Co dla nauki wniosła Maria Skłodowska-Curie?

Maria Skłodowska-Curie urodziła się dnia 7.XI.1867r. w Warszawie. Jej ojciec Władysław Skłodowski był wykładowcą fizyki, matka Bronisława z Boguskich – przełożoną szkoły dla dziewcząt. Maria jako najmłodsza z pięciorga rodzeństwa, rozwijała się szybko w atmosferze wyjątkowo sprzyjającej wczesnemu zrozumieniu tych istot wartości, jakie dać może życie umysłowe i praca naukowa. Ojciec utracił pracę za sprzeciw wobec władzy rosyjskiej (Polska wówczas była pod zaborami), a gdy Maria miała 11 lat zmarła jej matka. Kształciła się początkowo na pensji prywatnej, a następnie w gimnazjum rządowym w Warszawie, które ukończyła w roku 1883 ze złotym medalem. W tym czasie kobiety w Polsce nie mogły studiować na uniwersytecie, Maria pracowała, więc jako guwernantka, aby zaoszczędzić pieniądze na studia w paryskiej Sorbonie. Okazała się niezwykle utalentowaną studentką, choć niekiedy mdlała podczas wykładów z głodu. W roku 1891 uzyskała licencjat nauk fizycznych, rok później matematycznych. W roku 1895 poślubiła znanego fizyka francuskiego Piotra Curie (1859-1906), którym łączyło ją uczucie, wspólnie zainteresowania i prace naukowe. Zorientował się on, że Maria jest wprawdzie wielką uczoną i chętnie został jaj asystentem. W roku ich ślubu Wilhelm Roentgen odkrył promienie X. Maria Skłodowska-Curie spędziła całe życie na badaniu substancji radioaktywnych i zgłębianiu zjawiska promieniotwórczości. Zbudowała ona przyrząd do pomiaru promieniotwórczości i odkryła, że minerał zwany bledną smolistą (uranit, rudan, z której otrzymuje się uran) jest tysiąckroć bardziej aktywny niż sam uran. Usiłowała, więc dowieść, dlaczego jest aż tak aktywny promieniotwórczo. Maria i Piotr sprowadzili do Paryża z kopalni austriackiej całe tony uranitu. Pracowali bez wytchnienia w zimnej szopie, próbując wydzielić znikomą ilość nieznanego pierwiastka, który nazwali polonem, a następnie wyodrębnili pierwiastek nazwany radem. Za to osiągnięcie otrzymali wspólnie z H. Becquerelem w dziedzinie fizyki za odkrycie promieniotwórczości i pierwiastków promieniotwórczych w 1903r. Nagrodę Nobla.1 kwietnia 1906 roku w wyniku wypadku, wpadając przez nieostrożność pod rozpędzony pojazd, zmarł Piotr Curie. Maria kontynuowała pracę sama, badając własności radu i polonu oraz metody otrzymywania i oczyszczania pierwiastków promieniotwórczych. Na opuszczone przez Piotra stanowisko kierownika katedry fizyki Uniwersytetu Paryskiego powołano wówczas jego małżonkę. W 1911 r. Maria Curie nagrodzona została po raz wtóry Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii za pracę nad chemicznymi i fizycznymi właściwościami polonu i radu oraz za prace dotyczące metod wyodrębniania, oczyszczania i pomiaru aktywności pierwiastków promieniotwórczych, a także za otrzymanie radu w stanie czystym. Była pierwszą osobą, która otrzymała dwukrotnie Nagrodę Nobla. Warto zauważyć, że w okresie prowadzenia najpoważniejszych prac naukowych Maria Curie miała małe dzieci. Starsza córka, Irena, także została uczoną i również miała duże osiągnięcia naukowe. Irena poślubiła Jeana Frederica Joliota, zdolnego naukowca; pracując wspólnie, odkryli oni sztuczną promieniotwórczość. Za to odkrycie (które można by uważać za "potomstwo" odkrycia promieniotwórczości naturalnej) małżonkowie Joliot-Curie otrzymali w 1935 r. Nagrodę Nobla. Druga córka Marii Curie, Ewa, została wybitną pisarką, zajmowała się również muzyką. W latach pierwszej wojny światowej Maria oddała swe siły i wiedzę walczącej armii francuskiej. Mimo, że los związał jej życie z Francją, zawsze utrzymywała ścisłe kontakty z krajem ojczystym. Zainicjowała ona budowę Instytutu Radowego w kraju Maria Skłodowska-Curie stworzyła podstawy pod ukształtowanie się onkologii jako nauki i dyscypliny medycznej. Grupa lekarzy skupiona w Polskim Komitecie do Zwalczania Raka stworzyła podstawy epidemiologiczne i organizacyjne do walki z rakiem, co zaowocowało opracowaniem Pierwszego Programu Walki z Rakiem w Polsce. Program ten stawiał sobie trzy główne cele: badania nad rakiem, oświatę zdrowotną i utworzenie sieci placówek (instytutów, szpitali i przychodni) onkologicznych w Polsce.
Jednym z pierwszych działań tego programu było przygotowanie planów budowy placówek onkologicznych w Warszawie i w większych miastach ówczesnej Polski (Wilno, Kraków, Lwów, Poznań, Łódź i innych). Dziewiątego marca 1923 roku Polski Komitet do Zwalczania Raka powołał "Komitet Daru Narodowego im. Marii Skłodowskiej-Curie w celu zbudowania Instytutu Radowego w Warszawie". W skład Komitetu Organizacyjnego Daru Narodowego weszły m.in. marszałkowie i wicemarszałkowie Sejmu i Senatu, członkowie Rady Ministrów, przedstawiciele duchowieństwa różnych wyznań oraz instytucji i towarzystw naukowych.
Pierwsze posiedzenie Komitetu otworzył prezes Polskiego Komitetu do Zwalczania Raka Henryk Barylski. Obradom przewodniczył Marszałek Senatu M. Trąpczyński, honorowym prezesem Komitetu został Prezydent Rzeczypospolitej Stanisław Wojciechowski.
24 grudnia 1923 roku Polski Komitet do Zwalczania Raka zwrócił się do społeczeństwa polskiego z apelem o składanie ofiar na "Dar Narodowy dla Pani Marii Skłodowskiej-Curie." Darem tym winien stać się Instytut Radowy jej imienia. Była to odpowiedź na wypowiedziane przez Marię Skłodowską-Curie w Paryżu, w czasie uroczystości dwudziestopięciolecia odkrycia radu, zdanie: "Moim najgorętszym życzeniem jest powstanie Instytutu Radowego w Polsce". Zebrane przez Komitet pieniądze pozwoliły na rozpoczęcie budowy pod koniec 1925 roku. Projekt planów budowy Instytutu opracowano przy udziale Marii Skłodowskiej-Curie i prof. Claude Regaud, dyrektora Instytutu Radowego w Paryżu. Makietę Instytutu eksponowano na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1925r. Uniwersytet Warszawski podarował duży plac pod budowę Instytutu przy ulicy Wawelskiej.
Na uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod budowę Instytutu w dniu 7 czerwca 1925 roku przybyła Maria Skłodowska-Curie. Udział wzięli Prezydent Rzeczypospolitej Stanisław Wojciechowski, przedstawiciele najwyższych władz państwowych i stowarzyszeń, ambasador Republiki Francuskiej oraz rzesze mieszkańców Warszawy.
Postęp prac budowlanych był dość szybki, tak że 17 stycznia 1932 r. przyjęto pierwszego chorego do leczenia, a 29 maja 1932 r. odbyła się uroczystość otwarcia Instytutu Radowego w Warszawie. W uroczystości wzięła udział Maria Skłodowska-Curie i Prezydent Rzeczypospolitej Ignacy Mościcki oraz prof. Claude Reguad. Maria Skłodowska-Curie przekazała Instytutowi pierwszy gram radu o wartości ponad pół miliona ówczesnych złotych, ofiarowany przez delegację kobiecych stowarzyszeń polonijnych w USA i Kanadzie. Maria Skłodowska-Curie zmarła dnia 4 lipca 1934 roku na skutek choroby długoletnią pracą z substancjami promieniotwórczymi. Maria najbliższym swym współpracownikom – córce, Irenie i zięciowi – przekazała w bolesnej spuściźnie obowiązek pracy badawczo-naukowej. W owym czasie nie zdawano sobie jeszcze sprawy z niebezpieczeństwa, jakie niesie ze sobą promieniotwórczość. Maria Skłodowska-Curie przez całe życie cierpiała na poparzenia skóry, została pochowana w ołowianej trumnie umieszczonej następnie w trumnie drewnianej. W czasie przenosin zmierzono poziom promieniowania wewnątrz trumien. Jest on 20 razy niższy niż przyjęty dziś jako bezpieczny dla zdrowia człowieka. Czas półtrwania radu wynosi 1620 lat, więc lekarze są pewni że Skłodowska nie była wystawiona na działanie śmiertelnych dawek izotopu. Sądząc jednak, że taki skutek mogły spowodować wysokie dawki promieniowania rentgenowskiego stosowanego bez żadnych zabezpieczeń. Jak wiadomo, nasza wielka rodaczka zetknęła się z nim w czasie I wojny światowej organizując służbę radiologiczną.


Bibliografia:

1. Ewa Curie: Maria Curie. Przeł. Hanna Szyller. Wyd. 13. Warszawa, PWN, 1972.