Gleba jest to mniej lub bardziej rozdrobniona, przekształcona i ożywiona powierzchniowa część gruntu. Wytwarza się z różnych skał wskutek działania klimatu, organizmów żywych, wody, rzeźby terenu, często także przy udziale człowieka. Przy powstawaniu gleby ważną rolę odgrywa czas trwania procesów ją kształtujących. Podstawowym czynnikiem determinującym procesy glebotwórcze jest klimat i związana z nim szata roślinna. Warunki podłoża, aczkolwiek ważne, są mniej istotne. (nie uwzględniając tutaj sytuacji szczególnych). Można wskazać wiele przykładów na to, że zbliżone typy gleb tworzą się mimo zmian właściwości podłoża (oczywiście w określonych granicach), czyli że strefy glebowe są wyznaczone na ogół przez strefy klimatyczno-roślinne. Gleby tundrowe powstają w klimacie subpolarnym obszarów tundry. Wciągu krótkiego lata wieczna zmarzlina topnieje, ale tylko na powierzchni. Procesy glebotwórcze są więc krótkotrwałe i zachodzą w warunkach silnego uwodnienia. Gleby tundrowe, zbliżone swym profilem do gleb bagiennych (glejowych), są słabo wykształcone i mało żyzne. Ich znaczenie dla rolnictwa jest marginalne. Występują one na Alasce, w północnej Kanadzie, na Islandii oraz na północnych krańcach Euroazji. Gleby bielicowe zajmują znaczne obszary porośnięte przez lasy szpilkowe, rozciągające się na południe od pasa tundry w kimacie umiarkowanym chłodnym. Kompleksy gleb bielicowych i pseudobielicowych (np., nasze gleby płowe) występują też na obszarach klimatów wilgotnych i przejściowych strefy umiarkowanej ciepłej, gdzie przenikają w głąb strefy gleb brunatnych. Gleby bielicowe zajmują przeważającą część obszaru Kanady, Skandynawii, Niziny Wschodnioeuropejskiej i Syberii. Dla tego typu gleb charakterystyczne są procesy bielicowania, polegające na wymywaniu przez wody zakwaszone rozkładaną przez grzyby i bakterie beztlenowe ściółką leśną, substancji mineralnych (wapnia, żelaza) i próchniczych. W rezultacie w warstwie wymywanej (eluwialnej) pozostaje biała krzemionka (stąd nazwa procesu), zaś wymywane substancje osiadają poniżej ? w warstwie iluwialnej. Warto dodać, że procesom bielicowania sprzyja podłoże gleb bielicowych, które tworzą zazwyczaj żwiry, piaski, gliny, iły i utwory pyłowe. Gleby bielicowe zalicza się do mało i średnio żyznych, w zależności od stopnia zbielicowania, który generalnie zmniejsza się w miarę przechodzenia na południe strefy. Gleby te wykorzystuje się pod uprawy mniej wymagających zbóż (żyto, jęczmień, owies), ziemniaków i roślin pastewnych. W strefie umiarkowanej ciepłej, na obszarach lasów mieszanych i liściastych, powstają gleby brunatne i płowe. Ich podłożem są zazwyczaj skały zasobne w wapń, często też rozwijają się na glinach morenowych.
