Układ oddechowy człowieka

Układ oddechowy człowieka zbudowany jest z płuc i dróg oddechowych, którymi powietrze wędruje do pęcherzyków płucnych i z powrotem. Drogi oddechowe obejmują nozdrza, jamę nosową, gardziel, krtań i tchawicę, która rozgałęzia się na dwa oskrzela – lewe i prawe, prowadzące do płuc. W płucach oskrzela dzielą się na liczne odgałęzienia – oskrzeliki, te zaś rozgałęziają się wielokrotnie, przechodząc w oskrzeliki oddechowe. Oskrzeliki oddechowe rozdzielają się na kilka przewodów oddechowych, które kończą się ślepo w woreczkach oddechowych. W ścianach przewodów oddechowych i w ścianach woreczków oddechowych znajdują się uwypuklenia, zwane pęcherzykami płucnymi. Pęcherzyki otacza gęsta sieć naczyń włosowatych. Przez ścianki pęcherzyków zachodzi wymiana tlenu i dwutlenku węgla pomiędzy krwią i powietrzem w pęcherzykach płucnych. A oto droga, którą powietrze trafia do pęcherzyków płucnych:





nozdrza zewnętrzne (przednie) jama nosowa gardziel krtań tchawica oskrzela


oskrzeliki pęcherzyki płucne





DROGI ODDECHOWE PROWADZĄ POWIETRZE DO PŁUC





Powietrze, wdychane nosem lub ustami, dociera do gardzieli. Oddychanie przez nos jest zalecane, gdyż powietrze przechodzące przez jamę nosową jest wstępnie filtrowane, zwilżane i ogrzewane do temperatury ciała. Nozdrza wyścieła tkanka nabłonkowa, z tkwiącymi w niej krótkimi, grubymi włosami, które zatrzymują rozmaite obce cząstki, a niekiedy także i owady, dostające się do górnych dróg oddechowych wraz z wdychanym powietrzem. Nozdrza otwierają się do jamy nosowej, wysłanej błona śluzową pokrytą wielowarstwowym nabłonkiem migawkowym. Błona śluzowa jest silnie unaczyniona i zawiera liczne komórki wydzielające śluz; dzięki temu powietrze przechodzące z jamy nosowej do dalszych odcinków dróg oddechowych jest już oczyszczone, nasycone parą wodną i ogrzane. Kurz, bakterie i inne obce cząstki wdychane z powietrzem zatrzymywane są w warstwie śluzu i wraz ze śluzem przemieszczane w kierunku gardzieli ruchami rzęsek nabłonka migawkowego. W ten sposób obce cząstki wraz ze śluzem dostają się do układu pokarmowego, który znacznie sprawniej się ich pozbywa niż delikatna tkanka, z której zbudowane są płuca.


Droga oddechowa prowadzi dalej z jamy nosowej do jamy gardła. Otwór w dnie gardzieli prowadzi do krtani. Krtań stanowi fragment dróg oddechowych i jest jednocześnie narządem głosu. Szkielet krtani tworzy system chrząstek, połączonych za pomocą wiązadeł i mięśni. Jedną czynnością krtani jest ochrona dróg oddechowych przed wtargnięciem doń pokarmu z jamy gardła.


Z krtani powietrze przechodzi do tchawicy, która dzieli się na dwa oskrzela główne, prawe i lewe, prowadzące do obu płuc. Rusztowanie tchawicy i obu oskrzeli tworzą sprężyste chrząstki o kształcie podkowy.



WYMIANA GAZOWA ZACHODZI W PĘCHERZYKACH PŁUCNYCH



Parzyste płuca ssaków mają kształt dużych gąbczastych worków, położonych w klatce piersiowej. Każde płuco podzielone jest na płaty, przy czym prawe płuco zbudowane jest z trzech, a lewe – z dwóch płatów. Płuca oraz wewnętrzną powierzchnię klatki piersiowej pokrywa cienka, gładka błona surowicza zwana opłucną. Pomiędzy nimi otwiera się przestrzeń zwana jamą opłucnej. Znajduje się w niej niewielka ilość płynu surowiczego, który zwilża powierzchnię płuc i zmniejsza tarcie płuc o ściany klatki piersiowej w trakcie ruchów oddechowych.


Wewnątrz płuc oskrzela rozgałęziają się na coraz drobniejsze odgałęzienia. W ścianach przewodów oddechowych i w ścianach woreczków oddechowych znajdują się uwypuklenia, zwane pęcherzykami płucnymi. Ściany pęcherzyków płucnych są bardzo cienkie, zbudowane z pojedynczych warstw komórek nabłonka. Tylko dwie cienkie błony oddzielają powietrze w pęcherzykach płucnych od krwi: nabłonek w ściankach pęcherzyków płucnych i ściany naczyń włosowatych.


Ścianki pęcherzyków płucnych i przewodów oddechowych są dodatkowo wzmocnione włóknami sprężystymi, a czasem pojedynczymi włóknami mięśni gładkich. Dzięki temu płuca mają gąbczastą, a zarazem sprężystą strukturę.



WDECHY I WYDECHY ZAPEWNIAJĄ PŁUCOM WENTYLACJĘ



Podczas wdechu pojemność klatki piersiowej zwiększa się między innymi na skutek skurczu przepony, która jest cienkim, wysklepionym ku górze mięśniem, zamykającym od dołu klatkę piersiową i oddzielającym ją od jamy brzusznej. Przepona kurcząc się opuszcza się ku dołowi, zwiększając tym samym pojemność klatki piersiowej.


W czasie wydechu przepona i mięśnie międzyżebrowe rozluźniają się, zmniejsza się pojemność klatki piersiowej. Z pęcherzyków płucnych uchodzi powietrze i ich średnica dwukrotnie się zmniejsza.



BUDOWA SERCA LUDZKIEGO UMOŻLIWIA TŁOCZENIE KRWI


Serce człowieka jest silnie umięśnionym narządem położonym w klatce piersiowej tuż pod mostkiem. Otoczone jest mocnym łącznotkankowym workiem zwanym osierdziem. Wewnętrzna powierzchnia osierdzia i zewnętrzna powierzchnia serca pokryte są gładką warstwą komórek nabłonkowych. Pomiędzy tymi powierzchniami znajduje się niewielka przestrzeń jamy osierdzia wypełniona płynem, który znacznie redukuje tarcie w trakcie pracy serca.


Ściana serca zbudowana jest głównie z tkanki mięśnia sercowego, przytwierdzonej do rusztowania w włókien kolagenowych. Prawa część serca (prawy przedsionek i komora) oddzielone są od lewej komory i przedsionka przegrodą.


Serce wyposażone jest w automatycznie zamykające się zastawki, które zapobiegają cofaniu się krwi.


KAŻDE UDERZENIE SERCA INICJOWANE JEST W ROZRUSZNIKU


Wyspecjalizowany system przewodzenia zapewnia regularny i wydajny rytm pracy serca. Każde uderzenie inicjowane jest przez rozrusznik zwany węzłem zatokowo – przedsionkowym. Węzeł ten jest niewielkim zgrupowaniem wyspecjalizowanych komórek mięśnia sercowego, położonych w pobliżu ujścia dużej żyły, znajdującej się w tylnej ścianie prawego przedsionka.


SERCE PŁAZÓW


Serce płazów jest trzyczęściowe; składa się z dwóch przedsionków i z jednej komory, przepompowującej krew do tętnic. Dwa obiegi krwi umożliwiają znaczne rozdzielenie krwi natlenionej i odtlenionej. Duży obieg rozprowadza natlenioną krew po całym ciele, a następnie odprowadza z powrotem do serca. Stamtąd jest ona kierowana małym obiegiem do płuc i skóry, gdzie zostaje ponownie natleniona. Po natlenieniu wraca do serca i wchodzi do dużego obiegu.



SERCE GADÓW


Większość gadów ma nadal trzyczęściowe serce, ale działa ono bardziej wydajnie niż u płazów dzięki powstającemu w komorze zaczątkowi przegrody. Ta przegroda, choć nie kompletna umożliwia częściowe rozdzielenie w sercu krwi natlenionej od odtlenionej i sprzyja lepszemu natlenianiu tkanek ciała. Serce krokodyli jest już czteroczęściowe.