Komunikacja interpersonalna

Proces komunikacji przebiega między nadawcą a odbiorcą i polega na transformacji i zrozumieniu treści komunikatu. O efektywnej komunikacji można mówić wtedy, gdy treść wypowiedzi jest zrozumiana zgodnie z intencjami nadawcy przekazu. Proces komunikacji spełnia funkcję oceniania i przekazywania wiadomości i nazywa się ją metakomunikacją. Odbywa się ona za pomocą rozbudowanych kanałów informacyjnych zwanych siecią komunikacyjną formalną i nieformalną.
Formalna sieć komunikacyjna obejmuje łańcuch informacji związanych z realizowanym zadaniem grupowym. Istnieją różne typy sieci komunikacyjnych z punktu widzenia efektywności funkcjonowania członków grupy. Te typy różnią się pod względem takich cech przekazywania informacji jak szybkość, dokładność, przydatność dla kierownika, satysfakcja członków grupy.
Nieformalna sieć komunikacja zapewnia swobodny przepływ wszelkich informacji według kryteriów subiektywnych. Znana jest ona w grupach zadaniowych jako sieć gronowa i cechuje się selektywnością odbiorców komunikatu.

Sieci komunikacyjne patologiczne wiążą się z wadliwą komunikacją interpersonalną i spostrzeganiem społecznym lub przerwaniem komunikacji. Obejmuje ona trzy typy : mur milczenia, komunikację wybiórczą i syndrom grupowego myślenia.
Mur milczenia to sieć, która charakteryzuje się przerwaniem komunikacji między liderem i członkami grupy oraz poszczególnymi członkami grupy.
Komunikacja wybiórcza charakteryzuje się tendencyjnością przekazywania informacji między liderem a pozostałymi i poszczególnymi członkami grupy. Część tej komunikacji ma charakter formalny, a część przybiera nieformalne formy różnych plotek i domysłów. Lider stara się uzyskiwać informacje o swoich podwładnych spoza własnej grupy zadaniowej od tzw. osób życzliwych i dobrze poinformowanych. Członkowie nie mają zaufania zarówno do lidera jak i do siebie.
Syndrom grupowego myślenia obejmuje ograniczenie dyskusji do kilku wariantów, unika powtórnego analizowania preferowanych rozwiązań a także lekceważy odrzucone na wstępie warianty. W tym przypadku korzysta się w zbyt małym stopniu z ekspertów, interesuje się faktami i opiniami podtrzymującymi przyjęty wariant rozwiązań i lekceważy lub unika przeciwnych opinii. Przyczynami pojawienia się syndromu grupowego myślenia mogą być:
- spójność grupy,
- izolacja ekspertów,
- preferowanie własnych rozwiązań przez lidera,
- pomijanie ostrzeżeń i wątpliwości,
- wiara w moralność grupy,
- nacisk na członków grupy przeciwstawiających się stereotypom grupowym,
- autocenzura mająca minimalizować wątpliwości w grupie a także konformizm lub przypuszczenie, że milczenie jest wyrazem zgody.
Sposobami minimalizującymi objawy grupowego myślenia są:
- akceptacja przez lidera krytyki własnych sądów,
- powołanie kilku niezależnych grup decyzyjnych w stosunku do tego samego problemu,
- podział grupy na dwie lub więcej podgrup i praca pod różnym kierownictwem,
- umiejętne korzystanie z ekspertów,
- zatrudnienie człowieka myślącego inaczej niż wszyscy członkowie grupy,
- nie lekceważenie sygnałów ostrzegawczych od rywali,
- po osiągnięciu porozumienia odbycie spotkania ’’ drugiej szansy ’’.
Tak więc przy dużej spójności grupy i jej izolacji od innych grup, członkowie grupy wbrew swojej woli stają się cenzorami własnego myślenia logicznego.

Odrębnym zagadnieniem komunikacji interpersonalnej są jej aspekty etyczne związane z manipulacją informacyjną za pomocą której dokonuje się zmiany struktur poznawczych człowieka wbrew jego woli. Metody manipulowania ludzkim zachowaniem z użyciem informacji znane są najczęściej jako ” pranie mózgu ” lub rzadziej jako ” niszczenie struktur poznawczych ”. Są to nazwy związane wyłącznie z komunistycznymi procedurami manipulowania ludzkim zachowaniem za pomocą presji psychologicznej obejmującej przesłuchanie, indoktrynację i eksploatację. Do szczegółowych technik „prania mózgu” można zaliczyć:
- całkowitą lub częściową izolację od źródeł informacji,
- doprowadzenie do wyczerpania fizycznego i psychicznego,
- wywołanie lęku i desperacji w celu załamania osobowości,
- degradacja godności ludzkiej w celu wyzwolenia przez nową informacje,
- przemoc i tortury fizyczne i psychiczne w celu załamania opornych,
- reformowanie umysłu poprzez perswazje lub pracę przymusową.
Bezpośrednie skutki „prania mózgu” można poklasyfikować na trzy aspekty: emocjonalny, behawioralny i poznawczy.

Długoterminowe skutki „prania mózgu” obejmują:
- zmienność nastroju,
- niezrównoważenie emocjonalne, agresywność,
- zmiany w osobowości,
- zmiany struktury systemy wartości.

Odrębną formę komunikacji interpersonalnej jest negocjacja. Negocjacja jest to każda rozmowa, której celem jest uzgodnienie wspólnego stanowiska w danej sprawie lub metoda dzięki której co najmniej dwie osoby uzyskują możliwe korzystne częściowego konfliktu interesów jaki je dzieli. Negocjacja jest procesem obejmującym następujące etapy :
- wstępny – uzależniony od samych negocjatorów, dostrzeżenia rozsądnych korzyści obustronnych,
- właściwy – uzależniony od takich czynników jak gotowość obu stron do rozsądnych ustępstw, cech charakteru negocjatorów, przygotowanie profesjonalne, zdolności negocjacyjne itp.;
- końcowy – obejmujący obiektywny rezultat negocjacji i subiektywne poczucie sukcesu.

Efektywność negocjacji zależy od strategii przekazywania informacji przez negocjatorów. Najbardziej typowe argumenty to tzw. argumenty marchewki i kija, sugerujące bądź same korzyści lub same straty.

Często zapomina się, że informacje przekazuje się również w sposób niewerbalny za pomocą gestykulacji, mimiki twarzy, dotyku i kontaktu fizycznego, kontaktu wzrokowego itp.

Mimika twarzy stanowi źródło informacji na temat stanów emocjonalnych i postaw, takich jak sympatia czy wrogość. Naukowcy stwierdzili, że istnieje sześć głównych rodzajów mimiki odpowiadających następującym emocjom: szczęście, zdziwienie, strach, smutek, gniew, pogarda. Gesty mówcy w postaci odsuwania włosów do tyłu albo obracania długopisu bardzo usprawniają komunikację. Pochylanie ciała do przodu przez siedzącego rozmówcę może oznaczać zainteresowanie wypowiedzią osoby mówiącej. Każde zachowanie wobec drugiej osoby określa i modyfikuje wzajemne relacje pomiędzy tymi osobami.

Komunikacja interpersonalna angażuje co najmniej dwie osoby a wspólny słownik nadawcy komunikatu i jego odbiorcy rzadko jest gwarantem sukcesu komunikacyjnego. To co mówimy i czynimy rzadko wywiera wpływ na innych ludzi. Zasadniczo lepiej jest przekazywać wiadomości drugiej osobie lub grupie ludzi „twarzą w twarz” niż przedstawić to na piśmie. Komunikowanie jest czasami jednokierunkowe czyli, nadawca przekazuje informacje bez oczekiwania ich potwierdzenia przez odbiorcę, lub dwukierunkowe – nadawca uzyskuje potwierdzenie przekazanej informacji, np. w formie pytań zadawanych przez odbiorcę. W pracy, życiu dosłownie na co dzień komunikujemy się między sobą i ta komunikacja jest niezbędna do naszej egzystencji niezależnie czy jest ona wyrażana w sposób werbalny czy też niewerbalny.