Skrzypek - Chagall

Jest to jeden z najważniejszych tematów realizowanych przez Marca Chagalla, rosyjskiego artystę dwudziestowiecznego, którego osobiście uważam za jednego z najlepszych malarzy europejskich i to właśnie porównaniu dwóch z jego prac poświęcę ten tekst.

Tematyka

Dlaczego skrzypek jest postacią powtarzającą się w pracach Chagalla? Należy pamiętać o realiach życia artysty, o społeczności żydowskiej i dwudziestowiecznej Rosji, co dobrze oddaje film „Skrzypek na dachu”. W filmie, wbrew pozorom, bohater tytułowy nie gra roli pierwszoplanowej. Podobnie było u Chagalla: skrzypek na ogół stanowił postać marginalną, często przedstawianą również w locie. Towarzyszył wydarzeniom radosnym, jak i tragicznym. Na obrazie „Gody” z 1909 roku można się dopatrzyć jak wysoką pozycją szczycił się skrzypek. Artysta umieścił go na czele procesji weselnej. W jego późniejszych pracach, począwszy od lat trzydziestych dwudziestego wieku Chagall zaczął malować także zwierzęta grające na skrzypcach.

Kilka faktów

Pierwszy z obrazów namalowany w 1913 roku nosił po prostu tytuł „Skrzypek”. Namalowany został farbami olejnym na płótnie w studiu La Ruche. W tym okresie Chagall przebywał w Paryżu, który to czas w jego twórczości zdominowały procesy scalania fragmentów wspomnień z Rosji. Zostały one przedstawione na płótnie według reguł kubizmu. Kompozycja jest zwarta i nie pozostawia miejsca na improwizację.

„Zielony Skrzypek” powstał również w Paryżu, jednakże w 1923 roku. Namalowany został również farbami olejnymi na płótnie.

Obrazy

Na płótnie góruje olbrzymia postać skrzypka o zielonej twarzy, podobnego raczej do zjawy niż do żywego człowieka. Wokół owego giganta zawieszonego w pustce rozciąga się ciemność nocy, wyglądająca jak przestrzeń kosmiczna. Pod nim, w dole widnieje cały świat z widoczną krzywizną Ziemi, dachami domów i drzewami widzianymi z góry, pomiędzy nimi kopuła kościoła. Na niebie, za głową skrzypka, niespodziewanie wyfruwa złocony anioł. Dodaje on element mistycyzmu. Trzy małe postacie w lewym dolnym rogu powodują wrażenie, że skrzypek jeszcze bardziej góruje nad światem.

Po dziesięciu latach ponownie podjęty przez Chagalla temat powraca w podobnej formie. Artysta zrezygnował jednak z kulistej Ziemi, na której wspierał się „Skrzypek” i zawiesił swojego bohatera w próżni. Nad głową „Zielonego Skrzypka” nie unosi się już złoty anioł, a zwykły człowiek. Małe postacie po lewej stronie zastąpiono jednym mężczyzną i narzędziem w ręce. Jego zadanie jednak pozostało to samo – podkreślić rozmiary muzyka. W tej wersji obrazu atmosfera staje się spokojniejsza, mniej przesycona tajemniczością. Łagodniejsze są zarówno barwy jak i kształty. Być może Chagall chciał podkreślić upływ czasu i zatarcie się niektórych wspomnień, bądź rozwiązanie zagadek przeszłości?

Obrazy jako wspomnienia
W dziełach Chagalla można się doszukiwać śladów historii. Miała ona ogromny wpływ na jego sztukę. Na wyżej opisanym przykładzie doskonale widać, że mimo emigracji, ojczyzna znaczyła bardzo wiele dla artysty i jego największe z dzieł inspirowane są przeżyciami z Rosji.