Kultura starożytnych Greków.

Świat wierzeń greckich zapełniony był bogami i półboskimi herosami, a także nimfami i driadami, czyli boginkami żyjącymi w rzekach i drzewach. Najważniejsi bogowie spośród panteonu greckiego to bogowie olimpijscy, którzy mieli swą siedzibę na boskiej górze Olimp w północnej Grecji.
Spośród 12 bogów olimpijskich do najważniejszych należeli: Zeus - ojciec bogów i ludzi, bóg nieba i burzy; Hera - małżonka Zeusa, opiekunka kobiet i małżeństwa; Atena - bogini mądrości, roztropności, wojny i opiekunka miasta Aten; Afrodyta - bogini miłości i piękna; Apollo - bóg światła i słońca, opiekun sztuki i nauki; Demeter - bogini płodności, opiekunka rolnictwa.
Obok bogów olimpijskich w religii greckiej występowały bóstwa podziemne: Hades - bóg świata podziemnego; Persefona - jego małżonka, córka Demeter; Erynie - boginie zemsty; Hekate - władczyni wszystkich demonów świata podziemnego.
Obok bogów ważne miejsce w wierzeniach Greków zajmowali herosi. Najsłynniejszym spośród nich był Herakles, odznaczający się nadludzką siłą.
Starożytni Grecy kontaktowali się ze swymi bogami bezpośrednio przez modlitwy, ofiary i wyrocznie oraz przez misteria czyli kult dostępny tylko dla wtajemniczonych. Najbardziej znane w Grecji misteria eleuzyńskie odbywały się ku czci Demeter i jej córki Persefony. Także igrzyska olimpijskie organizowane były w czasie świąt ku czci Zeusa, po raz pierwszy odbyły się one w 776 r. P.n.e. w Olimpii.
Dla Greków życie trwało także po śmierci, a to za sprawą duszy, która docierała przez wielką wodę do Hadesu – królestwa zmarłych. Głęboko pod Hadesem znajdował się Tartar, miejsce gdzie karę ponosili źli ludzie. Niewielka liczba wybranych dostawała się na Pola Elizejskie, gdzie miała panować wieczna wiosna.
Najpiękniejszym wyrazem kultury starożytnych Greków były mity, służące wyjaśnianiu zwyczajów i wierzeń, początków świata i ludzi oraz bogów. W mitach znajdują wyraz przede wszystkim odwieczne problemy nurtujące czlowieka.
Grecy próbowali szukać odpowiedzi na pytanie o istotę świata i sens życia człowieczego. Były to pytania z dziedziny filozofii przyrody i filozofii człowieka. Heraklit był pierwszym zwolennikiem materializmu, jednego z dwóch głównych nurtów filozofii. Pierwszym filozofem, który swe dociekania wiązał z człowiekiem, był Sokrates (470-390 p.n.e.). Platon (427-347 p.n.e.) to jeden z najwybitniejszych filozofów starożytności. Był uczniem Sokratesa i jemu zawdzięczamy spisanie poglądów swojego mistrza. Platon był twórcą idealizmu. Założył własną szkołę filozoficzną zwaną Akademią. Uważał, że to idee są prawzorami dostrzeganych przez ludzi rzeczy. Wynikało stąd następne twierdzenie: to świat myśli jest światem prawdy, podczas gdy świat poznawany drogą doświadczenia zmysłowego jest światem pozorów.
Szczególną rolę w dziejach myśli ludzkiej odegrał uczeń Platona Arystoteles (384-322 p.n.e.). W ślad za swoim nauczycielem również utworzył własną szkołę, zwaną Liceum.
Grecy kontynuowali dorobek innych cywilizacji w dziedzinie medycyny. Z myślą medyczną Grecji związany jest kanon etyki lekarskiej, zwany „przysięgą Hipokratesa”. Nadrzędnym nakazem według Hipokratesa jest działanie dla dobra chorego i nieszkodzenie mu. Grecy przejęli od Babilończyków i Egipcjan wiedzę astronomiczną i rozwinęli ją. Podobnie rozwinęli arytmetykę i geometrię (twierdzenie Pitagorasa). Stworzyli podstawy techniki wojennej, np. Stworzyli machiny miotające zwane katapultami i balistami. Dla potrzeb teatru Grecy wprowadzili platformy na walcach i inne ruchome urządzenia, które pozwalały na stosowanie wyszukanych efektów scenicznych.
U początku teatru greckiego legła inspiracja religijna. Wywodził się on z kultu boga wina Dionizosa. Ku jego czci chór wykonywał pieśni pochwalne uzupełniane z czasem wystąpieniami aktorów. Już w V w. p.n.e. ukształtowały się dwa podstawowe gatunki dramatu: tragedia z ustalonym kanonem akcji, czsu i miejsca oraz komedia. Wybitnymi tragikami okresu klasycznego byli Ajschylos (Persowie), Sofokles (Antygona, Król Edyp) i Eurypides (Medea). Najbardziej znanym autorem komedii był Arystofanes.
Na długo starożytni Grecy ustalili w europejskiej tradycji literackiej kanony piękna. Zawarte one były w trzech rodzajach literackich: epice (VIIIw p.n.e.) np. Iliada, Odyseja Homera, liryce (VII-VIw p.n.e.) np. Poezja Anakreonta i Safony, dramacie (Vw p.n.e.)
Grecki ideał piękna najpełniej wyrażony został w architekturze i sztuce. W architekturze stworzono style: dorycki, joński i koryncki. Pierwszy cechowała prostota i surowość, drugi był lżejszy i bardziej smukły w proporcjach. Styl koryncki stanowił odmianę jońskiego i różnił się od niego dekoracją kapiteli w kształcie kosza z liśćmi akantu.
Złoty okres sztuki ateńskiej to czasy V w p.n.e. Wzgórze Akropol zapełniło się wówczas świątyniami i wspaniałymi posągami. Ateny stały się w czasach Peryklesa (500-429 p.n.e.) nie tylko stolicą demokracji, ale także sztuki greckiej. Był to także czas rozkwitu rzeźby. Działali wówczas trzej wybitni rzeźbiarze: Fidiasz, Myron i Poliklet. Rzeźby Fidiasza przytłaczały swym ogromem, dostojeństwem i bogactwem, bo miały ukazywać potęgę bogów olimpijskich. Do najwspanialszych należały rzeźby boga Zeusa z Olimpii i bogini Ateny z Partenonu, pokryte złotem i kością słoniową.
Troska o doskonałe wyrażenie proporcji ciała cechowała Polikleta. Ustalił on nawet, jak ma wyglądać idealny wzorzec ciała ludzkiego, zwany kanonem. Według Polikleta w posągu stopa człowieka powinna wynosić 1/6 długości ciała, głowa 1/8, a twarz i dłoń 1/10. Gdy dla Polikleta najważniejsze były kształt i proporcja ciała ludzkiego,czego wyrazem była rzeźba Doryforos, to dla Myrona istotne było ukazanie dynamiki wysportowanego ciała, czego dziełem jest jego rzeźba Dyskobol.
Sto lat później żyjący rzeźbiarze Skopas, Praksyteles i Lizyp zaproponowali pełne ekspresji oraz delikatniejsze od klasycznego ujęcie proporcji rzeźbinej postaci.