Jak oceniasz działalność polityczną Władysława Grabskiego?

Władysław Grabski to człowiek nie tylko aktywny społecznie, ale i politycznie. Na początku swojej kariery politycznej w 1904 r. współzakładał nielegalny, związany z endecją Związek Pracy Narodowo – Politycznej. Rok później za swoją działalność został przez władze rosyjskie uwięziony. W tym czasie związał się z Narodową Demokracją. Działał w Izbie Państwowej i w Kole Polskim, które grupowało polskich posłów z zaboru rosyjskiego. A w latach 1906-1912 był trzykrotnie posłem w Dumie rosyjskiej. Podczas pełnienia tej funkcji walczył o autonomie Królestwa Kongreswego, a także dążył do zmniejszenia opodatkowania zaboru rosyjskiego. Udało mu się doprowadzić do uchwalenia przez Dumę kredytów na działalność polskich stowarzyszeń i kółek rolniczych oraz do wprowadzenia odpowiednich poprawek do rosyjskiej ustawy komasacyjnej, pozwalających na wykorzystanie jej także w Królestwie. Grabski nie wierzył jednak w mozliwość uzyskania niepodległości w oparciu o Rosję, dlatego zrezygnował w 1912 r. z kandydowania do IV Dumy i powrócił do kraju. Po powrocie do kraju został wiceprzewodniczącym w Centralnym Towarzystwie Rolniczym. W tym samym roku zaczął pełnić funkcję dyrektora w założonym przez siebie Biurze Pracy Społecznej i ukierunkował działalność Biura na przygotowanie powszechnego nauczania i budowy gminnych budynków szkolnych, przygotował także wydanie Roczników Statystycznych Królestwa Polskiego. Przed wybuchem I wojny światowej był prezesem Sekcji Społeczno-Ekonomicznej Towarzystwa Popierania Pracy Społecznej, które przez działalności wydawnicze dążyło do realizacji powszechnego nauczania. Po wybuchu I Wojny Światowej wszedł w skład utworzonego w 1914 r. w Warszawie z inicjatywy Narodowej Demokracji Komitetu Narodowego Polskiego, który reprezentował orientację prorosyjską, czyli zjednoczeniem ziem polskich pod berłem cara. We wrześniu 1914roku z inicjatywy Grabskiego powstał Centralny Komitet Obywatelski, którego był przewodniczącym. Komitet organizował prace związane z porządkowaniem życia społecznego rozbitego przez zaborców, reprezentował interesy ludności polskiej wobec rządu rosyjskiego. W czerwcu 1915 r. W. Grabski był członkiem delegacji polskiej do cara Mikołaja II w sprawie realizacji manifestu do Polaków głównodowodzącego wojsk rosyjskich, wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza. Manifest został ogłoszony 14 sierpnia 1914 r., obiecywano w nim połączenie po wojnie wszystkich trzech zaborów w jedną całość pod berłem cara. Efektem audiencji u cara było stworzenie mieszanej komisji polsko-rosyjskiej w sprawie scalenia ziem polskich, do której powołano także Grabskiego. Po wkroczeniu Niemców do Warszawy w sierpniu 1916r. i rozwiązaniu przez nich Centralnego Komitetu Obywatelskiego Władysław Grabski, w związku ze swą antyniemiecką postawą, opuścił Królestwo, wyjechał do Petersburga, gdzie został głównym pełnomocnikiem CKO.