jaki jest wpływ Unii Europejskiej na rozwój rolnictwa w Polsce ? POTRZEBUJE NA DZISIAJ .

„Dzięki Wspólnej Polityce Rolnej możliwe było i jest utrzymanie w rolnictwie dominacji gospodarstwa rodzinnego – podstawy ustroju rolnego Unii – oraz ochrona historycznie ukształtowanego Modelu Wsi Europejskiej”  Europejski Model Rolnictwa (EMR) Główne cechy modelu: - rolnictwo konkurencyjne zdolne stopniowo zwiększać eksport (na rynek światowy) bez nadmiernego subsydiowania - zrównoważony rozwój obszarów wiejskich w całej Unii - metody produkcji rolnej sprzyjające środowisku i zapewniające produkty o wysokiej jakości zdrowotnej, zgodnie z zapotrzebowaniem społecznym - rolnictwo zrównoważone z bogatymi tradycjami zorientowane nie tylko na wydajność, ale i na środowisko wsi i krajobraz, zapewniające żywność społeczeństwu i zwiększające zatrudnienie - prostsza bardziej zrozumiała polityka rolna, która jasno rozgranicza decyzje wspólnoty od tych, jakie powinny pozostać w kompetencji krajów członkowskich - polityka rolna zapewniająca, że wydatki na jej realizację są uzasadnione działaniem rolników oczekiwanym przez społeczeństwo ( ochrona i kształtowanie środowiska) Rozwijając produkcję, przetwórstwo i powiązania z rynkiem światowym, Unia stworzyła niezwykle złożony system ekonomiczno- prawny rozwijania rynku i podtrzymywania cen rolnych, wspierania modernizacji gospodarstw, rozwoju wsi i środowiska rolniczego, promocji i dotowania eksportu. „Corocznie Unia poświęca na te cele połowę swojego budżetu (ponad 40 mld euro). Do tego dochodzą środki budżetowe krajów w wysokości 15- 20 mld euro. Dla porównania- wsparcie polskiego rolnictwa szacuje się obecnie na 0,8 mld USD rocznie” Ponad to rolnictwo dofinansowywane jest w dużym zakresie przez konsumentów. Rolnictwo polskie zwiąże się za kilka lat z tak wysoko rozwiniętym i ściśle finansowanym rolnictwem Unii Europejskiej, będąc znacznie mniej rozwinięte, o wielokrotnie mniejszym wsparciu finansowym. Integracja w takiej sytuacji stwarza wielkie szanse dla naszego rolnictwa,ale rodzi także wielkie wyzwania, problemy i obawy. Polska musi bowiem w bardzo krótkim czasie dokonać wielu radykalnych zmian ekonomicznych, społecznych, w sferze postaw oraz w systemie oddziaływania państwa, zarządzania i administrowania rolnictwem. Dokonuje się to w procesie dostosowań przedakcesyjnych: prawa, instytucji, otoczenia rolnictwa i samych gospodarstw i przedsiębiorstw rolnych. Jak obecna polityka rolna Unii Europejskiej wpływa na ekonomikę gospodarstwa pokazuje poniższa tablica numer 1 ujmująca porównawczo podstawowe parametry typowego gospodarstwa rolnego Unii Europejskiej i Polski. Są to dwie różne historycznie ekonomiki. 

olskie rolnictwo na tle rolnictwa Unii Europejskiej Polskie rolnictwo różni się od rolnictwa UE pod wieloma względami. Wśród cech niekorzystnych można wymienić, takie jak: duża liczba gospodarstw małych obszarowo i słabych ekonomicznie. Jest ich ponad dwa miliony a średnia powierzchnia gospodarstwa indywidualnego wg GUS w 1998 roku wynosiła 9,3 ha w tym 8,2 ha UR, nie najlepsza przeciętna jakość gleb, dominują gleby lekkie, gorsze niż w większości krajów UE są też warunki atmosferyczne, słaby rozwój infrastruktury technicznej w wielu regionach kraju, który ogranicza napływ kapitału i tworzenie miejsc pracy poza rolnictwem, utrudniony dostęp młodzieży wiejskiej do systemu edukacji. Niedostatek kwalifikowanej kadry na obszarach wiejskich jest przeszkodą dla unowocześniania polskiego rolnictwa i awansu cywilizacyjnego wsi, trudna sytuacja finansowa większości gospodarstw rolnych. Ocenia się, że około 30% gospodarstw rolnych posiada zdolność do reprodukcji rozszerzonej majątku produkcyjnego. Jest to hamulec do inwestycji i rozwoju obszarów wiejskich, a właśnie korzyści wynikające ze zwiększenia skali i specjalizacji produkcji mają duże znaczenie dla zmniejszenia kosztów, wzrostu opłacalności produkcji i uzyskania przewagi konkurencyjnej, niski poziom samoorganizacji rolników – organizacje branżowe nie wykształciły jeszcze nowoczesnych form działania w zakresie zwiększenia efektywności produkcji i skutecznego marketingu, słaby rozwój infrastruktury rolniczej: rynków hurtowych, giełd towarowych, informacji rynkowej czy standaryzacji wyrobów. Cechy korzystne naszego rolnictwa, stanowiące swego rodzaju przewagi konkurencyjne, to: wyższa ekologicznie jakość produktów pochodzenia rolniczego, wynikająca z niższego zużycia nawozów mineralnych i środków ochrony roślin, niższe koszty pracy. Obecnie konkurencyjność takich polskich towarów jak owoce, warzywa czy niektóre produkty mięsne opiera się na taniej sile roboczej w Polsce, względnie obfite zasoby ziemi rolniczej w porównaniu do UE. Dzięki temu ziemię można mniej intensywnie użytkować, nie zagrażając środowisku. Mamy również duży udział gruntów ornych w całości użytków rolnych, co daje możliwość elastycznego dostosowania struktury produkcji roślinnej do potrzeb rynkowych, korzystna struktura wieku ludności rolniczej. Młodzi ludzie są bardziej dynamiczni i gotowi do podejmowania nowych zadań. W Polsce znaczący jest udział młodych rolników (35-44 lata), zwłaszcza w gospodarstwach powyżej 15 ha, Dominujące kierunki rozwoju rolnictwa w Unii Europejskiej W UE mają przewagę trzy (wg niektórych cztery) zasadnicze systemy rozwojowe rolnictwa [König i in. 1989, Borowiecki i Podleśny 1992, Kuś i Fotyma 1992, Sołtysiak 1993, Kośmicki 1993, Wieland i Marchlewski 1998]: rolnictwo konwencjonalne (wysokointensywne rolnictwo krajów uprzemysłowionych – skrajną odmianą tego rolnictwa jest rolnictwo typu high-tech-agriculture, które uważane jest często za czwarty, odrębny kierunek), rolnictwo integrowane, rolnictwo ekologiczne. Rozwój rolnictwa konwencjonalnego nastąpił w Europie, dzięki wprowadzaniu nowych technologii i protekcjonistycznej polityce rządów, w drugiej połowie XX wieku. Zasługą tego typu rolnictwa był znaczący wzrost produkcji rolnej. Największy przyrost nastąpił w krajach Europy Zachodniej w okresie od 1975 roku do 1991 roku. Zwyżka plonów pszenicy w krajach Unii Europejskiej wyniosła w tym okresie przeszło 50% (z 3,2 t/ha w 1975 do 4,9 t/ha w 1991 [Stanners i Bourdeau, 1995]. Choć w krajach UE występuje znaczne zróżnicowanie plonów zbóż, od 7 t/ha (Holandia) do 1,9 t/ha (Portugalia), to jednak dzięki wysokim przeciętnym plonom w przodujących krajach średnia produkcja zbóż z hektara była w końcu lat osiemdziesiątych o 63% wyższa niż w krajach Europy Centralnej i Wschodniej [Stanners i Bourdeau, 1995]. Jednocześnie ze wzrostem intensywności produkcji następował wzrost wydajności pracy, co doprowadziło do znacznego spadku liczby ludzi utrzymujących się z rolnictwa. W 1991 roku grupa rolników w Anglii i Belgii stanowiła mniej niż 3% ludności czynnej zawodowo (najwięcej w Grecji 21,6%). Wraz ze wzrostem produkcji zwiększa się powierzchnia gospodarstw. Tak np. w Wielkiej Brytanii średnią powierzchnię gospodarstwa wzrosła z 54 ha w 1970 roku do około 70 ha w 1996 roku, w Danii z 21 do 38 ha , itp. [Eurostat 1998]. W krajach o scentralizowanej gospodarce również następował wzrost produkcji, ale efektywność uzyskiwanych rezultatów była znacznie niższa. Tak np. od 1975 do 1990 wzrost produkcji zbóż we wszystkich krajach Europy Środkowej i Wschodniej wyniósł 18%. W Polsce w tym okresie przyrost plonów wyniósł 37% (z 2,4 t/ha do 3,3 t/ha). W Europie Zachodniej polityka subwencjonowania rolnictwa, zapewniająca wysokie gwarantowane ceny na produkty rolne, zakupy interwencyjne przez państwo, doprowadziła do dużej intensyfikacji produkcji. Spowodowała znaczącą eliminację półnaturalnych elementów krajobrazu rolniczego, takich jak kępy drzew, oczka wodne, zabagnienia itp. Następował znaczący wzrost powierzchni gospodarstw rolnych w trakcie którego, ze względu na wzrost wydajności pracy, eliminowano miedze, żywopłoty i inne nieużytki rolnicze utrudniające pracę maszyn. Tak np. po II Wojnie Światowej w Anglii usunięto około 200000 km zadrzewień śródpolnych i chociaż podjęto działania w kierunku ich restytucji to jednak nie zrekompensowały one strat, które do połowy lat osiemdziesiątych wyniosły 22% zadrzewień i żywopłotów [Ryszkowski, 1998]. RFN w okresie 1970 do 1985 r. osuszyła około 57% terenów podmokłych, a drenowanie dla celów rolniczych doprowadziło do przesuszenia wielu torfowisk. W Danii okres 30 lat (1954-1984) przetrwało tylko 12331 "oczek wodnych" i jezior z wyjściowej liczby 16854 [Bulow-Olsen,1988]. Specjalizacja produkcji rolnej doprowadziła do znacznego uproszczenia zmianowań roślin uprawnych lub nawet w pewnych skrajnych przypadkach do upraw monokulturowych przez parę lat na tym samym polu. Na wielu obszarach zanotowano bardzo silne zjawiska erozji wodnej. W Bawarii 50% ziem uprawnych narażonych jest na erozję, podobnie jest na innych obszarach rolniczych, gdzie relief sprzyja przyśpieszonym spływom powierzchniowym. Drugim negatywnym zjawiskiem intensyfikacji produkcji rolnej stały się przemysłowe fermy chowu zwierząt (produkcja mleka i mięsa) rozwinięte w Holandii, północnej Belgii, zachodniej Danii, Dolnej Saksonii. Nadmiar gnojowicy spowodował na tych terenach poważne zagrożenia czystości wody gruntowej oraz wód otwartych. Rolnictwo integrowane zaistniało w momencie kryzysu rolnictwa konwencjonalnego. W wyniku nasilających się procesów erozji, zanieczyszczeń wody, degradacji gleb, itp., na początku lat osiemdziesiątych stało się jasnym, że same osiągnięcia naukowe w zakresie uprawy roślin i hodowli zwierząt oraz kryteria ekonomiczne wolnego rynku i protekcjonizm rządów, zawarte w CAP nie wystarczają do zapewnienia trwałego i zrównoważonego ze środowiskiem rozwoju rolnictwa. Taki model rolnictwa, przynoszący znaczne sukcesy, został uznany za niepożądany i niebezpieczny dla środowiska, a ponadto bardzo kosztowny. Istota zagadnienia polega na znalezieniu kompromisu pomiędzy dotychczasowym wzrostem produkcji rolnej a ochroną środowiska i perspektywą rozwoju społecznego ludności wiejskiej. Działania w tym kierunku zostały podjęte przez UE, Radę Europy (RE) jak i Organizację Współpracy i Rozwoju Gospodarczego (OECD). Tak np. w celu ekstensyfikacji produkcji rolnej już w 1988 roku Europejska Wspólnota Gospodarcza wprowadziła szereg aktów modyfikujących CAP, wprowadzających program odłogowania ziemi uprawnej, zmniejszenia intensywności produkcji rolnej oraz reorganizacji produkcji w kierunku wytwarzania produktów nie zalegających w magazynach. Istotnym momentem w zmianie CAP było wprowadzenie w 1992 r. reformy zmniejszającej subwencjonowanie rolnictwa, obniżającej ceny na produkty rolne, ograniczającej koszty magazynowania nadwyżek żywnościowych. Ostatnim etapem reformy była Agenda 2000, która między innymi zakłada dalsze obniżanie cen gwarantowanych na produkty rolne oraz większe wydatki na zachowanie naturalnego charakteru terenów rolniczych np. sadzenie pasów wiatrochronnych, ekstensyfikację produkcji rolnej itd. Działania powyższe były związane z propagowaniem idei tzw. trwałego i zrównoważonego rozwoju. Koncepcja ta została ujęta w raporcie przygotowanym dla ONZ w 1987 roku pod tytułem "Nasza wspólna przyszłość". "W istocie swej trwały i zrównoważony rozwój oznacza taki proces zmian, w którym eksploatacja zasobów, kierunki inwestowania, kierunki postępu technicznego i zmiany instytucjonalne pozostają w harmonii i zachowują bieżąco i na przyszłość możliwości zaspakajania ludzkich potrzeb i aspiracji" [Ryszkowski, 1998]. Zagadnienia ochrony środowiska rolniczego można w ramach proponowanych rozwiązań sprowadzić do rozstrzygnięcia problemów związanych z zapewnieniem trwałego i możliwie bezkolizyjnego wypełniania przez obszary rolnicze wielorakich funkcji, a wśród nich szczególnie [Mizgajski,1998]: produkcji żywności o określonej jakości i ilości, zapewnienia odpowiedniego standardu sanitarnego dla mieszkańców wsi, utrzymania stabilności i różnorodności ekosystemów, utrzymania i rozwijania walorów estetycznych i rekreacyjnych. Wspomniane funkcje muszą być przestrzegane jako wzajemnie się uzupełniające a nie wykluczające. Rolnictwo ekologiczne, stanowiące trzecią gałąź rozwojową, nabiera szczególnie ostatnio coraz większego znaczenia w Europie Zachodniej. Rolnictwo ekologiczne oznacza system gospodarowania o zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej w obrębie gospodarstwa, oparty na środkach pochodzenia biologicznego i mineralnego nieprzetworzonych technologicznie. Podstawową zasadą rolnictwa ekologicznego to odrzucenie środków chemii rolnej, weterynaryjnej i spożywczej. Dzięki temu osiąga się dwa cele: ochronę środowiska produkcji rolniczej: gleby, wody, krajobrazu, wysoką jakość biologiczną płodów rolnych, nawiązującą do właściwości produktów powstających naturalnie w przyrodzie, bez integracji człowieka. Powierzchnia upraw ekologicznych w krajach członkowskich UE wynosi prawie 3 miliony ha, a liczba gospodarstw sięga 100 tys. Stanowi to ponad 2% powierzchni użytków rolnych i 1,5% liczby gospodarstw. W krajach UE coroczny przyrost liczby gospodarstw ekologicznych wynosi około 30%. Wartość rynku żywności ekologicznej w UE szacowana jest na 6 mld USD [Papuga, 2000].