Imiesłowy to wyrazy, które powstały od czasowników i zachowują się tak samo jak przymiotniki lub przysłówki. Stąd też ich nazwy: imiesłowy przymiotnikowe (odpowiadają na pytanie: jaki?) i imiesłowy przysłówkowe (odpowiadają na pytanie: jak?). Wyróżniamy dwa rodzaje imiesłowów przymiotnikowych: a) czynne – nazywają stan lub czynność, które są czyjąś cechą, np. jadący samochód (samochód, który jedzie), stąd nazwa „czynny”. Tworzymy je od poprzez dodanie cząstki „-ący” do 3. osoby liczby mnogiej czasu teraźniejszego, np.: oni jadą ------------- jadą + -cy = jadący UWAGA! Imiesłowy przymiotnikowe czynne tworzymy tylko od czasowników NIEDOKONANYCH (czynności niezakończone, które trwają). b) bierne – nazywają cechę przedmiotu, która znaczy, że przedmiot ten został poddany jakiejś czynności, np. zbudowany dom (dom, który ktoś zbudował), stąd nazwa „bierny”. Powstają poprzez dodanie do tematu bezokolicznika cząstki: „-ny” (temat zakończony na -a lub -e), „-ony” (temat zakończony na -i, -y lub spółgłoskę), „-ty” (czasowniki jednosylabowe lub temat zakończony na -ną), np.: zbudować -------------------- zbudowa- + -ny = zbudowany robić ------------------------ robi- + -ony = robiony pić ----------------------- pi- + -ty = pity UWAGA! Można go tworzyć od czasowników dokonanych i niedokonanych. Imiesłowy przymiotnikowe odmieniają się jak przymiotniki. Imiesłowy przysłówkowe również występują w dwóch rodzajach: a) współczesny – wyraża czynność, która jest równoczesna z inną czynnością. UWAGA! Obie czynności musi wykonywać ten sam podmiot, np. Czytając książkę, piłem herbatę (ja czytałem i ja piłem w tym samym czasie), stąd nazwa „współczesny”. Tworzone są przez dodanie cząstki „-ąc” do 3. osoby liczby mnogiej czasu teraźniejszego, np.: oni czytają ------------------ czytają + -ąc = czytając UWAGA! Imiesłów przysłówkowy współczesny tworzy się tylko od czasowników NIEDOKONANYCH (czynności niezakończone, które trwają). b) uprzedni – wyraża czynność, która została wykonana wcześniej niż inna czynność. UWAGA! Obie czynności musi wykonywać ten sam podmiot, np. Zjadłszy obiad, umyła naczynia (ona najpierw zjadła obiad, a potem ona umyła naczynia), stąd nazwa „uprzedni”. Aby utworzyć imiesłów przysłówkowy uprzedni, trzeba do tematu czasu przeszłego dodać końcówkę „-wszy” (temat zakończony na samogłoskę) lub „-łszy” (temat zakończony na samogłoskę), np.: on zrobił ------------------- zrobi- + -wszy = zrobiwszy on zjadł ------------------- zjad- + -łszy = zjadłszy UWAGA! Imiesłów przysłówkowy uprzedni tworzy się tylko od czasowników DOKONANYCH (czynności zakończone, kompletne). pisać (czasownik niedokonany) imiesłów przymiotnikowy - czynny -piszący - bierny - pisany imiesłów przysłówkowy - współczesny- pisząc - uprzedni - -------------- napisać (czasownik dokonany) imiesłów przymiotnikowy - czynny - ------------- - bierny - napisany imiesłów przysłówkowy - współczesny- -------------- - uprzedni - napisawszy pozbierać (czasownik dokonany) imiesłów przymiotnikowy - czynny - ------------- - bierny - pozbierany imiesłów przysłówkowy - współczesny - -------------- - uprzedni - pozbierawszy być (czasownik niedokonany) imiesłów przymiotnikowy -czynny - będący - bierny - -------------- imiesłów przysłówkowy - współczesny - będąc - uprzedni - -------------- czytać (czasownik niedokonany) imiesłów przymiotnikowy - czynny - czytający - bierny - czytany imiesłów przysłówkowy - współczesny - czytając - uprzedni - -------------- podawać (czasownik niedokonany) imiesłów przymiotnikowy - czynny - podający - bierny - podawany imiesłów przysłówkowy - współczesny - podając - uprzedni - --------------------
bezokolicznik/ czynny / bierny/ współczesny / uprzedni -pisać /piszący/ pisany/ pisząc/---- -napisać/-----/napisany/-----/ napisawszy -pozbierać/-----/pozbierany/----pozbierawszy -być/----/----/-----/----- -czytać/ czytający/ czytany/ czytając/--- -podawać //podawany/----/podawawszy
