MOŻE BYĆ?????????????? • azot – w przemys³ach: chemicznym, elektronicznym, oświetleniowym, spo¿ywczym, papierniczym, w obróbce metali, budownictwie, w badaniach naukowych • argon – w metalurgii, obróbce metali, elektronice, w przemys³ach samochodowym i oświetleniowym, w badaniach naukowych • acetylen – w obróbce metali, przemyśle szklarskim, w badaniach naukowych • amoniak – w przemyśle chemicznym i ch³odnictwie • ditlenek wêgla – w metalurgii, przemys ³ach chemicznym i spo¿ywczym, w ch³odnictwie, ochronie środowiska i badaniach naukowych • hel – w astronautyce, lotnictwie balonowym, medycynie, w obróbce metali i w badaniach naukowych • powietrze sprê¿one – w metalurgii, przemyśle chemicznym, badaniach naukowych • siarkowodór – w przemyśle chemicznym, badaniach naukowych • tlenek wêgla – w przemys³ach chemicznym, elektronicznym i tworzyw sztucznych, w wielkiej syntezie organicznej • wodór – w przemys³ach chemicznym, spo¿ywczym, szklarskim, w badaniach naukowych. Wymienione gazy w zale¿ności od ich zastosowania „produkowane” s¹ o ró¿nym stopniu czystości, od kilku do tysiêcznych wartości procentowych domieszek. W badaniach laboratoryjnych zazwyczaj stosowane s¹ gazy o wysokiej czystości, st¹d czêsto zwane s¹ gazami specjalistycznymi (w medycynie – gazy medyczne, w przemyśle spo¿ywczym – gazy spo¿ywcze). Ich produkcj¹, rozlewaniem i dystrybucj¹ zajmuj¹ siê wyspecjalizowane firmy o zasiêgu krajowym, europejskim i światowym. Do odbiorców przemys³owych gazy przesy ³ane s¹ ruroci¹gami, cysternami kolejowymi dr MA£GORZATA POŚNIAK doc. dr hab. ZBIGNIEW MAKLES Centralny Instytut Ochrony Pracy – Pañstwowy Instytut Badawczy Prace z u¿yciem gazów technicznych w butlach nale¿¹ do prac wyj¹tkowo niebezpiecznych, zagra¿aj¹cych zdrowiu i ¿yciu pracownika. W zale¿ności od rodzaju gazu zagro¿enia te mog¹ mieæ charakter toksyczny, po¿arowy i wybuchowy. W artykule zaprezentowano wybrane informacje o gazach technicznych, znakowaniu butli i pojemników, bezpieczeñstwie pracy, podstawach detekcji gazów oraz przepisach prawnych dotycz¹cych gazów technicznych i obchodzenia siê z nimi. The use of technical gases in bottles – selected safety issues Work with technical gases in chemical, medical and industrial laboratories is exceptionally dangerous and is a threat to workers’ health and life. Depending on the gas, it can pose a toxic, fire or explosive hazard. This article discusses selected issues related to technical gases, labels of bottles and containers, occupational safety, principles of detecting gases and current regulations on technical gases and their handling. 22Gazy techniczne Nazw¹ gazy techniczne określa siê gazy lub ich mieszaniny maj¹ce ró¿norodne zastosowanie w przemyśle oraz w badaniach naukowych. Nale¿¹ do nich acetylen, amoniak, argon, azot, ditlenek wêgla, ditlenek siarki, hel, metan, powietrze sprê¿one, siarkowodór, tlen, tlen techniczny, tlenek wêgla, wodór, gazy spawalnicze, gazy ciek³e. Otrzymywane s¹ z powietrza na drodze separacji kriogenicznej i rozdzia³u (destylacji) skroplonego powietrza na poszczególne gazy, separacji z wykorzystaniem membran oraz sposobem absorpcji wybiórczej na sitach molekularnych (tlen, azot, argon, hel, powietrze), ze źróde³ naturalnych (hel, ditlenek wêgla) lub w procesach chemicznych, elektrochemicznych i biochemicznych (acetylen, amoniak, siarkowodór, tlenek wêgla, ditlenek wêgla, ditlenek siarki, tlenki azotu, wodór, chlor i in.). Ich wykorzystanie jest bardzo szerokie: • tlen powszechnie stosowany jest w metalurgii, obróbce metali, w przemys³ach: chemicznym • argon – barwa butli szara u góry ciemnozielona, napisy czarne • hel – barwa butli szara u góry br¹zowa, napisy czarne • acetylen – barwa butli kasztanowa, napisy bia³e • ditlenek wêgla – barwa butli szara. Sposób znakowania barwnego butli z gazami technicznymi opisany jest w normie europejskiej,
