat podzielił się na dwa gatunki komedię i tragedię. Dramat wziął swój początek od świąt ku czci Dionizosa. Udział w sztukach brali tylko mężczyźni, których na scenie było zazwyczaj trzech. Ubrani byli w trójkolorowe szaty, maski oraz koturny. Spektakle trwały najczęściej trzy dni i były zmaganiami pomiędzy tragediopisarzami. Najznakomitszymi byli Ajschylos, Sofokles i Eurypides, natomiast komediopisarzem Arystofanes. Sztuki grano w teatrach budowanych w specjalnych miejscach, aby głosy mówione na scenie mogły być słyszane w ostatnich rzędach. Grecki teatr jest niezaprzeczalnie cokołem dla nowoczesnych przedstawień teatralnych.
Filozofia, czyli umiłowanie mądrości również wywodzi się z Grecji. Dziś wielu ludzi studiuje tę dziedzinę nauki. W historii Grecji było wielu wielkich filozofów, którzy głosili swoje przekonania, zakładając szkoły służące rozpowszechnianiu głoszonych przez nich przekonań. Anakrymander uważał, że cały świat wywodzi się z jednej cząsteczki, pierwiastka amperiona. Anaksymenes uważał, że wszystko wywodzi się z powietrza, Heraklit zaś ognia a Tales z Miletu z powietrza. Wszystko to wynikało z potrzeby odkrycia początku wszystkiego i sensu istnienia. Demokryt jako pierwszy wprowadził pojęcie atomu, które funkcjonuje aż po dziś dzień w chemii. Platon uznawał, że istnieje świat, który jest prototypem tego, w którym żyjemy i jest jego idealistycznym odbiciem. Jego uczniem był Arystoteles był wielkim myślicielem. Dokonał podziału ustrojów i nauk na teoretyczne, wytwórcze, praktyczne.
W okresie hellenistycznym rozwinęło się wiele istotnych kierunków filozoficznych. Stoicyzm polegał na powściągliwości, przyjmowania zarówno zła jak i dobra ze spokojem, natomiast epikureizm głosił, że trzeba robić tak, aby się było zadowolonym. Stąd znane przysłowie ?carpe diem?. Podobny do epikureizmu hedonizm polegał na dążeniu do przyjemności nie zwracając uwagi na przyszłość i konsekwencje. Sceptycy nie wierzyli w nic, prócz swojej kariery. Natomiast cynicy wyszydzali wszystko, twierdząc że nic nie ma sensu. Grecy wierzyli w bogów, których losy łączyły się często z ludzkimi w mitologii. Mity miały za zadanie wytłumaczyć lub odpowiedzieć na najczęściej zadawane pytania: jak powstał świat, czy człowiek. Na rozwój współczesnej filozofii mają wpływ klasyczne kierunki myśli greckiej.
Sport odgrywał w Grecji ważną role. Najważniejsze były igrzyska olimpijskie, odbywające się ku czci boga Zeusa. Pierwsze zawody odbyły się 776 r. p.n.e. i przez długi okres czasu odbywały się co cztery lata. Każdego dnia igrzysk miały miejsce inne zawody. Konkurencjami były biegi, pięciobój, zapasy oraz wyścigi konnych zaprzęgów. Ważną dla Greków była ówczesna nagroda wieniec laurowy, który uwieńczał głowy zwycięzców. Także teraz istnieją igrzyska olimpijskie, odbywająca się również co cztery lata. Wiele z dzisiejszych konkurencji ma swoje zalążki właśnie w Grecji jak rzut oszczepem czy biegi.
Czy Starożytny Grek, któryby przybył do naszych czasów mógłby się czuć jak w domu? Myślę, że tak. Dzisiejsza demokracja jest wzorowana na ateńskim ustroju i mimo upływu wieków uległa tylko lekkim zmianom. Igrzyska olimpijskie zapoczątkowane w Grecji trwają po dziś dzień na świecie, odbywając się jak pierwowzór raz na cztery lata. Wiele dzieł literackich jak eposy Homera są aktualnie czytane i przerabiane. Teatr zapoczątkowany w Grecji istnieje również w naszych czasach, choć zmieniły się jego niektóre zasady. Filozofia, która narodziła się w Grecji jako wydział na uniwersytetach czy przedmiot jest znana do dziś. Sztuka i architektura grecka, choć w postaci falsyfikatów, ruin lub eksponatów muzealnych jest ogólnie dostępna i nadal podziwiana. Dziedzictwo Starożytnej Grecji jest obecne na każdym kroku i w różnych dziedzinach i nigdy nie zaniknie, ponieważ każdy z nas jest w głębi serca Grekiem.