Maria Pawlikowska Jasnorzewska - mój ulubiony pisarz XX wieku.

MARIA PAWLIKOWSKA-JASNORZEWSKA

„Autorka lirycznych miniatur, ulubienica elit literackich dwudziestolecia i obiekt męskich westchnień, przez całe życie skrywała pod „pancernym” gorsetem garb i skrzywienie kręgosłupa”

I. INFORMACJA BIOGRAFICZNA


1. Wiek- ur. 24 XI 1891 r. w Krakowie; ostatnie miesiące spędziła w szpitalu, żyła 54 lata zmarła na raka w szpitalu onkologicznym, 9 VII 1945 r. niedługo po zakończeniu wojny w Manchester (Anglia), gdzie też została pochowana.


2. Pochodzenie- dziedziczka wspaniałej tradycji artystycznej, bo córka Wojciecha Kossaka, wnuczka Juliusza- czołowych malarzy batalistów,; siostra Magdaleny Samozwaniec, pisarki satyrycznej, 1 voto Bzowska, 2 voto Pawlikowska, 3 voto Jasnorzewska.

3. Edukacja-nie pobierała systematycznej nauki szkolnej, nie ukończyła studiów wyższych; swą znaczną kulturę umysłową zawdzięcza starannej edukacji domowej, uzupełnionej później licznymi lekturami w zakresie przyrodoznawsta, filozofii i lieratury; przez krótki czas uczęszczała jako wolna słuchaczka na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.


4. Przyjaźnie literacko-artystyczne- m.in. poeci Skamandra, rodzina Morstinów i Pawlikowskich, Stanisław Ignacy Witkiewicz (pisarz, malarz, filozof, teoretyk sztuki),Antoni Słonimski, Jan Lechoń, Jarosław Iwaszkiewicz, krakowscy formiści.

5. Podróże-do Francji, Włoch, Turcji, Afryki płn., Grecji.



6. Ważne fakty biograficzne.

- 1915- ślub z Władysławem Bzowskim, oficerem wojsk austriackich w wieku 24 lat, z obawy przed staropanieństwem, po kilku latach nastąpiło unieważnienie ślubu kościelnego ,
- 1919- ślub z Janem Gwalbertem Pawlikowskim, pisarzem i teternikiem, w bocznej kaplicy katedry krakowskiej, ale ten wyjechał do Wiednia i związał się z nastolenią baletnicą,
- Zakochała się w gazetowej fotografii portugalskiego lotnika i poety, Jose Sarmento de Beiro, ich romans kwitł w paryskich hotelach,
- 1931- Ślub ze Stefanem Jasnorzewskim, lotnikiem, to była miłość od pierwszego wejrzenia, poznali się w szpitalu, on miał zabandażowana twarz po wypadku lotniczym,
- 1935- otrzymała Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury ,
- 1937- otrzymała nagrodę literacką miasta Krakowa,
- 1939- wyjazd na emigrację przez Rumunie i Francję do Anglii.


7. Ciekawostki.
- w jej domu panował „styl murzyński”, nazywano ją „Lilczurem, Lilkiem, Lilith”, matkę- „Mamidłem”, a babcię- „Babelą”,
- interesowała się białą i czarna magią, za ostatnie pieniądze sprowadzała z Paryża książki o tej tematyce.




II. TWÓRCZOŚĆ LITERACKA


1. Podział utworów ze względu na czas ich powstania.

a) „Niebieskie migdały” (1922),
b) „Różowa magia” (1924),
c) „Pocałunki” (1926),
d) „Dansing” (1927),
e) „Wachlarz” (1927),
f) „Cisza leśna” (1928),
g) „Paryż”(1929),
h) „Profit białej damy” (1930),
i) „Surowy jedwab” (1932),
j) „Śpiąca załoga” (1933),
k) „Balet powojów” (1935),
l) „Krystalizacje” (1937),
m) „Szkicownik poetycki” (1939),
n) „Kochanek Sybilli Thompson”(wyst. 1926),
o) „Mrówki” (wyst. 1936),
p) „Baba -Dziwo” (wyst.1938).



2. Podział twórczości autora, ze względu na rodzaje literackie.

a) miniatura zakończona niespodziewaną pointą,
b) fraszki,
c) epigram,
d) dramat,
e) satyry.


3. Miejsce autora w polskiej literaturze współczesnej lub światowej.

a) jako pierwsza kobieta w polskiej poezji wtargnęła na niwę liryczki miłosnej,
b) na ogół wysoko oceniana przez krytykóworaz pisarzy - od Żeromskiego, poprzez skamandrytów, do Tadeusza Peipera i Juliana Przybosia,
c) nie szczędząc pochwał wiele uwagi poświęcał jej krytyk poetycki dwudziestolecia, K.W. Zawodziński, z którym się spotykała,
d) w latach czterdziestych i pierwszej połowie lat pięćdziesiątych poezja przeżyła trwający do dziś - renesans w odbiorze czytelniczym, sądach krytyki i badaniach historyczno-literackich.


4. Odrębna pozycja autora w literaturze, jego szczególne miejsce w literaturze.

a) otrzymała Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury w 1935 roku,
b) otrzymała nagrodę literacką miasta Krakowa
w 1937 roku,
c) uważana za polską Safonę.


III. Charakterystyka twórczości autora w okresie międzywojennym

- do około 1923 roku poezja o tonacji jasnej, chwilami radosnej i żartobliwej,
- po 1923 roku dominują zjawiska przemijania, starzenia się i śmierci,
- jako pierwsza spośród kobiet wtargnęła na niwę liryki miłosnej,
- wiersze wyróżniały się kondensacją liryczną i precyzją obrazowania,
- tematyka utworów- miłość, starość, przemijanie, taniec, flirt,
- wprowadziła do swych wierszy atmosferę i realia współczesnej codzienności,
- entuzjastyczna i optymistyczna liryka miłosna,
- poezja szczegółu: bibeloty, drobiazgi – przedmioty otaczające autorkę odtwarzają jej świat.


1. Analiza wybranego wiersza

La prcieuse

Widzę cię w futro wtuloną,
wahającą się nad małą kałużą
z chińskim pieskiem pod pachą, z parasolem i różą...
I jakże ty zrobisz krok w nieskończoność?


Sens humorystyczno-ironicznego obrazka zmienia całkowicie ostatni wers - pointa utworu. Krucha bezradna istota, która boi się kałuży, ma być zdolna do zrobienia czegoś wielkiego, ma „zrobić krok w nieskończoność”. Nasuwa się pytanie: w jakiej dziedzinie? Odpowiedź : nie wiadomo. Pointa jest wieloznaczna, ale możemy wyobrazić sobie, że poetka skreśliła tu jak gdyby swój własny ironicznie wystylizowany wizerunek. Wiemy, że sama była uosobieniem takiej kruchej kobiecości i zarazem – w swej poezji- sięgała myślą i wyobraźnią spraw najbardziej ważkich, wielkich zagadnień życia.

2. Wybrane utwory

Miłość

Nie widziałam cię już od miesiąca.
I nic. Jestem może bledsza,
trochę śpiąca, trochę bardziej milcząca,
lecz widać można żyć bez powietrza!



Wielki Wóz

Wędrujemy cygańskim obozem,
nocujemy w gwiaździstej grozie,
dzisiaj pod Wielkim Wozem,
jutro na w Wielkim Wozie...


Ptak

Ptaszek umierający chowa się, ucieka,
by go nie ujrzał nikt w świecie,
jak serce, co się skryło w głąb piersi człowieka,
by, umierając, umrzeć w sekrecie.


Ofelia

Ach, długo jeszcze poleżę
w szklanej wodzie, w sieci wodorostów,
zanim nareszcie uwierzę,
że mnie nie kochano, po prostu.

3. Twórczość powojenna.
a) „Róża i lasy płonące” (1940),
b) „Gołąb ofiarny” (1941)
c) „Ostatnie utwory” (1956) -wiersze wchodzące w jego skład miły znajdować w tomiku „Bagienne niezapominajki”, który zaginął u wydawcy.


IV. BIBLIOGRAFIA


1. Strony internetowe:

- www.zapiecek.com
- www.republika.pl
- www.wiem.onet.pl


2. Literatura:
- „Dzieje literatury polskiej” Julian Krzyżanowski,
- „Wiersze wybrane” Maria Pawlikowska – Jasnorzewska,
- „Literatura polska 1918-1939” Ryszard Matuszewski,
- „Zarys dziejów literatury polskiej” Juliusz Kleiner, Włodzimierz Maciąg,
- „Poezja polska okresu międzywojennego” Janusz Stradecki,
- „Literatura polska” Tomasz Wroczyński
- „Cogito” dodatek - EPOKA – dwudziestolecie międzywojenne.