Gdzie najczęściej spotykamy rzeźby Romańskie i jaką miały tematykę?

Romanizm objął Europę w XI i XII w. Budowle romańskie z zewnątrz charakteryzują portale z kolumienkami, małe galeryjki lub płytkie arkady oraz długie występy murów, wewnątrz kolebkowe lub krzyżowe sklepienia, niewielkie okna zamknięte półokrągłym łukiem. Przykładem są: opactwo w Paray-le Monial (1050), katedra w Durham (1133), katedra w Pizzie (XI w.) czy Krypta św. Leonarda w katedrze krakowskiej (1100). Formy stylu romańskiego wytworzyły się na terenie dzisiejszej Francji i Włoch, a później przeniknęły do całej Europy, w tym i do Polski. Proces wykształcenia się ostatecznej formy stylu przebiegał w różnych krajach rozmaicie, a charakter obronny wyraˇnie wpłynął na ukształtowanie bryły , jej otworów i wież. Początkowo wznoszono kościoły jednonawowe, podłużne, następnie trójnawowe bazylikowe, o masywnych i surowych ścianach z kamienia wapiennego, piaskowca lub granitu. Gdy wykorzystywano cegłę była ona układana w sposób dwa wózki i główka. Kościół często posiadał dwie wieże, mające służyć do celów obronnych. Cechą charakterystyczną był fryz arkadowy, czyli poziomy, ozdobny pas składający się z szeregu małych arkad, biegnący pod okapem frontowych elewacji. Wejścia główne ozdabiano budując portale. Zarówno portale jak i kolumny wewnątrz budynków były bogato zdobione płaskorzeźbami. Nad portalem spotyka się często małe okno koliste - rozetę. Okna były bardzo małe, czasami ozdabiane witrażami. 1. Detale Architektoniczne Okna  Stosuje się małe , półkoliste  przesklepione  o rozglifionych  ościeżach . W wyższych partiach murów  stosuje się  okna a dwudzielne. – biforia  lub trójdzielne triforia . Okna okrągłe nazywa się rozetami Architekturę Romańską datujemy od końca X w. Do  XII  w. Materiałem  budowlanym  był kamień , palny, łupany, ciosany. Używano  zaprawy wapiennej lub  glinianej . Dachy niezbyt strome kryto łupkiem, dachówką ceramiczną lub blachą ołowianą. Szkło  stosowano w postaci gomółek  łączonych ołowiem   Sklepienia Romańskie : Kolebkowe , Łęki  (gurt) Drzwi są zdobione portalami  schodkowymi uchodzącymi  uskokami  w głąb muru  i baldachimowymi , wychodzącymi przed lico  od muru.  Półkolista przestrzeń po między  nadprożami, a  archiwaltą portalu, nazywa się tympanonem  Okna :  stosowane małe, pułkoliście przesklepione  o rozglifionych ościeżach. W wyższych  partiach  murów  stosowane  okna dwudzielne – biforia lub trójdzielne triforia. Okrągłe okna  Rozety .   W Średniowieczu  kościoły są orientowane  tz. że mają  prezbiterium  od strony  wschodniej System Wiązany : każdemu kwadratowi sklepienia  nawy środkowej  (główne)  odpowiadają po 2 kwadraty  sklepień naw bocznych. 2. Architektura Romańska  w Europie : Katedra  Le Mans – I poł. XII w. Jest to kościół orientowany  trójnawowy , bazylikowy , o sklepieniach  w układzie  wiązanym. Ma  piecioprzęsłowy transept , prezbiterium  otoczone, ambitem  (przejściem)  z  wieńcem kaplic . Klasztor  w Cluny – XII w , kosćiół orientowany, bazylikowy, o trójnawowym  przedsionkiem  ( kruchtą) , pięcionawowym korpusem  zachodnim , dwoma transeptami, prezbiterium z  obejciem  (Ambitem) całość  otacza wieniec  kaplic (apsyd) . Zburzony w czasie wlk. Reewolucji  Francuskiej . 3. Rotundy i  palentia Palentium  - Jest to romańska  siedziba możnowładców  zawierająca  obiekt mieszkalny , dziedziniec  z pomieszczeniami  gospod oraz kaplica Rotunda  NMP  koniec Xw,  Część centralna , otoczona  czterema  symetrycznymi  rozmieszczonymi apsydami i piąta  niesymetryczna , zawierała schody na emporę  lub zakrystię ,budowana z łupka , w   sklepieniu  okna  widać  nieporadność budowlaną   Rotunda  Zamkowa w Cieszynie  z I poł. XI w wykonana z kostki  wapiennej , orientowana, z apsydą  ołtarzową, w Części  zachodniej znajduje się empora możnowładcza , Wejście na Emporę   w grubości muru . Rotunda  w strzelnie  II poł.  XII w  zkostki  granitowej , wejście  przez wieże , część nawowa jest  rotundą ,prezbiterium na   rzucie  kwadrata Kościół św. Andrzeja IV ćw XI w.  W Krakowie : Od zachodu  ma 2 wieże  kwadratów e  jedno przęsło  nawy  głównej  z nawami  bocznymi w układzie  bazylikowym  , transept  oraz  prezbiterium   zakończono apsydą , Nad nawami bocznymi  i między węzłami  znajdują się empory. Kościół orientowany . Wykonany  z kostki  wapiennej , naroża i detal  z  piaskowca . W górnych partiach wież znajdują się biforia  Inowłódź – koniec XI w . – Kościół  jednonawowy z empora zachodnią , orientowany  . Od strony zachodniej ma  emporę spartą na jednej  kolumnie  i dwóch  przęsłach , sklepienia krzyżowe ,  otwarte  triforiami  na nawę . Schody na emporę w  wieży  w górnej partii  wieży Tum pod Łęcznicą – połowa XII w  - Kś trójnawowy, kryty stropem  (katedra) , układ bazylikowy z emporami , , nad nawami bocznymi , dwuprezbiterialny , ma dwie wysokie kwadratowe wieże i dwie okrągłe  niskie wieże , pod jednym prezbiterium  krypta,  kś bez transeptu ARCHITEKTURA ROMAŃSKA Pod wpływem oddziaływania pozostałości kulturowych świata starożytnego, wpływów renesansu karolińskiego i dalekiej, ale konsekwentnie rozwijającej się architektury bizantyjskiej, w połączeniu z pierwiastkami ludowymi północy Europy ukształtował się we Francji nowy styl w architekturze zwany romańskim. Rozwój romanizmu reprezentuje przede wszystkim architektura sakralna. Oprócz drewna, które stosowano również jako szkielet wypełniony cegłą, podstawowym materiałem budowlanym jest kamień. Używało się go w różnych formach : naturalnych otoczaków, ociosanych głazów, kostek ciosowych. Wystrój zewnętrzny tej architektury charakteryzuje przede wszystkim duża powściągliwość formy. Mury budowli wznoszono z kamienia wapiennego, piaskowca lub granitu. Jednym z decydujących elementów kształtowania się sylwetki budowli sakralnej jest wieża. Najczęściej wznosi się nad pierwszymi przęsłami naw bocznych przy wejściu, a także przy absydzie z jednej lub dwóch stron. Sposoby przykrycia : sklepienie kolebkowe, sklepienie krzyżowe, strop pułapowy. Przykłady Kościół i Klasztor Cystersów w Wąchocku Kościół Kolegiacki św. Piotra i Pawła w Kruszwicy Kościół św. Mikołaja w Wysocicach Kościół św. Andrzeja w Krakowie STYL ROMAŃSKI Romańska sztuka, styl w sztukach plastycznych rozwijający się w XI-XII w. w Europie (dzięki wyprawom krzyżowym zaznaczył też swą obecność na Bliskim Wschodzie) jako pierwszy powszechny kierunek sztuki średniowiecznej. Miał charakter głównie sakralny, a jego dokonania wiązały się przede wszystkim z działalnością zakonów, zwłaszcza benedyktynów i cystersów. Sztuka romańska nawiązywała do sztuki poźnoantycznej (antyk), zapożyczając od niej poszczególne elementy (np. architektoniczne), lecz jej nie naśladowała. Była odbiciem ścisłej hierarchizacji stosunków społecznych i surowości w ujmowaniu spraw religii. Do jej upowszechnienia przyczynił się Kościół, jednoczący kulturowo narody ówczesnej Europy, i wzrost znaczenia władzy papieskiej. ARCHITEKTURA  Architektura romańska operowała zrytmizowaną, wymierną przestrzenią dzięki zastosowaniu przęseł w budowlach stanowiących zespół geometrycznych brył wznoszonych z kamiennych ciosów. Najważniejszymi typami budowli były kościoły zakonne i pielgrzymkowe o geometrycznych, surowych formach, wieloczłonowe i zwarte. W rzutach stosowano formy centralne (okrągłe i wieloboczne) oraz plan krzyża łacińskiego w typie poantycznej bazyliki z kryptą pod chórem, z jednym lub trzema portalami flankowanymi dwiema wieżami w części zachodniej, niekiedy też z parą wież na ramionach transeptu i wieżą na skrzyżowaniu naw. W części wschodniej wznoszono 3, 5 lub 7 apsyd (typ benedyktyński) albo wieniec kaplic promienistych (kościoły pielgrzymkowe). Pod koniec XI w. rozwinięto różne systemy sklepienne tworzące grupy regionalne - sklepienia kolebkowe dominowały we Francji i w Hiszpanii, krzyżowo-żebrowe w Niemczech, kopułowe w południowo-zachodniej Francji, żebrowe we Włoszech. Oprócz sklepień i przęseł stosowanych w systemie wiązanym, do głównych elementów romańskiego wnętrza należały filary, arkady, empory, biforia i triforia.   RZEŹBA  Rzeźba romańska była przede wszystkim rzeźbą architektoniczną, wypełniała portale i tympanony, pokrywała głowice kolumn, trzony filarów oraz węgary. Prezentowała w prostej, ornamentalnej lub znakowej formie logiczne przesłanie dostępne dla ogółu wiernych. Przemawiała do nich wyrazistą, ostro zarysowaną i ekspresyjną formą, która odznaczała się hieratycznością przedstawień i charakterystycznymi, wydłużonymi proporcjami. Tematów dostarczał Stary i Nowy Testament oraz żywoty świętych. W ornamencie dominowała plecionka, częste były również motywy zwierzęce i roślinne symbolizujące m.in. walkę dobra  ze  złem. Malarstwo Romańskie malarstwo ścienne było również związane z architekturą - tworzyło wielkie kompozycje wypełniające apsydy bazylik i pokrywające ich sklepienia, płaskie i linearne, o ograniczonej skali barw (ochra żółta i czerwona, zieleń i błękit). W skryptoriach klasztornych Anglii, Francji, Niemiec i Austrii uprawiano malarstwo miniaturowe. Malarstwo tablicowe rozkwitło w XIII w. we Włoszech (retabula). Kwitło też witrażownictwo, ewoluując od wyobrażeń świętych wypełniających całe okna do małych scen w kwaterach. Snycerstwo dostarczało krucyfiksów i posągów Marii z Dzieciątkiem, złotnictwo zaś krzyży, relikwiarzy i naczyń liturgicznych (na tym polu wyróżniała się Nadrenia). Sztuka romańska rozwinęła się najpełniej we Francji, w obrębie jej szkół regionalnych działających na terenie Burgundii (Cluny, Autun, Vézelay), Owernii, Langwedocji, Prowansji, Poitou i Périgord, Île de France, Normandii. We Włoszech głównymi ośrodkami sztuki romańskiej były: Piza, Modena, Werona, Parma. W Hiszpanii: Santiago de Compostela, Zamora, Salamanca, León. W Niemczech: Trewir, Spira, Moguncja, Wormacja, Kolonia. W Polsce sztukę romańską reprezentują np.: pierwsze katedry w Gnieźnie (1000), Płocku (1126-1141), Poznaniu (1050-1079), Krakowie (poświęcenie 1142), Wrocławiu (1149-1169), kolegiaty w Opatowie (ok. połowy XII w.), Tumie (ok. 1140-1161), Kruszwicy (1120-1140), klasztor w Tyńcu (2. połowy XI w.), kościół grodowy w Inowłodzu (1086). Ważnym zabytkami polskiej sztuki romańskiej są również Drzwi Gnieźnieńskie (ok. 1170), pokryte płaskorzeźbami kolumny kościoła Św. Trójcy w Strzelnie (po 1175), portal i (częściowo) polichromia w kościele NMP w Czerwińsku nad Wisłą (XII w.).   Informacje ogólne Romańska sztuka, styl w sztukach plastycznych rozwijający się w XI-XII w. w Europie (dzięki wyprawom krzyżowym zaznaczył też swą obecność na Bliskim Wschodzie) jako pierwszy powszechny kierunek sztuki średniowiecznej. Miał charakter głównie sakralny, a jego dokonania wiązały się przede wszystkim z działalnością zakonów, zwłaszcza benedyktynów i cystersów. Sztuka romańska nawiązywała do sztuki poźnoantycznej (antyk), zapożyczając od niej poszczególne elementy (np. architektoniczne), lecz jej nie naśladowała. Była odbiciem ścisłej hierarchizacji stosunków społecznych i surowości w ujmowaniu spraw religii. Do jej upowszechnienia przyczynił się Kościół, jednoczący kulturowo narody ówczesnej Europy, i wzrost znaczenia władzy papieskiej. Architektura Architektura romańska operowała zrytmizowaną, wymierną przestrzenią dzięki zastosowaniu przęseł w budowlach stanowiących zespół geometrycznych brył wznoszonych z kamiennych ciosów. Najważniejszymi typami budowli były kościoły zakonne i pielgrzymkowe o geometrycznych, surowych formach, wieloczłonowe i zwarte. W rzutach stosowano formy centralne (okrągłe i wieloboczne) oraz plan krzyża łacińskiego w typie poantycznej bazyliki z kryptą pod chórem, z jednym lub trzema portalami flankowanymi dwiema wieżami w części zachodniej, niekiedy też z parą wież na ramionach transeptu i wieżą na skrzyżowaniu naw.   Rodzaje sklepień   W części wschodniej wznoszono 3, 5 lub 7 apsyd (typ benedyktyński) albo wieniec kaplic promienistych (kościoły pielgrzymkowe). Pod koniec XI w. rozwinięto różne systemy sklepienne tworzące grupy regionalne - sklepienia kolebkowe dominowały we Francji i w Hiszpanii, krzyżowo-żebrowe w Niemczech, kopułowe w południowo-zachodniej Francji, żebrowe we Włoszech. Oprócz sklepień i przęseł stosowanych w systemie wiązanym, do głównych elementów romańskiego wnętrza należały filary, arkady, empory, biforia i triforia. Rzeźba Tympanon z kaplicy Vera Cruz w Segowii Rzeźba romańska była przede wszystkim rzeźbą architektoniczną, wypełniała portale i tympanony, pokrywała głowice kolumn, trzony filarów oraz węgary. Prezentowała w prostej, ornamentalnej lub znakowej formie logiczne przesłanie dostępne dla ogółu wiernych. Przemawiała do nich wyrazistą, ostro zarysowaną i ekspresyjną formą, która odznaczała się hieratycznością przedstawień i charakterystycznymi, wydłużonymi proporcjami. Tematów dostarczał Stary i Nowy Testament oraz żywoty świętych. W ornamencie dominowała plecionka, częste były również motywy zwierzęce i roślinne symbolizujące m.in. walkę dobra ze złem. Relief na chrzcielnicy w katedrze San Giovanni, Werona Malarstwo Romańskie malarstwo ścienne było również związane z architekturą - tworzyło wielkie kompozycje wypełniające apsydy bazylik i pokrywające ich sklepienia, płaskie i linearne, o ograniczonej skali barw (ochra żółta i czerwona, zieleń i błękit). W skryptoriach klasztornych Anglii, Francji, Niemiec i Austrii uprawiano malarstwo miniaturowe. Malarstwo tablicowe rozkwitło w XIII w. we Włoszech (retabula). Kwitło też witrażownictwo, ewoluując od wyobrażeń świętych wypełniających całe okna do małych scen w kwaterach. Snycerstwo dostarczało krucyfiksów i posągów Marii z Dzieciątkiem, złotnictwo zaś krzyży, relikwiarzy i naczyń liturgicznych (na tym polu wyróżniała się Nadrenia). Sztuka romańska rozwinęła się najpełniej we Francji, w obrębie jej szkół regionalnych działających na terenie Burgundii (Cluny, Autun, Vézelay), Owernii, Langwedocji, Prowansji, Poitou i Périgord, Île de France, Normandii. We Włoszech głównymi ośrodkami sztuki romańskiej były: Piza, Modena, Werona, Parma. W Hiszpanii: Santiago de Compostela, Zamora, Salamanca, León. W Niemczech: Trewir, Spira, Moguncja, Wormacja, Kolonia. W Polsce sztukę romańską reprezentują np.: pierwsze katedry w Gnieźnie (1000), Płocku (1126-1141), Poznaniu (1050-1079), Krakowie (poświęcenie 1142), Wrocławiu (1149-1169), kolegiaty w Opatowie (ok. połowy XII w.), Tumie (ok. 1140-1161), Kruszwicy (1120-1140), klasztor w Tyńcu (2. połowy XI w.), kościół grodowy w Inowłodzu (1086). Ważnym zabytkami polskiej sztuki romańskiej są również Drzwi Gnieźnieńskie (ok. 1170), pokryte płaskorzeźbami kolumny kościoła Św. Trójcy w Strzelnie (po 1175), portal i (częściowo) polichromia w kościele NMP w Czerwińsku nad Wisłą (XII w.).

rzezby romanskie maja tematykę sekralną( głównie przedstawiaja świetych, anioły itp.). Najczesciej mozna spotkac w kosciałach, zdobiące portale i kapitele, a takze płyty nagrobne drzwi, relikwiarze i sprzet liturgiczny. Powstawały na terenie prawie całej Europy, zwłaszcza na terenach śródziemnomorskich w XI i XII wieku.