Przemoc wewnatrzrodzinna-profilaktyka(programy profilaktyczna, konsekwencje, formy pomocy.

W literaturze przedmiotu przemoc definiuje się najczęściej jako wszelkie zachowania brutalne, naruszające wolność osobistą jednostki, nieliczenie się z jej dobrem. Podkreśla się przy tym dwa podstawowe warunki, które muszą zaistnieć, aby można było mówić o przemocy.
Po pierwsze, przemoc służy przede wszystkim realizacji celów jednostki, która ją stosuje.
Po drugie, przemoc jest działaniem możliwym wtedy, kiedy istnieje nierównowaga sił, jest nadużyciem własnej przewagi fizycznej lub społecznej (tzn. władzy) po to, aby wymusić na drugim człowieku określone zachowanie.
Kryteria te, pomimo ich pozornej oczywistości, są dosyć ryzykowne w praktyce rozstrzygania o tym, co jest, a co nie jest przemocą. W wielu przypadkach bowiem wcale nie jest łatwo ustalić, czy sprawca działał, mając na względzie jedynie własne interesy czy też interes ofiary, a może po prostu nie był świadom szkodliwości swojego postępowania. Dotyczy to na przykład całego szeregu sytuacji wychowawczych.
Według roboczej definicji, przyjmowanej przez polskich specjalistów, przemoc domowa to:
działanie lub zaniechanie dokonywane w ramach rodziny przez jednego z jej członków przeciwko pozostałym,
z wykorzystaniem istniejącej lub stworzonej przez okoliczności przewagi sił lub władzy,
godzące w ich prawa lub dobra osobiste, a w szczególności w ich życie lub zdrowie (fizyczne czy psychiczne),
powodujące u nich szkody lub cierpienie.
W przemocy domowej najbardziej istotna jest demonstracja i wykorzystanie siły lub władzy w sposób, który jest krzywdzący dla innych członków rodziny. Na przemoc w rodzinie można spojrzeć z perspektywy prawnej, moralnej, psychologicznej i społecznej.
Z punktu widzenia prawa przemoc w rodzinie to przestępstwo, którego odmiany określone są w różnych kodeksach i odpowiednio karane. Najczęściej stosowany artykuł 184 kodeksu karnego (w nowym k.k. art. 207*) dotyczy znęcania się fizycznego lub moralnego nad członkiem rodziny i przewiduje karę pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat.
Dom rodzinny, kojarzymy z miłością i opieką, bezpieczeństwem i ciepłym miejscem domowego ogniska, schronieniem przed całym złem zewnętrznego świata. Jednak dla wielu ludzi dom rodzinny jest miejscem terroru i cierpienia, zagrożenia i poniżenia, lęku i rozpaczy. Do niedawna niewiele o tym mówiono i pisano uważano go za temat tabu, z wyjątkiem koszmarnych opowieści o "rodzinach z marginesu", stanowiących w świadomości społecznej znikomy ułamek populacji. Od kilku lat w Polsce coraz częściej posługujemy się terminem "przemoc w rodzinie" lub nieco łagodniejszym "przemoc domowa". W większości zaawansowanych cywilizacyjnie krajów zachodnich pojęcia te wprowadzono do życia publicznego kilkanaście lat wcześniej
Z problemem przemocy w społeczeństwie borykają się wszystkie państwa. Nasilenie tego zjawiska zależy od wielu czynników — kultury społecznej, zasobności obywateli, tradycji, obyczajów, wykształcenia itp. W krajach wysoko rozwiniętych zjawisko to rozpoznano już od kilkudziesięciu lat.
Rodzina, ognisko domowe, postrzegana jest jako środowisko miłości, opieki, bezpieczne i ciepłe miejsce, schronisko przed całym złem zewnętrznego świata. W rzeczywistości dla wielu osób jest to miejsce zła, terroru, zagrożenia, cierpienia, lęku i niekiedy wielkiej rozpaczy. Tak jak do niedawna problem narkomanii, również to zjawisko było tematem tabu. Niewiele się o tym mówiło i niechętnie pomagało ofiarom przemocy domowej. W1995 roku odbyła się II Ogólnopolska Konferencja na temat Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, która pozwoliła inaczej spojrzeć na to zjawisko. Na konferencji tej przyjęto również Polską Deklarację w Sprawie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, która brzmi:
Przemoc w rodzinie jest szczególnie drastycznym problemem w naszym kraju. Sprzyja jej bierność obywateli i bezsilność służb publicznych. Dlatego wzywamy parlament, administrację rządową i samorządową, sądownictwo, prokuraturę, policję, mass media oraz wszystkich obywateli Rzeczypospolitej Polskiej do przeciwdziałania przemocy i postępowania zgodnie z następującymi zadami etycznymi:
Każdy człowiek ma prawo do życia w środowisku rodzinnym wolnym od przemocy, która jest naruszeniem praw i dóbr osobistych.
Człowiek doświadczający przemocy nie może być za nią obwiniany.
Dzieci i młodzież mają prawo do wzrastania w bezpiecznym środowisku, wolnym od przemocy, a obowiązkiem dorosłych jest im to zapewnić.
Każdy człowiek doświadczający przemocy ma prawo do pomocy prawnej, socjalnej, psychologicznej i medycznej, bez naruszania jego godności osobistej.
Każdy człowiek ma prawo do wiedzy potrzebnej do radzenia sobie z przemocą.
Każdy człowiek ma prawo do przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
Każdy człowiek ma obowiązek udzielania pomocy ofiarom przemocy w rodzinie.
Przeciwdziałanie przemocy jest problematyką niezwykle ważną w pracy Policji. W tej dziedzinie jest wiele aspektów wymagających udoskonalenia, wypracowania skutecznych mechanizmów zapobiegania i zwalczania przemocy. Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie, zwłaszcza w rodzinie z problemem alkoholowym, to zadanie własne gminy i w wielu miejscach jest już stałym elementem gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Interwencja podejmowana przez gminną komisję ma charakter interwencji kryzysowej. Oczywiście pierwszym krokiem jest zatrzymanie przemocy i podjęcie działań zwiększających bezpieczeństwo ofiar, ze zwróceniem szczególnej uwagi na bezpieczeństwo dzieci. Rodziny, których problemy są zgłaszane do gminnej komisji, często potrzebują natychmiastowej, kompleksowej i długofalowej pomocy, ponieważ długotrwałe nadużywanie alkoholu przez członka rodziny powoduje wiele szkód psychicznych, zdrowotnych, materialnych, społecznych nie tylko u osoby pijącej, ale także u osób bliskich. Przemoc w takich rodzinach ma często wieloletnią i dramatyczną historię.
Od początku lat 90-tych zaczęło w Polsce powstawać wiele lokalnych telefonów zaufania, w tym dla ofiar przemocy. Powstawać zaczęły punkty konsultacyjne, ośrodki interwencji kryzysowej, hostele i schroniska dla ofiar przemocy prowadzone głownie przez organizacje pozarządowe. Od 1996 roku działa ogólnopolski numer telefonu “Niebieska Linia” prowadzony przez Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie “Niebieska Linia”.
Ministerstwo Zdrowia we współpracy z Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA), pełnomocnikami samorządów ds. rozwiązywania problemów alkoholowych oraz organizacjami pozarządowymi (np.: Fundacja “Dzieci Niczyje”, Komitet Ochrony Praw Dziecka, Pogotowie “Niebieska Linia”) organizuje i inicjuje corocznie konferencje, programy przeciwdziałania, kampanie medialne i plakatowe poświęcone przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, przemocy wobec dzieci. Tegoroczna kampania odbywa się pod hasłem “Dzieciństwo bez przemocy”.
Do znaczących działań na rzecz przeciwdziałania przemocy należy zaliczyć wprowadzenie przez Policję, od 1998 roku, na terenie całego kraju procedury “Niebieskie Karty”. Procedura ta przeznaczona jest dla służb patrolowo-interwencyjnych i do pracy dzielnicowych. Program “Niebieskie Karty” pozwala na dokumentowanie interwencji policji w sprawach przemocy domowej – karta A, opis i zarejestrowanie zjawiska przemocy – karta B, udzielenie informacji o możliwości pomocy ofiarom przemocy – karta C, uruchomienie działań interwencyjnych i pomocowych na rzecz ofiary – karta D.
W wyniku zmian ustrojowych, w tym reformy samorządowej, do zadań samorządów przeszły problemy pomocy dziecku i rodzinie, opieki nad dzieckiem oraz ochrony dziecka przed przemocą. Szczególna rola w budowie zintegrowanego systemu pomocy na poziomie powiatu przypadła powiatowym centrom pomocy rodzinie. Do zadań powiatów należy: opracowanie powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, prowadzenie ośrodka interwencji kryzysowej, podejmowanie działań wynikających z rozeznanych potrzeb
Bardzo ważnym ogniwem w systemie przeciwdziałania przemocy domowej są placówki służby zdrowia. Ofiary przemocy są częstymi pacjentami takich placówek, choć niechętnie mówią o przyczynach obrażeń w nadziei, że uda się ukryć ten „wstydliwy” problem. Lekarze posiadający doświadczenie w rozpoznawaniu zjawiska przemocy twierdzą, że istnieje pewien zespół objawów pozwalający przypuszczać, że pacjent jest ofiarą przemocy domowej. Są to np. skłonności do ulegania przypadkowym urazom, opisy zdarzeń nie-odpowiadające rodzajom obrażeń, stany depresyjne, próby samobójcze czy powracające dolegliwości somatyczne (bóle głowy, serca, brzucha, trudności w oddychaniu itp.).
Bicie, krzyki, awantury, znęcanie fizyczne i psychiczne – to tajemnica wielu polskich rodzin. "O tym, co dzieje się w domu nie powinno mówić się na zewnątrz", "To jest sprawa rodzinna", "Przecież nie mamy się gdzie podziać i tak będziemy mieszkać dalej razem, a mówienie o tym głośno pogorszy tylko naszą sytuację" – niejednokrotnie w taki właśnie sposób ofiary przestępstw znęcania się tłumaczą fakt nie zgłaszania przestępstw. Niejednokrotnie ukrywane przez wiele lat wychodzą na światło dzienne dopiero wówczas, gdy dochodzi do tragedii. Wtedy to opinia publiczna dowiaduje się, że w otoczeniu innych ludzi, w klatce bloku zamieszkałej przez kilka rodzin niemiłosiernie katowano dziecko, znęcano się nad matką, pobito ze skutkiem śmiertelnym starszą osobę. Pokazuje się tragiczną sytuację ofiar, mówi się o sprawcach, ale brakuje świadków. Okazuje się, że nikt nic nie widział, nikt nic nie słyszał, nikt nic nie podejrzewał. Nie są to sprawy pojedyncze, incydentalne przypadki, obok których można przejść obojętnie. Właśnie to, co najgorsze w takich sprawach to obojętność innych i niczym nieuzasadniony strach, które to są sprzymierzeńcami przemocy w rodzinie Zdecydowana większość - 87% Polaków wyraża przekonanie, że niesienie pomocy ofiarom przemocy domowej jest moralnym obowiązkiem każdego. Blisko 90% zgadza się z opinią, że w przypadku takiej przemocy ktoś powinien podjąć interwencję; 80% uważa, że powinna to robić policja, znaczna większość wskazuje też na członków rodziny i sąsiadów. Jednocześnie blisko połowa ankietowanych nie chce wtrącać się w lego typu sytuacje, uzasadniając to obawą przed kłopotami. Prawie 2/3 badanych nie słyszało o żadnych formach przeciwdziałania przemocy w rodzinie w miejscu swego zamieszkania. Pozostałe osoby z różnych form pomocy najczęściej wymieniają telefony zaufania (27%).4

Większość form pomocy rodzinom w których pojawia się zjawisko przemocy, które istnieją w Polsce, skierowana jest głównie na pracy z jej ofiarami. Zazwyczaj zaczyna się od konsultacji wstępnych. Dla wielu jest to pierwsza okazja aby powiedzieć o przemocy której doznały. Osoba która rozpoczyna terapię początkowo próbuje opanować emocje, powstrzymują płacz, sprawdzając reakcję konsultanta. W końcu pojawia się zrzucenie z siebie ciężaru, łzy i ulga. Ważnym elementem wpływającym na jakość kontaktu jest miejsce, w którym odbywają się spotkania. Pokój do konsultacji indywidualnych powinien być oddzielony od innych pomieszczeń i przeznaczony wyłącznie do takich spotkań. Nie powinien w nim przebywać nikt poza klientem i osobą prowadząca konsultacje. Pokój należy zaopatrzyć w wygodne fotele, stolik oraz przybory do pisania. Warto zadbać też o to, by dostępne były materiały edukacyjne.5





BIBLIOGRAFIA
1.Kwiatkowska-Darul V., Przemoc w rodzinie i w szkole, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2001
2.Pospiszyl J., Razem przeciw przemocy, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 1999
3.Markowicz J., O przemocy w rodzinie, „Przegląd Tygodnia” 2000, nr 13