odp1 Dar z siebie Człowiek jest osobą, najwyższą po Bogu formacją bytową w całej rzeczywistości. Człowiek - byt osobowy - jest podmiotem i sprawcą świadomego i wolnego działania kierowanego prawdą o dobru, czyli działania moralnego, które jest istotne dla osoby. Osoba posiada ludzką naturę, ze swej istoty ukierunkowaną na czynienie dobra (prawo naturalne). Dzięki rozumowi osoba zdolna jest do poznania prawdy o dobru i czynienia dobra, czyli wyboru właściwego, powinnego dla siebie dobra (sumienie). Człowiek zdolny jest do poznania siebie i stanowienia o sobie (samostanowienie), może kierować swoim życiem, czyli jest wolny, przy czym jego wolność kierowana jest prawdą. Jest bytem materialno-duchowym, przy czym element duchowy, czyli dusza, jest podstawą istnienia człowieka. Człowiek osoba istnieje istnieniem duszy. Posiada ona dwie podstawowe władze: rozum i wolę. Rozum jest otwarty na poznanie prawdy, wszelkiej prawdy, czyli prawdy w najpełniejszym wymiarze. Podobnie wola otwarta jest na dobro aż do Dobra Najwyższego. Taki byt nie może być ewolutem materii, pochodzi od Boga. Człowiek stworzony jest przez Boga z miłości, nosi w sobie wewnętrzne wezwanie do miłości osób ludzkich i Boga. Osoba ludzka posiada więc wymiar transcendentny, przekracza siebie, świat, wszelkie społeczności, ukierunkowana jest na Boga. Osoba ludzka jest bytem moralnym, czyli zdolna jest dokonywać świadomie i w sposób wolny wyboru dobra, czyli spełniać czyny moralne. Najdoskonalszym aktem moralnym jest miłość. Miłość to "bycie dla drugiego" - "bycie darem dla drugiego", czyli człowieka i Boga. Osoba, będąc podmiotem i sprawcą świadomych i wolnych działań, będąc bytem w sobie, posiada wymiar społeczny. Rodzi się i żyje w społeczności. Budulcem, tworzywem każdej społeczności, która jest wspólnotą osób (communio personarum), jest miłość (sprawiedliwość i miłość). Człowiek jako osoba posiada wielką, nienaruszalną godność. Toteż podstawowym nakazem moralnym jest norma personalistyczna: "osoba ludzka jest takim dobrem, że właściwym i pełnowartościowym do niej odniesieniem jest miłość (afirmacja osoby dla niej samej). Osoba ludzka powinna zajmować centralne miejsce we wszelkich społecznościach, od małżeńskiej i rodzinnej po polityczne. Musi być celem, a nie narzędziem do osiągnięcia innych celów. Celem każdej społeczności powinno być dobro człowieka (dobro wspólne)". Po opracowaniu antropologii filozoficznej Jan Paweł II sformułował filozofię rodziny i społeczeństwa. Podstawową formą społeczności ludzkiej, w której człowiek rodzi się i rozwija, jest małżeństwo i rodzina. Stanowią one podstawowe wspólnoty ludzkie - najważniejsze i powszechne. Małżeństwo jest związkiem mężczyzny i kobiety, którego normą i celem jest miłość - dar wyrażający się we współżyciu seksualnym otwartym na nowe życie, na urodzenie nowego człowieka (rodzicielstwo). Miłość małżeńska jest podstawową formą miłości osobowej, jest to miłość oblubieńcza ("całkowity dar z ciała", "Familiaris consortio", 11), miłość pełna, trwała, nierozerwalna. Małżeństwo powinny więc cechować całkowitość i bezinteresowność. Rodzicielstwo, jak dar płynący z miłości, przekształca małżeństwo w rodzinę, czyli "wspólnotę miłości i życia". Rodzina stanowi podstawową, naturalną wspólnotę, komórkę społeczeństwa. Posiada fundamentalne znaczenie dla poszczególnych członków, przede wszystkim dla dzieci. Jest najkorzystniejszym środowiskiem osobowego rozwoju człowieka. Problem małżeństwa i rodziny zajmował szczególne miejsce w nauczaniu Jana Pawła II. W refleksji nad ich rzeczywistością dokonał bezprecedensowego dzieła. Opracował antropologiczną i teologiczną wizję małżeństwa i rodziny opartą na osobowej naturze człowieka i Ewangelii. Jego dzieło "Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Odkupienie ciała a sakramentalność małżeństwa" nie ma równego w dziejach Kościoła, w całej naszej kulturze, nie tylko polskiej. Jan Paweł II był wielkim obrońcą małżeństwa, rodziny, życia. Ukazał miłość małżeńską, rodzinną i miłość nowego życia jako całość (trylogia miłości), akcentując "geniusz kobiety" ("geniusz miłości") i niezastąpioną jej rolę w rodzinie. Przedmiotem zainteresowania Jana Pawła II były również sprawy społeczne i polityczne (encykliki społeczne). Ukazał społeczne nauczanie Kościoła w klimacie personalistycznym. Fundamentem jest prawda o osobie ludzkiej i miłości jako właściwym odniesieniu do człowieka. Jan Paweł II przeciwstawił się zarówno liberalizmowi, u którego podstaw leży indywidualistyczna koncepcja człowieka, jak i kolektywizmowi z jego prymatem kolektywu przed jednostką. Obydwie ideologie są niezgodne z prawdą o człowieku jako osobie z jej godnością, wolnością (suwerennością) i podstawowymi prawami człowieka. Niewątpliwie wyróżnionym ustrojem jest demokracja, pod warunkiem, że będzie honorować prawo naturalne, niezbywalne i niezmienne prawa człowieka. "Demokracja bez wartości łatwo przemienia się w jawny lub zakamuflowany totalitaryzm". Przykładem tego jest zarówno demokracja liberalna, jak i komunistyczna. odp 2 Chcąc odpowiedzieć na to pytanie, trzeba uświadomić sobie, że w Księdze Rodzaju są dwa opisy stworzenia człowieka (Rdz 1,26-31). Pierwszy pojawia się zaraz na początku tej księgi. Pochodzi on z tzw. tradycji kapłańskiej, która kryje w sobie niezwykłe bogactwo teologiczne, czyli zawiera niezwykłe bogactwo religijne. Według twórcy tej tradycji Bóg stworzył człowieka mocą swojego słowa. A oprócz tego zaznacza, że o ile wszystkie stworzenia były dobre, to człowiek był bardzo dobrym dziełem Boga. „Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył” (Rdz 1,27). Ale autor Księgi Rodzaju wykorzystał jeszcze inną, starszą tradycję. Opowiada o Stwórcy w sposób antropomorficzny i obrazowy, czyli przedstawia Boga na sposób ludzki. Całe dzieło stworzenia jest skomponowane wokół człowieka jako punktu centralnego. W opisie można bardzo łatwo dostrzec plan Boga. Autor, posługując się językiem ludzi Wschodu, nakreślił środowisko geograficzne (Rdz 2,4b-6), w którym miał pojawić się człowiek. Kiedy istniały już odpowiednie warunki (woda), Stwórca rozpoczął szereg interwencji, które doprowadziły do zaludnienia ziemi (Rdz 2,7), a dopiero później przeszedł do stworzenia człowieka. Autor przedstawia Stwórcę jako garncarza. Idea Boga–garncarza występuje wiele razy w Piśmie Świętym (Jr 18,2-6; Ps 103,13-14; Rz 9,20-21). Wyraża bowiem dobrze całkowitą wolność Boga w swym dziele stwórczym i zupełną zależność człowieka od Stwórcy. odp3 Godność człowieka - wyraża się w pragnieniu posiadania szacunku społeczności z uwagi na swoje walory duchowe, moralne czy też zasługi społeczne. Ma ona dwoisty charakter i odnosi się do godności osobowej i osobowościowej. Ta pierwsza jest właściwa każdemu człowiekowi, należna mu się z faktu samego bycia człowiekiem. Godność osobowościowa natomiast jest zależna od podjętego przez daną osobę trudu (tego co w życiu dokonała) i wiąże się z rozwojem osobowości etycznej. Jest jedną z podstawowych wartości w etyce rozwoju.
