Zakres materiału na egzamin z filozofii w WSTiH

1. Pojęcie filozofia?
Dziedzina rozważań ogólnych na temat istoty bytu , źródeł poznania rzeczywistości, sensu życia i innych zagadnień dotyczących poglądu na świat i człowieka.

2. Kiedy powstała filozofia?
Początków filozofii greckiej doszukiwać się należy w procesie powstawania społeczeństwa niewolniczego w basenie śródziemnomorskim. Przemiany społeczno-gospodarcze i polityczne jakie dokonywały się na przełomie VII i VI w.p.n.e w świecie greckim, ruchy kolonizacyjne, rozwój produkcji rzemieślniczej i handlu, wyjście Greków na szerokie wody.

3. Tradycyjny podział filozofii.
1) Wczesnoprzyrodniczy racjonalizm grecki, obejmujący środowiska naukowe i filozoficzne. Milet , Efez- środowiska Abdery i Megary.

2) Grecki racjonalizm humanistyczny, zapoczątkowany przez Sofistów i Sokratesa, a rozwijany w szkołach sokratycznych, zwłaszcza w akademii platońskiej i wyrażony w syntezie filozoficznej Arystotelesa.

3) Grecka filozofia życia w epikureizmie , stoicyzmu oraz w rzymskich kierunkach ekletycznych

4) Teistyczna groza grecko- rzymska w czasach cesarstwa rzymskiego

4. Źródła filozofii
Mezopotamie, narody Rzymskie i Egipcjanie to narody zamknięte na filozofie. Natomiast narody, w których filozofia kwitła to: Chiny, Indie, Grecja

Cywilizację można było podzielić na:
- otwartą
-postępową
- zamkniętą

5. Tales z Miletu o pierwszej zasadzie wszechrzeczy
Ta zasada jest wg niego "woda" ,za pomocą której Tales chce wyjaśnić powstanie świata i rzeczy. Był to pierwszy krok do tłumaczenia świata przez świat, a nie przez czynniki pozaświatowe. Woda jest również źródłem ruchu i życia. Dlatego physis Talesa oznacza także bóstwo tożsame ze światem zewnętrznym.

6. Pojęcie atomu wg Leukipposa
Wg Leukipposa atomy są materią, której przysługuje charakter bytu.
Atomy są drobinami, stanowiącymi ostateczne, dalej już nie podzielne elementy, na które rozpada się materia. Ma charakter nieciągły.
*liczba atomów jest nieskończona
* wszystkie atomy są niezmienne i wieczne
* atomy różnią się między sobą wielkością, kształtem, ciężarem, porządkiem, położeniem
* wszystkie atomy znajdują się w ciągłym ruchu, który jest czymś od nich nieodłącznym


7.Pojęcie cnoty wg Sokratesa
Cnotą nazywa samopoznanie rozumowe, oparte na obserwacji psychologicznej, inaczej wiedza, która jako taka zapewnia człowiekowi obyczaje postępowania i sprawiedliwe regulowanie stosunków między ludźmi.

8. Pojęcie człowieka wg Sokratesa w ujęciu filozoficznym.
W jego rozumieniu człowiek jest to istota mająca umiejętnie korzystać ze swego rozumu dla osiągnięcia pełni szczęśliwości. Filozofia zatem ma się zajmować zagadnięciem szczęścia, ograniczając człowieka do jego etyczno-rozumnej działalności i równocześnie usuwając odeń wszystko ,co zewnętrzne i przypadkowe i co może go odrywać od boskiej doskonałości wewnętrznej. Filozofia ma stworzyć arystokratycznego mędrca, zdolnego ukrócić demokratyczną swobodę moralną i polityczną.

9. Teoria idei Platona
Wg Platona istnieją dwie rzeczywistości i jedna zewnętrzna, zmysłowa, zmienna i pozbawiona egzystencjalnej trwałości oraz druga ponadzewnętrzna podpadająca jedynie pod ogląd umysłowy, niezmienna i jedynie w pełni istniejące- rzeczywistość transcententnego świata idei. Rzeczywistość idei obejmuje u Platona wszystko: rzeczy, własności rzeczy, związki i stosunki między rzeczami oraz wszelkie działanie.

10. Platon nauka o duszy
Podstawowym składnikiem bytu człowieka jest dusza. Celem duszy jest to, co idealne , celem ciała to co zmysłowe. Dusza składa się z trzech części:
* z duszy rozumnej mającej siedlisko
*w głowie, popędliwej, znajdującej się w piersiach i pożądliwej , przebywającej w brzuchu. Najważniejsza jest dusza rozumna, której zadaniem jest panowanie nad duszą popędliwą i pożądliwą.

11. Platońska koncepcja państwa idealnego.
Jak jednostka moralnie dobra przez swą potrójną całość, tak dobre społeczeństwo musi być organicznie zharmonizowaną całością trzech klas:
- duszy rozumnej odpowiada "klasa najwyższa filozofów" ( ludzi moralnych, których celem i zadaniem jest rządzenie
- duszy popędliwej odpowiada "klasa wojowników i mających państwa bronić"
- duszy pożądliwej odpowiada "klasa pracowników i żywicieli społeczeństwa"
Klasa filozofów- rządców zapewnia państwu mądrość, wojownicy dają mu siłę i autorytet męstwa, pracownicy- zdrowy umiar. Cnota sprawiedliwości wprowadza porządek w wykonywaniu obowiązków przez wszystkie trzy klasy i zapewnia państwu harmonię.

12. Pojęcie idealizmu obiektywnego
Filozofia stworzona przez Platona nosi miano idealizmu obiektywnego . Platon wprowadza skrajny dualizm między światem materialnym a duchowym, miedzy poznaniem zmysłowym a umysłowym, między materią a duchem, między ciałem a dusza, między jednostką a społeczeństwem.

13. Przyczynowość wg Arystotelesa

Przyczyna należy do trzeciej zasady rzeczy Arystotelesa. Istnieje przyczyna sprawcza albo poruszająca się ,która zakłada przejście od możności do rzeczywistości, czyli ruch,który Arystoteles rozumie jako zmianę. Zmiana ta może być zmianą wewnętrzną rzeczy i wtedy występuje ruch ilościowy, jakościowy i przestrzenny bądź też zmianą egzystencjalną, dotyczącą powstania albo radzenia się i znikanie, gdzie jednak nie ma nic bezwzględnego i tylko rodzenie się jednego jest zamieraniem drugiego i odwrotnie. Uwarunkowaniem ruchu jest przestrzeń i czas.

14. Keterminizm Demokryta

Determinizm przeczy istnieniu jakichkolwiek czynników nadprzyrodzonych, duchowych, przypisywali oni samej materii swoistą wartość tworzenia zorganizowanych układów, których struktura i rozwój wyznaczone są pewnymi prawidłowościami.

15. Weriabilizm Heraklita.
Jego filozofia głosi, że ciągłe stawanie się i przemijanie jest najważniejszą cechą bytu zaś stawanie się i przemijanie jest wynikiem nieprzerwanego ścierania się przeciwieństw. Wszelkie zdarzenia wynikające z napięcia powstającego między przeciwieństwami. Jego teorię zmienności nazywa się weriabilizmem a najlepszym jej przykładem jest "rzeka" ( jej wody ciągle się zmieniają płynąc)

16. Skrajny intelektualizm etyczny Sokratesa.
Tożsamość dobra i wiedzy, wg Sokratesa cnota jest wiedzą. Ludzie czynią źle z niewiedzy czy raczej wiedzy pozornej. Stanowisko takie nazywamy intelektualizmem etycznym. Wynika z niego, iż cnoty można się nauczyć a od nas samych zależy, czy dobro to nabędziemy.

17. Metody elenktyczna i maientyczna Sokratesa

Metoda elenktyczna - sprawdzenie i zabijanie twierdzeń rozmówcy poprzez wyprowadzanie z nich konsekwencji doprowadzających w końcu do tezy absurdalnej lub sprzecznej z twierdzeniem pierwotnym

metoda maientyczna - polega na dopomnażaniu uczniowi w uświadamianiu sobie prawdy, którą już posiada, poprzez umiejętne stawianie pytań, metoda ta zakłada, iż każdy człowiek posiada intuicyjną wiedzę o dobru.

18.Idealizm subiektywny
Pogląd charakterystyczny zwłaszcza dla myśli filozoficznej Gerorge Berkeleya,wedle którego rzeczy istnieją tylko tyle o ile są postrzegane. Byty dane nam w doświadczeniu zewnętrznym są jedynie zespołami poszczególnych jakości zmysłowych a wszystkie owe jakości są subiektywne.

19. Forma i materia, potencja i akt Arystotelesa
Wg Arystotelesa forma była odpowiednikiem idei platońskiej i nie jako osobny niezależny byt,lecz jako coś nadające kształt i postać materii. Relacje między formą a materią można więc sobie wyobrazić jako relację między naczyniem a wodą albo gliną i palcami garncarza. Formy nie mogą istnie bez materii a z drugiej strony sama materia bez form nie posiadałoby kształtu, kolumn, ruchu i innych cech.

Potencja i akt - ta koncepcja tłumaczy zmienność świata oraz rozwiązuje zagadnienie paradoksów Zenona z Elei. Sama materia nie jest bowiem zdolna do przemian i ruchu. Jest w terminologii Arystotelesa potencję czyli możliwością zaistnienia jakiegoś bytu, która tą możliwość dzięki formie staje się aktualnością.

20. Klasyczna definicja prawdy Arystotelesa
Dotyczyła dociekliwań dotyczących natury bytu. Chodziło o prawdę poznania. Arystoteles jako pierwszy podał obrazowo definiuje prawdy. Mówimy prawdziwie o białym wtedy gdy jest ono białe, mówimy prawdziwie o okrągłym gdy jest ono okrągłe. Arystoteles zwrócił uwagę na konieczność zgodności między tym co mówimy a stanem faktycznym.

21.Metafizyka, ontologia, gnoseologia i aksjologia

Metafizyka - zajmuje się przedmiotami wykraczającymi poza doświadczenia i zmierzający do poznania "istoty" rzeczy; nauka o pierwszych zarodach bytu.


Ontologia - zajmuje się ogólną teorię bytu, charakterem i strukturom rzeczywistości.

Gnoseologia - teoria poznania , zajmujące się możliwościami, granicami i zasięgiem poznania ludzkiego oraz jego prawdziwością.

Aksjologia - nauka o wartościach (ogólna) teoria wartościowania.

22. Epikura koncepcja parenklizis

Słynne epikurejskie odchylenia atomów są podstawą indeterminacji (clinamen) w skutek czego dusza nie jest całkowicie bierna

23. Założenia szkoły sceptycyzmu
Rozwijającą się przez pięć wieków grecką szkołę zapoczątkowali Pirrona ( ok.363-275 p.n.e) i Pyrron z Elidy (376-286 p.n.e) Założył ją po powrocie z Azji w Elidzie. Pyrron zajął w filozofii postawę sceptyczną , odrzuca możliwości poznania , uzyskania wiedzy pewnej i uzasadnionej. Sceptycyzm metodologiczny postuluje krytycyzm wobec twierdzeń naukowych.

24. Pojęcie augustynizmu
Średniowieczne filozofie św. Augustyna będąca do XIII w oficjalną filozofię Kościoła katolickiego. System ten zakłada istnienie dramatycznego rozdarcia między Bogiem i światem a więc między bytem duchowym i cielesnym. Rozdarcie to jest szczególnie widoczne wewnątrz człowieka , którego dusza jako byt wyższy dąży ku sprawom wiecznym a ciało jako byt niższy dąży ku rzeczom materialnym ku upadkowi co jest potwierdzeniem słów z biblijnej "Księgi Koheleta"

25. Teoria iluminacji w gnoseologii św. Augustyna
Wiedzy o prawdach wiecznych udziela duszy Bóg na drodze oświecenia inaczej ta droga nazywana jest drogą iluminacji. Teoria iluminacji łączyła się teorią przed.............................. każdy mógł doświadczyć łaski Bożej tylko Ci którzy zostali wybrani przez Boga.

26. Determinizm i indeterminizm
Determinizm jednorazowy i probabilistyczny

Determinizm - pogląd , uznający zasadę prawidłowości przyczynowego uwarunkowania wszystkich zjawisk ( przyrody , rozwoju społeczeństw, ludzkiego działania) przyjmujący istnienie zależności między nami.

Indeterminizm - pogląd nie uznający prawidłowości (przyczynowego uwarunkowania) wszelkich zjawisk.







27. Koherencyjna teoria prawdy.
Definiuje prawdę jako zgodność myśli między sobą. Decydującym kryterium jest zgodność tego twierdzenia z innymi twierdzeniami przyjętymi; zgodność polegająca na tym , że nie popada ona z nimi w sprzeczności i daje się harmonijnie włączyć w system, który one tworzą. Zgodność danej myśli z twierdzeniami ,za którymi opowiada się doświadczenie.

28. Pragmatyczna teoria prawdy.
Zgodność z tym co pożyteczne , pragnatyzm postuluje praktyczny sposób myślenia i działania oraz metody krytycznego rozsądku i nauk doświadczanych. Doświadczenia pojmuje jako proces przystosowanego współdziałania organizmu i rzeczywistości; za kryterium prawdy uznaje użyteczność , uzależnienie prawdziwości twierdzeń od ich praktycznych skutków.

29. Konflikt pracy i kapitału w filozofii społecznej K. Wojtyły
Problem pracy został przedstawiony na gruncie konfliktu, jak i wraz z rozwojem przemysłu ujawnił się pomiędzy "światem pracy" a "światem kapitału" - to znaczy pomiędzy wąską, ale bardzo wpływową grupą właścicieli i posiadaczy środków produkcji a szeroką rzeszą ludzi tych środków pozbawionych, natomiast uczestniczących w procesie produkcji wyłącznie przez pracę. Konflikt o jakim mowa wyrósł z takich sytuacji , w których robotnicy "świat pracy" oddawali swoje siły do dyspozycji grona przedsiębiorców podczas gdy oni kierując się zasadą najwyższego zysku usiłowali ustanowić możliwie najniższe wynagrodzenie za pracę wykonaną robotników.

30. Pojęcie pozytywizmu
Kierunek filozoficzny powstały we Francji w XIX wieku według którego nauka powinna zajmować się badaniem pewnych i ścisłych faktów i wzorcować się na metodach przyrodoznawstwa.

31. Pojęcie egzystencjalizmu
Współczesny kierunek filozoficzny , zagadnienie którego przedmiotem badań filozofii są indywidualne losy jednostki ludzkiej, wolnej i odpowiedzialnej, co stwarza poczucie "lęku i beznadziejności istnienia". Dwa jego motta to: ateistyczny i teistyczny.

32. Hedonizm wg Epikura
Doznajemy przyjemności już wtedy, gdy nie odczuwamy cierpienia. Nie trzeba zatem szukać przyjemności, wystarczy unikać przykrości i bólu. Rozum zaleca właśnie wybór przyjemności duchowych, chociaż nie różnią się one jakościowo od cielesnych.
33. Znaczenie Epikureizmu
Epikureizm stawiał przed sobą dwa zadania, które uważał za szczególnie ważne:
1- teoretyczne wyjaśnienie świata przyrody wraz z przynależnym doń człowiekiem
2- dostarczenie człowiekowi opartej na tym wyjaśnieniu koncepcji życia.
Celem tej filozofii było zapewnienie ówczesnemu człowiekowi spokoju i szczęścia, wolnego od wszelkich niepokojów i kłopotów.

34. Istota stoicyzmu.
Myślą przewodnią filozofii stoickiej była chęć znalezienia i opracowania podstaw moralnych dla ówczesnego człowieka. Stoicy poszli jednak dalej od cyników i swą etykę oparli przede wszystkim na wiedzy. Mądrość postępowania ludzkiego miała wg nich źródła w znajomości spraw boskich i ludzkich, filozofia zaś stanowiła sztukę i umiejętność praktycznego stosowania tej wiedzy.

35. Czym jest zło wg św. Augustyna?
Świat posiada w sobie zło fizyczne i moralne. Zło fizyczne jest uwarunkowane materią ,która przesłaniając w rzeczach ich pierwowzory boże powoduje w nich takie czy inne braki, przynależne im z racji jedności, porządku i harmonii istnienia, kategorii przysługujących każdemu bytowi. Zło moralne pochodzi ze sprzeciwu woli bożej i jest udziałem człowieka, który swoja wolą, może niszczyć porządek i harmonię istnienia ustaloną przez wolę najwyższą.

36. Pojęcie tomizmu
System teologiczno-filozoficzny stworzony przez św. Tomasza z Akwinu w XIII wieku stanowiący jedną z filozoficznych podstaw religijnych , moralnych i społecznych katolicyzmu. W XIV i XV wieku był główną ostoją scholastyki i najbardziej konsekwentnym przeciwnikiem humanizmu.

37. Teoria oczywistości Kartezjusza jako nieklasyczna definicja prawdy.
Chcąc zbudować ścisły i pewny system filozoficzny sądzi on, że w tym celu trzeba wyszukać twierdzenie co do którego nikt nie miałby żadnej wątpliwości , które każdy mógłby z oczywistością przyjąć za prawdziwe. Tym twierdzeniem ma być słynna formuła cogitto ergo sum ( myślę więc jestem),przyjęta przez Kartezjusza na zasadzie ewidencji jako niewątpliwe podstawowe twierdzenie filozoficzne. Kartezjusz powiada "prawdą jest to, co jasno i wyraźnie pojmuje". Próbując bliżej wyjaśnić oczywistość Kartezjusz odwołuje się tutaj do innych przeżyć psychicznych, do poczucia jasności i wyrazistości.

38. Dualizm duszy i ciała u Kartezjusza
Ciało i dusza jako dwie przeciwstawne sobie substancje, to nie tylko różne pojęcia ale i różne rzeczy. Dusza nie ma w sobie nic z rozciągłości a ciało nic z myślenia. Są to dwie całkowicie różne substancje i na nich zradza się dualizm również w zakresie świata rzeczywistości.

39. Istota i sens sceptycyzmu metodologicznego Kartezjusza
Sceptycyzm metodologiczny podaje w wątpliwość całą dotychczasową wiedzę po to, by dojść do tego co jest absolutnie pewne i niewątpliwe i na tym oprzeć nową filozofię. Odrzuca więc złudzenia zmysłów, nie dowiedzione racje wynikające z fałszywych mniemań ogółu, złudzenia marzeń sennych i wreszcie pochlebne mamidła jakiegoś złego i podstępnego demona.


40. Kartezjusza natywistyczna teoria idei.
Kartezjusz rozróżnia 3 rodzaje idei: wrodzone, nabyte i utworzone przez nas samych. Idee wrodzone są niezależne od świata zewnętrznego przynależą wyłącznie duszy i umysłowi i dlatego są proste , jasne i wyraźne. Idee nabyte pochodzą z doświadczenia a należą do nich pojęcia ogólne. Idee przez nas samych utworzone są pojęciami skonstruowanymi na podstawie idei wrodzonych i nabytych jak np. idea sfinksa. Idee jako przedstawienia umysłowe są zawsze prawdziwe.

41. Przedstawienia transcendentalne u Kanta.
Kant rozpoczyna od wykazania jak jest możliwa niezależna od doświadczenia, czysta matematyka. Matematyka określa empiryczne spostrzeżenia zmysłowe za pomocą form umysłowych , które dostarczają poznaniu pojęć ogólnych i koniecznych. Przestrzeń i czas są czymś jednym i poza empirycznym . Dlatego w doświadczeniu przestrzeń i czas są czymś realnym , ujmowane zaś transcendentalnie- są idealnymi formami umysłu.

42. Sądy a priori i sądy a posteriori
Kant dzieli sądy na priori ( niezależne od doświadczenia, a zależne tylko od umysłu) i na posteriori (empiryczne, czyli zależne od doświadczenia).

43. Sądy analityczne i syntetyczne
Sądy analityczne- to znaczy takie , których orzeczenie jest zawarte w podmiocie i da się wyprowadzić z jego analizy (np. wszystkie ciała są rozciągłe).
Sądy syntetyczne- czyli takie, których orzeczenie nie jest zawarte w podmiocie i nie da się zeń wyprowadzić, a jednocześnie coś nowego podmiotowi dodaje.

44. Agnostycyzm wobec rzeczy samych w sobie w filozofii Kanta.
To co naprawdę transcendentalne to , to co Kant nazywa rzeczami samymi w sobie, pozostaje niedosięgłe dla poznania ludzkiego. Nie poznajemy obiektywnego świata lecz jedynie zjawiska. Nie mamy zatem żadnych czysto poznawczych możliwości wydostania się poza nie i wniknięcia w to, co istnieje całkiem niezależnie od świadomości , czyli w świat rzeczy samych w sobie. Stanowią one niepoznawalną sferę rzeczywistości, są dziedziną zasadniczo niedostępną w poznaniu ludzkim.

45. Zasada etyki Kanta
Zasada etyki postuluje aby każda jednostka postępowała tak, by zasada jej indywidualnego postępowania mogła stać się zasadą postępowania mogła stać się zasadą postępowania wszystkich. Jeśli człowiek postępuje zgodnie z nakazem prawa moralnego to uczynki jego nie mogą być nazwane - zdaniem Kanta- uczynkami moralnymi. Czyn będzie moralny jeśli dokonany zostaje ze względu na szacunek należny prawu moralnemu.

46. Idealizm dialektyczny Hegla.
Polega na założeniu, że pojęciem rządzi prawo sprzeczności, będące źródłem i zasadą wszelkiego ruchu w świecie w którym pojęcie się urzeczywistnia. Metoda dialektyczna powinna ująć w system ten rozwój bytu wywodzącego się z absolutnej idei i wykazać jak idea ta po urzeczywistnieniu się w przyrodzie, kulturze i historii powraca do siebie samej i zdobywa pełnię swojej świadomości.

47. Marksa teoria alienacji istoty człowieka.
Alienacja może przybierać rozmaite postacie szczególnie groźna jest alienacja pracy, poddana wnikliwej analizie przez Marksa. Rozpatrując sytuację robotnika w warunkach kapitalistycznych Marks wykazał ,że wytworzona w procesie pracy wartość dodatkowa jest przywłaszczana przez właściciela środków produkcji. Praca robotnika pomnaża bogactwo kapitalisty. Kapitał rośnie w siłę, która staje się zewnętrzną niezależną od robotnika potęgą. Będąc pozbawionym środków produkcji nie ma on żadnego wpływu na nią. Kapitał jest wprawdzie jego dziełem , ucieleśniony jest w nim jego wysiłek fizyczny i umysłowy, ale zarazem nie jest własnością czy współwłasnością.

48. Znaczenie zdań protokolarnych w neopozytywizmie.
Przedmiotem zdań sprawozdawczych jest wyłącznie wewnętrzne doświadczenie czyli wrażenie opisującego, ponieważ realność rzeczy świata zewnętrznego, jako coś poza podmiotowego , w ogóle - w myśl założeń neopozytywizmu- nie może być przedmiotem doświadczenia ani też nie może być zaprotokołowana w zdaniach sprawozdawczych. Prawidłowość zdań protokolarnych , można zdaniem neopozytywistów sprawdzić w bezpośrednim doświadczeniu potwierdzającym treść zawartą w zdaniu.

49. Ogólne założenia neotomizmu.
Pierwszym i podstawowym osiągnięciem neotomizmu jest milcząca zgoda współczesnych filozofów burżuazyjnych na metafizykę jako na ten sposób filozofowania , z którym już nie tylko bergzonizm, neokantyzm czy denomenologia, ale nawet neopozytywizm musi się do pewnego stopnia godzić zwłaszcza jeśli tego wymaga konieczność przeciwstawiania się filozofii marksistowskiej.
Druga właściwość charakterystyczne dla neotomizmu to coraz szersze w przeciwieństwie do tomizmu tradycyjnego, uwzględnienie historii i próby rozpatrywania rzeczy w perspektywie metafizycznie niezmiennych praw wieczności, działających jednak w określonych jednostkach czasu.

50. Personalizm wg Mouniera.
"nie" jest ani opanowanie natury ani rozkoszowanie się pełnią własnego życia, ale stopniowe realizacje jak najbliższego obcowania ze sobą poszczególnych świadomości realizowaniu powszechnego wzajemnego zrozumienia, opartego na mocnych podstawach, zbiorowość nie powstaje mechanicznie , rodzi się ona wówczas , gdy każda jednostka nie rezygnuje z siebie, lecz jest wolną i odpowiedzialną osobą.

51. Marksa teoria walki klas.
Walka klas jest siłą powodującą i warunkującą proces historyczny oraz przyspieszającą rozwój postępu społecznego. Walka ta tkwi w różnych warstwach społecznych, kierowana jest określaną ideologię , która uzasadnia sens tej walki prowadzi ją, określa jej cele i metody. Walka ta przebiega w trzech postaciach i w formie ekonomicznej w formie politycznej i w formie ideologicznej.

52. Pojęcie klasy społecznej u Marksa.
Dla klasy społecznej poznanie, wiedz i nauka oznaczają wyzwolenie i warunek dalszego rozwoju, o który ta właśnie klasa- proletariat - walczy.

53. Prawo dialektyki Hegla.
Orzeka ono, że każda postać bytu ,czyli tzw. teza, ma swoje zaprzeczenie, czyli tzw. antytezę. W bycie faktycznie zawarte są sprzeczności i one właśnie są przyczyną rozwoju. Bowiem ich koegzystencja prowadzi nieuchronnie do starcia, którego efektem jest nowa postać bytu. Mająca w sobie coś z tezy i coś z antytezy, czyli tezy dwu-synteza. Nie trwa ona jednak niezmiennie, gdyż z kolei ściera się z inną , w stosunku do niej sprzeczną postacią bytu dającą w wyniku nową syntezę. Rzeczywistość stale rozwija się tradycyjnie od tezy do antytezy, których przezwyciężeniem jest synteza.

54. Założenia ontologii Hegla.
Struktura i rozwój bytu są konieczne , podlegają prawom logicznym, od których nie ma wyjątku. Byt znajduje się w ciągłym ruchu, ustawicznie się zmienia, czego wynikiem jest bogactwo jego przejawów w świecie. Sprzeczności które są w bycie są przyczyną rozwoju.

55. Na czym polegał realizm ontologiczny Arystotelesa.
Arystoteles uznał, że nie ma dwóch odrębnych sfer bytowych, lecz istnieją tylko konkretne jednostkowe rzeczy. Twierdząc , ze właśnie one są prawdziwym bytem, Arystoteles opowiadał się za realizmem.

56. Zasada predestynacji człowieka wg św. Augustyna
Jednoczy on w sobie naturę ciała materialnego oraz posiada nadto rozumną duszę i wolną wolę. Dusza jest niematerialna, nieśmiertelna, wolna w swoich decyzjach.
Subiektywnie człowiek działa swobodnie , ale wszystko, co czyni, czyni przez niego Bóg. Swoim przedwiecznym postanowieniem. Bóg jednym, przeznaczył zbawienie i szczęśliwość w przyszłym życiu , innych skazał na wieczne męki w piekle. Na tym polega istota słownej w dziejach chrześcijaństwa nauki o Boskiej predestynacji.

57. Pojęcie pierwszej przyczyny wg Arystotelesa
Wg Arystoteles posiadająca kształt kuli ziemia jest nieuchronnym centrum, wokół którego krążą księżyc, słońce, planety i gwiazdy. Myśliciel twierdzi też, że ostatecznym źródłem, pierwszą przyczyną ruchu w świecie jest Bóg. Jest ruch i najdoskonalszy , regularny, okrężny z góry na dół, do centrum ziemi.

58. Teilhard de Chardin twórcą ewolucjonizmu chrześcijańskiego.
Proces ewolucyjny odbywa się nie tylko dzięki immanentnym siłom i prawidłowościom świata materialnego , uczestniczy w jego rozwoju od samego początku również BÓG. Bóg też był i jest samoistną zasadą bytową, która swą miłością przyciągała i nadal przyciąga ku sobie procesy ewolucyjne , które wytyczyła światu określany cel.

59. Wiara i rozum w tomiźmie.
Usiłowano pogodzi wiarę z rozumem, wyjaśnić tezy wiary za pomocą rozumu. Próbowano wykazać wyższość wiary nad rozumem i objawieniem, nad poznaniem dyskursywnym albo wnioskującym. Odrzucono pogląd skrajnych antydialektów o nieużyteczności a nawet szkodliwości dla teologii i wiary.

60. Dramat istnienia w egzystencjalizmie.
Gdy nadchodzi śmierć jesteśmy zupełnie sami nikt i nic nie może nam pomóc w tym ostatnim akcie naszego istnienia. Gdyby przynajmniej po śmierci istnienia. Gdyby przynajmniej po śmierci istnienie znalazło swoją kontynuację, być może byłaby to dla nas jakaś pociecha. Ale śmierć kończy nieodwołalnie wszystko, oznacza przejściu z istnienia w nieistnienie w nicość.

61. Podstawowe kategorie i wątki w egzystencjalizmie
Kategorią najważniejszą jest człowiek! Egzystencjalizm odpowiada na pytanie dotyczące człowieka jego roli i miejsc w świecie oraz sensu życia.

Wątki:
- poczucie wiecznej niedoskonałości natury ludzkiej
- poczucie tragicznej samotności człowieka wobec Boga
- augustiańska koncepcja zbawienia => łaska
- lęki i rozpacz =>wszystko zaczyna się po śmierci
- mdłości egzystencjalne=> nienawiść i odraza do samego siebie
- problematyki metafizyczne => dążenie do zbawienia
- pesymizm => nie jesteśmy w stanie ulżyć cierpieniu człowieka w życiu doczesnym

62. Sens tezy, że egzystencja poprzedza esencje.
Wg Sarte człowiek to taki byt,, którego istnienie (egzystencja) poprzedza istotę (esencję) . W związku z tym , zasadnicznym problemem antropologicznym staje się ludzka egzystencja.
Człowiek jest tym czym się staje w każdym momencie swej egzystencji, czym zechce być w trakcie swego istnienia.

63. Antymetafizyczne stanowisko pozytywizmu.
Przekładając miarę pozytywizmu logicznego do niego samego. Krytycy tego nurtu , którzy sami byli z nimi związani zauważyli, że program pełnego zerwania z wszelką metafizyką jest niewykonalny. Np. naczelna zasada tego systemu , czyli wymóg weryfikalności empirycznej wymaga cichego założenia realności istnienia świata materialnego oraz jego racjonalnej przewidywanej struktury. Oba te założenia są jako żywo czysto metafizycznie - tzn. nie można ich samych dowieść empirycznie i trzeba je przyjąć na wiarę. A z takich koncepcji chcieli właśnie oczyścić filozofię pozytywiści logiczni.

64. Pojęcie empiryzmu w pozytywizmie.
Jeremiasz Bentha oraz James Mill odrzucali metafizykę , uważając doświadczenie za jedyne źródło zarówno wiedzy teoretycznej jak i praktycznej. Przez doświadczenie rozumieli jednak nie tylko ogląd danego faktu jednostkowego, lecz złożony proces kalkulacji i rachunku możliwie największej liczby warunków i okoliczności poprzedzających go, współtowarzyszących mu i z niego wynikających aby dopiero na tej podstawie móc wyciągnąć wnioski i formułować właściwe oceny.

65. Intersubiektywność jako warunek prawdziwości doświadczenia.
Dla Husserla fenomenem konstytuującym się na podstawie doświadczenia innych podmiotów. Doświadczenie ma charakter pasywnej konstytucji najpierw cudzego ciała , potem cudzej psychiczności.

66. Pojęcie personalizmu chrześcijańskiego.
Wg personalizmu chrześcijańskiego cały sens i wartość ludzkiego życia sprowadza się do doskonalenia osobowości w perspektywie jej wiecznego przeznaczenia, perspektywie wynikającej z powiązania osobowości ludzkiej z osobowością bożą. Jednostce zostawia się możność a nawet obowiązek współpracy z ekonomiką i istniejącym ustrojem, osobie natomiast nie daje się tej możności, ponieważ jej zadaniem jest realizowanie bożego na ziemi.

67. Zagadnienie sensowności zdań w neopozytywizmie
Wg neopozytywistów fundament poznania ludzkiego leży w doświadczeniu zmysłowym. Tylko te rezultaty poznawcze są naukowe, które można empirycznie sprawdzić , zweryfikować. Jeśli natomiast dana teza nie uzyska owego potwierdzenia w doświadczeniu , to należy uznać ją nie tylko za mieszkaniową lecz ponadto za tezę bezsensowną. Empiryczne weryfikalność decyduje zarówno o naukowości określonych zdań , jak też o ich sensowności.

68. Nieufność egzystencjalistów wobec rozumu.
Człowiek wolny jest jako jednostka ; całe jego życie polega na podejmowaniu decyzji i wyborów. Los ludzki spoczywa bez reszty w rękach ludzkich człowieka. Niekiedy jeden zły wybór poważnie zaważa na całej drodze życiowej. Musimy zdawać sobie sprawę z możliwości jakie otwiera przed nami przyszłość , dając nam rozmaite szanse, które nie są nam narzucone, lecz które wybieramy i my sami jesteśmy za to całkowicie odpowiedzialni, dlatego jesteśmy nieufni do rozumu.

69. Prawdy naukowe a prawdy objawione w filozofii tomistycznej.
Wznosząc się ku prawdzie rozum może popaść w sprzeczność z dogmatami wiary wbrew nauce awervoistów o dwoistej formie prawdy Tomasz głosił, że sprzeczność między dwoma twierdzeniami zawsze oznacza, iż jedno z nich jest fałszywe. A ponieważ w boskim objawieniu ,utrzymuje Tomasz , nie może być nic fałszywego, to z odkrycia takiej sprzeczności wynika , że myli się rozum a nie wiara, filozofia a nie teologia.

70. Poznawcza funkcja filozofii
Filozofia rozwiązuje pewne zagadnienia, formułuje określone koncepcje. Podając ogólny pogląd na świat człowieka i poznanie ludzkie wykrywając prawidłowości rządzące całą rzeczywistością zaspokaja nasze potrzeby poznawcze. Dostarcza takiego opisu naukowego , który w sposób całościowy dopełnia jej obraz, fragmentarycznie zarysowany w naukach szczegółowych . Każdy człowiek może w wiedzy filozoficznej znaleźć odpowiedź na pytania jakie stawia pod adresem bytu.

71. Kulturotwórcza funkcja filozofii.
Filozofia kształtuje treści światopoglądowe , w tym samym wywiera wielki wpływ na praktyczną postawę jednostki, a także zbiorowości w pełni akceptującej określony światopogląd. Odgrywa on decydującą wolę w postępowaniu człowieka , w praktycznym rozwiązywaniu poszczególnych spraw w podążaniu pewną wytkniętą linią życiową. Określa postawę , jaką jednostka zajmuje wobec otaczającej ja rzeczywistości.

72. Pojęcie przyczynowości we współczesnym świecie filozofii.
Przyczynowość jest to relacja między dwoma zdarzeniami. Teza Davidsona sugeruje, iż funkcjonujące naukach przyrodniczych pojęcie przyczynowości okazuje się przydatne także wtedy gdy objaśniamy poszczególne działania, wskazując na motyw czy zamiar. Swój stosunek do problemu "ciała" i "duszy" określa on jako "monizm anomalny" Nie dysponujemy żadnymi ścisłymi regułami łączenia zdarzeń mentalnych z fizykalnymi . Toteż objaśnienie przyczynowe jest możliwe tylko w języku fizykalnym.