podsumuj ruchy totalitarne w dwudziestoleciu międzywojennym: faszyzm, nazizm i komunizm. Uwzględnij Polskę.

Faszyzm (z włoskiego fascio – wiązka, związek), kierunek polityczny powstały po I wojnie światowej, jako opozycyjny wobec działalności socjalistów i komunistów. Głoszący hasła skrajnie nacjonalistyczne, antydemokratyczne i antyliberalne, zmierzający do stworzenia państwa totalitarnego i monopartyjnego. Skupiał w swoich szeregach nie tylko tzw. warstwy średnie (średnia burżuazja miejska i wiejska, drobnomieszczaństwo, drobni kupcy, byli wojskowi), ale także najbardziej zacofane grupy klasy robotniczej (zwłaszcza w Niemczech). Nazizm, narodowy socjalizm, oficjalna ideologia NSDAP (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei, w skrócie Nazionalsozialisten). Jedna z odmian faszyzmu. Komunizm (z łaciny communis – wspólny, powszechny), zbiór poglądów ideologicznych i zbudowany na tej podstawie program polityczny dążący do stworzenia bezklasowego społeczeństwa, wprowadzenia zasad egalitaryzmu i zniesienia własności prywatnej. Społeczeństwo komunistyczne miało być ujednolicone pod względem przekonań i zachowań politycznych. Elementy ideologii komunistycznej (np. dotyczące sprawiedliwości) można spotkać zarówno u Platona, jak i Tomasza z Akwinu. W XV–XVIII w. przyjmuje postać komunizmu utopijnego, postulującego zniesienie własności prywatnej, likwidację podziału społeczeństwa na bogatych i biednych (prekursorzy: T. Morus, C.H. Saint-Simon, Ch. Fourier). W XIX w. P. Kropotkin głosi komunizm anarchistyczny, akcentujący absolutną wolność jednostki, zniesienie państwa i wprowadzenie własności kolektywnej – związku wolnych i samorzutnie powstałych stowarzyszeń produkcyjnych. Podstawą komunizmu jako zintegrowanej koncepcji ideologicznej jest Manifest Komunistyczny K. Marksa z 1848, według którego zbudowanie ustroju komunistycznego jest główną historyczną misją klasy robotniczej. Zadaniem proletariatu miało być zniesienie panowania burżuazji oraz przekształcenie społeczeństwa klasowego w bezklasowe, zorganizowane w formie samorządu powszechnego. Komunizm był głównym celem rewolucji proletariackiej, której rezultatem miało być państwo bez aparatu przymusu, bez alienacji pracy, zbudowane na zasadzie "od każdego według jego zdolności, każdemu według potrzeb". Teoretyczne rozważania Marksa uzupełnił W. Lenin, co doprowadziło do powstania koncepcji marksizmu-leninizmu, która jest składową częścią ideologii rewolucyjnej klasy robotniczej, tzw. komunizmu naukowego i podstawą ruchów komunistycznych, które przybrały postać partii komunistycznych. Naczelną pozycję w tej doktrynie zajmowała kwestia strategii walki rewolucyjnej. Rewolucja miała prowadzić do etapu dyktatury proletariatu, czyli hegemonii partii komunistycznej. Partie komunistyczne zdobyły władzę w Rosji (1917) i Mongolii (1924), później, zwłaszcza po II wojnie światowej w wielu krajach Europy Środkowej i Wschodniej (m.in. w Polsce, Czechosłowacji, Bułgarii, Rumunii, NRD), Azji (Chiny, Korea Północna, Wietnam), Afryce (Angola, Mozambik), Ameryce Środkowej (Kuba). W państwach gdzie ugrupowania komunistyczne przejęły władzę następowało wprowadzanie ustroju komunistycznego opartego na mechanizmach właściwych totalitaryzmowi. Charakteryzował się on m.in. dominacją partii we wszystkich sferach życia, podporządkowaniem partii ustawodawstwa, zespoleniem aparatu państwowego i partyjnego, stosowaniem przez państwo przymusu i kontroli życia publicznego (cenzura) i prywatnego, upaństwowieniem gospodarki oraz podporządkowaniem polityki interesom ZSRR. Upadek realnego socjalizmu w krajach Europy Środkowej i Wschodniej spowodował załamanie się ruchu komunistycznego i jego marginalizację. W latach 60. i 70. XX w. uzyskały też szerokie wpływy polityczne w niektórych krajach Europy Zachodniej (Francja, Włochy).