Zabytki Dolnego Śląska

Zabytki Dolnego Śląska

1. Zamek Grodno w Zagórzu Śl. z XIII wieku - obecnie muzeum
Zamek Grodno jest jednym z najlepiej zachowanych średniowiecznych zamków śląskich. Powstał w XIII wieku jako jedno z ogniw systemu ochronnego na południowej granicy księstwa Świdnicko - Jaworskiego. Początkowo w rękach Piastów, potem czechów, mocno związanej z Polską rodziny panów z Łagowa - którzy przebudowują gotycki zamek w stylu renesansowym. Kolejnym właścicielem jest feudał niemiecki Jerzy von Eben. W 1789 r. wali się ściana południowa na dziedzińcu gotyckim oraz sąsiednie skrzydło mieszkalne. Prace konserwatorskie podjęte w 1824 miały przystosować obiekt dla potrzeb ruchu turystycznego. Prace konserwatorskie prowadzono również w latach 1957 - 1858 kiedy to umocniono wieżę, zabezpieczono mury i stworzono muzeum. Zespół zamkowy składa się z gotycko - renesansowego zamku górnego, wieży na skale oraz zamku dolnego - najmłodszej części. Zamek zbudowany jest z kamienia, a cegły użyto w późniejszych przybudówkach i renesansowych antykach. Wieża jest u dołu czworokątna, a wyżej ośmioboczna. Górna część zamku jest w ruinie. Na szczególną uwagę zasługują renesansowe portale oraz grafitowe dekoracje budynku bramnego. Na dziedzińcu znajduje się zabytek przyrody - stara lipa zwana sądową a w ocalałych salach mieści się niewielkie muzeum Wałbrzyskiego Oddziału PTTK. Z wieży zamkowej rozciąga się panoramiczny widok na zaporowe Jezioro Bystrzyckie ze oraz na okoliczne wsie.
2. Kościół św. Anny w Olszyńcu z XVI wieku.
Kościół św. Anny w Olszyńcu - jest to późnorenesansowy kościół poewangelicki /obecnie katolicki z 1593 r. restaurowany w 1926 r. Kościół ma drewniany strop kasetonowy. Obecny dach kościoła blaszany w przeszłości był gontowy/ prowadzone prace konserwatorskie w roku 1963 i 1964 objęły remont dachu, muru cmentarnego i wnętrza kościoła. Na obronny charakter obiektu wskazuje jego położenie na wzniesieniu oraz otoczenie murem i otworami strzelniczymi na strychu.
3. Kościół św. Rodziny w Niedźwiedzicy zbudowany pod koniec XV wieku
Późnogotycki kamienny kościół pod wezwaniem św. Rodziny z około 1600 r. przebudowany w 1704 /kruchta i zakrystia/, restaurowany w 1870 r. Wewnątrz późno gotycki tryptyk /Madonna z Dzieciątkiem, św. Wawrzyniec i św. Mikołaj z 1629 r./W kościele zachowały się renesansowe portale, gontowe pokrycie dachu zostało również zmienione na blaszane, zabytek w dniu dzisiejszym nadal spełnia funkcję służąc mieszkańcom wsi. Na zewnątrz znajduje się jeden z krzyży pokutnych oraz lipy - pomniki przyrody.
4. Drewniana XIX wieczna dzwonnica w Jugowicach
Dzwonnica wybudowana w 1828 r. restaurowana była w 1893 r.

5. Kościół św. Barbary w Walimiu
Kościół św. Barbary w Walimiu wybudowany w 1548 r. z wieżą z 1977 r. Do 1964 r. był kościołem ewangelickim, następnie katolicki. Jest to budowla jednonawowa z wydzielonym węższym prezbiterium i potężną kwadratową i oskarpowaną wieżą zwieńczoną ostrosłupowym hełmem. Dach kościoła jest dwuspadowy, okna zamknięte półkoliście. W wieży skromny kamienny portal z 1777 r. o fantazyjnym wykroju. Przy kościele kaplica grobowa Klinberga z 1810 r. o frontonie nawiązującym do łuku triumfalnego. Wewnątrz sarkofag i marmurowa figura.

6. Kościół św. Jadwigi w Walimiu
Kościół św. Jadwigi przy ul. 3 - go Maja Podobno w 1741 wzniesiono tu kościół drewniany zastąpiony w latach 1748 - 1751 murowanym ufundowanym przez rodzinę von Seydlitz. Kościół był przebudowany pod koniec XVIII w. Po wojnie nie był używany, w latach 1959 - 1964 oraz 1975 - 1976 dwukrotnie odnawiany. Obecnie kościół katolicki.
7. Krzyże pokutne - ewenement w skali Dolnego Śląska
Oprócz krzyża pokutnego w Niedźwiedzicy na terenie gminy można spotkać jeszcze inne np. w Glinnie, wokół kościoła kamienny mur cmentarny z kapliczką. Po obu stronach kapliczki wmurowane są dwa krzyże pokutne o wym: 108 x 66 cm. z wyrytym narzędziem zbrodni - kuszą oraz 77 x 63 z wyrytym mieczem/ /górna część jest zniszczona/ oraz przy ulicy Drzymały w Zagórzu Śląskim, kilka krzyży zgromadzony jest w Muzeum Zamku Grodno.
8. Ruiny pałacu z XVIII wieku w Michałkowej
Pałac w dole wsi użytkowany jako dom wczasowy spłonął. Po pożarze zachowały się nikłe ślady w postaci zniszczonych zewnętrznych schodów wejściowych i nielicznych detali z kamienia. Był to najcenniejszy zabytek Michałkowej, barokowy wzniesiony w 1757 r. przebudowany w XIX w. Posiadał interesującą bryłę, bogato zdobione elewacje i dobry detal kamieniarski. Pałac ten znajduje się wykazie tzw. skrytek Grundmana (złoto Wrocławia)
9. Zabytkowe kamieniczki.
Zabytkowe kamieniczki można spotykać na terenie całej gminy. W samym Walimiu wiele jest kamieniczek z XVIII wieku przebudowanych w wieku XX /np. Konopnickiej 1, 2, Kościuszki 1,3,4, Wyszyńskiego 8, 9, 10/.
10. Pomniki przyrody - stare drzewa
Są to stare lipy:
? Zagórze Śl. (park przy sanatorium)
? Walim ul. Kilińskiego 3
? Niedźwiedzica przy kościele.
11. Zabytki techniki:
Zabytkiem techniki jest zespół budynków byłych ZPL Walim. Wszystkie obiekty powstały ok. 1870 r.
Walim - turystyka i wypoczynek
Rejon Gór Sowich posiada bardzo atrakcyjne warunki krajobrazowe i klimatyczne, co stwarza możliwości wykorzystania dla potrzeb turystyki przez cały rok. Teren nasycony jest dużą ilością zabytków, atrakcji turystycznych.
W gminie Walim znajdują się dwa rejony o szczególnej atrakcyjności, ale o znacząco zróżnicowanych walorach, umożliwiających prowadzenie różnych form rekreacji i wypoczynku:
? Jezioro Bystrzyckie z kompleksem lasów, rezerwatem krajobrazowo - drzewostanowym ?Góra Chojna ? i górującym nad jeziorem z Zamkiem Grodno
? rejon wsi Rzeczka o zupełnie odmiennych walorach krajobrazowych i klimatycznych który znajduje się u podnóża zalesionego masywu Wielkiej Sowy.
Największym walorem Rzeczki są doskonałe warunki narciarskie zarówno do uprawnienia narciarstwa wyczynowego na północno - wschodnich stokach Sokoła na powstałej ?Stacji narciarskiej Rzeczka?jak i narciarstwa śladowego, zwłaszcza w masywie Wielkiej i Małej Sowy.
Atrakcyjność turystycznych terenów gminy podnosi ich dostępność komunikacyjna i najbardziej malownicza droga prowadząca z Walimia przez Przełęcz Walimską do Rościszowa
Obecnie główną atrakcją Walimia stała się uruchomiona w 1995 r. Turystyczna Trasa Podziemnych Fabryk Walimia o długości 750 m. Prowadzi ona przez wykutą w skale budowaną w czasie drugiej wojny światowej przez więźniów nieukończoną fabryką broni. Teren te są chętnie odwiedzana przez turystów tak latem jak i zimą.
Na terenie Rzeczki i Walimia zlokalizowanych jest zespół 6 wyciągów narciarskich oraz wyciąg narciarski ?Bartek? z urządzeniami do wytwarzania sztucznego śniegu. Na wschodnich zboczach Wielkiej Sowy zespół 2 wyciągów orczykowych o łącznej długości 2 km. Przy Ośrodku KWK ?RZECZKA? istnieje wypożyczalnia skuterów śnieżnych.
Dzięki sprzyjającym warunkom terenowym, rozwinięta jest w gminie turystyka piesza. Ułatwieniem dla tego typu turystyki jest dobrze oznakowana sieć szlaków turystycznych :
? szlak martyrologii Jugowice - Walim - Rzeczka - Głuszyca
? dwa szlaki śladem Zamków Piastowskich.
Turystów przyciąga atrakcyjne położenie Gminy w malowniczej dolinie rzeki Walimki u podnóża Gór Sowich, a tym samym bogactwo zieleni i atrakcje przyrodniczo - krajobrazowe.
Największym akwenem wodnym na terenie gminy jest zaporowe Jezioro Bystrzyckie w I klasie czystości wód powierzchniowych w Zagórzu Śl. z kompleksem lasów - rezerwatem krajobrazowo - drzewostanowym ?Góry Chojna?, Zamkiem Grodno wybudowanym przez Księcia Świdnicko - Jaworskiego Bolka I.

WALORY KRAJOBRAZOWE

1. - 1015 m, najwyższy szczyt Gór Sowich, a zarazem jeden z najwyższych w polskich Sudetach środkowych, ustępujący jedynie graniczącym szczytem Gór Orlickich. Wielka Sowa jest wybitnym punktem widokowym.Roztacza się z niej jedna z najpiękniejszych i najrozleglejszych panoram górskich, panorama praktycznie całych Sudetów. Przy dobrej pogodzie z Wielkiej Sowy można zobaczyć Wrocław pomiędzy Ślężą, a Radunią a w kierunku północno zachodnim masyw Śnieżki. Bardzo efektownie prezentuje się panorama z Wielkiej Sowy w godzinach nocnych, przy dobrej przejrzystości powietrza.
2. ?Przełęcz Walimska? - na wysokości 755 m npm. Płytkie siodło w bocznym grzbiecie odchodzące na północ od Wielkiej Sowy, oddzielające od niej niewiele wyższą Przygodną Kopę. Przez Przełęcz Walimską prowadzi bardzo malownicza i wiekowa szosa nr 383, łącząca Dzierżoniów - Walim - Wałbrzych, jest to trasa corocznych rajdów samochodowych, dolnośląskiego w miesiącu maju oraz do roku 1997 Rajdu Polski w miesiącu czerwcu.
Otoczenie ?Przełęczy Walimskiej? jest widokowe, szczególnie atrakcyjne prezentuje się północna część Gór Sowich z Ostrzewą i Kokotem na pierwszym planie. Znad przełęczy można oglądać Góry Wałbrzyskie, a przy dobrej pogodzie nawet Karkonosze. W 1979 r. urządzono na przełęczy duże zagospodarowane miejsce odpoczynku, cieszące się znacznym powodzeniem, ponieważ jest to najdogodniejszy punkt wyjście na masyw Wielką Sowę. Wzdłuż szosy, skrajem lasów przebiega granica Parku Krajobrazowego Gór Sowich.
3. Przełęcz Niedźwiedzia - Przez przełęcz przebiega żółty szlak z Wałbrzycha przez Jedlinę Zdrój,Zagórze Śl. Świdnicę, Ślężę do Sobótki. Z przełęczy widać ruiny Zamku Grodno, Wielką Sowę z wieżą widokową, przy dobrej widoczności zdjęcie w kierunku Ślężę, bardzo dobrze widać Świdnicę zwłaszcza zamku Grodno oświetloną w nocy. Ze szczytu Niedźwiedzicy w kierunku południowym w dolinie Bystrzyce widoczna jest Jedlina Zdrój, Głuszyca i okoliczne wzniesienia. Ciekawostką tego miejsca jest występowanie bardzo często zjawiska atmosferycznego - tęczy. Tęczę można zaobserwować w okresie letnim prawie po każdym deszczu. W roku 1997 ukazała się zaś w miesiącu lutym.
4. Jezioro Bystrzyckie - Jedno z najpopularniejszych i najpiękniejszych jezior zaporowych w Sudetach. Powstało na początku XX wieku. Po katastrofalnych powodziach w Sudetach pod koniec XIX wieku w wielu miejscach postanowiono zbudować jeziora zaporowe i suche zbiorniki przeciwpowodziowe. Ostatecznie w roku 1911 zaczęto wznoszenie potężnej kamiennej zapory spiętrzającą wodę rzeki Bystrzycy, budowa trwała do roku 1914

Ostatecznie powstała zapora o imponujących wymiarach:
? wysokość zapory 44 m
? długości w koronie 220 m
? grubość podstawy 23 m, grubość korony 6 m

Jednocześnie korona zapory została udostępniona turystom, zdjęcie zapory łącząc szlak spacerowy z góry zamkowej wokół jeziora. Powstały w ten sposób zbiornik wody na Bystrzycy - Jezioro Bystrzyckie gromadzi do 8 mln m3 wody. Jezioro ma około 3,3 km długości przy szerokości nie przekraczającej średnio 300 m, w najszerszym miejscu około 500 m. Poniżej zapory powstała niewielka hydroelektrownia, wyposażona do dnia dzisiejszego w ciągle sprawne turbiny i generatory firmy Simensa. W roku 1997 w budynku czynnej elektrowni wodnej uruchomiono muzeum energetyki wodnej na Dolnym Śląsku.

Muzeum
Jeśli przyjrzeć się bliżej historii ludzkości, to okazuje się, że w zasadzie jest ona ciągiem wojen, ustawicznego rozwijania i udoskonalania technologii zabijania. Proces gwałtownego rozwoju zapoczątkowany pod koniec XIX wieku, okazał się żywiołem, który przerósł możliwości opanowania go w pełni przez człowieka. Co w końcowym efekcie przyniosło dwa kataklizmy, które w odstępie zaledwie dwudziestu lat przetoczywszy się przez kontynent europejski, ogarnęły cały świat. Niemożliwość opanowania tego doprowadziła m. in. do powstania totalitaryzmu, którego dziełem stały się obozy koncentracyjne. Najpierw I a później II wojna udowodniły światu prawdę o ciemnej stronie ludzkiego charakteru. Lecz jeśli w czasie pierwszej wojny udoskonalano jedynie technologię prowadzenia działań wojennych, to druga przyniosła światu technologię eksterminacji narodów.
Obozy koncentracyjne były miejscem gdzie izolowano i rozprawiała się z przeciwnikami, by z czasem przeistoczyć się w miejsca niewolniczej pracy i "fabryki" śmierci. Dziś są one tą częścią historii ludzkości, która budzi w człowieku poczucie naturalnego wstydu i równie naturalną potrzebę zapomnienia. Lecz właśnie w imię własnego człowieczeństwa nie wolno nam tego uczynić. Dlatego celowe jest tworzenie w miejscach zbiorowej kaźni, jakimi niewątpliwie były obozy koncentracyjne, miejsc pamięci i obiektów muzealnych. Nie po to by przypominać światu, że zrobili to Niemcy III Rzeszy czy też Rosjanie, lecz by przypomnieć człowiekowi do czego niestety może być on zdolny. Miejscem takim jest między innymi właśnie Muzeum Gross-Rosen, o którego powstaniu zadecydował 21 kwietnia 1983 roku Minister Kultury i Sztuki, nadając mu jednocześnie statut, określający jego cele i zadania.
O utworzenia Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy zabiegały środowiska więźniarskie i ówczesne władze lokalne mające świadomość, że nieustanny upływ czasu zmniejsza realną możliwość racjonalnego zaistnienia takiej instytucji, z uwagi na niewielką ilość ocalałych dokumentów dotyczących funkcjonowania KL Gross-Rosen. Tak więc w trzydzieści osiem lat po zakończeniu II wojny światowej Muzeum Gross-Rosen podjęło pracę mającą na celu udokumentowanie cierpienie i śmierć tysięcy ludzi właśnie na tym skrawku ziemi. Był to poniekąd ostatni stosowny moment by ocalić od zapomnienia mały fragment najwstydliwszej części historii współczesnego świata.

Ruiny kościoła gotyckiego we wsi Sobota

Gotycki kościół w ruinie? To na Śląsku prawdziwa rzadkość. Kilkanaście kilometrów od Lwówka Śląskiego znajduje się wieś Sobota. Trafić do niej jest dosyć trudno, choć znaleźć ją można na każdej mapie Dolnego Śląska. My tam dojechaliśmy od strony Wlenia, przez Bystrzycę, Bełczynę i Radomiłowice.
We wsi, na wzgórzu (z drugiej strony ulicy przy której jest nowy kościół) znajdują się otoczone obronnym murem ruiny gotyckiego kościoła. Już samo wejście z magicznym czarnym kotem wprowadza tajemniczą atmosferę. Na czubku znajduje się bocianie gniazdo, a wokół ruin nieczynny już cmentarz.
Budowla mogła pełnić funkcje obronne, gdyż opasuje ją potężny kamienny mur, wewnątrz którego znajduje się zniszczony, nieczynny cmentarz. Porozrzucane fragmenty starych pomników, krzyży i płyt nagrobnych porasta bujna dziką roślinność. Wnętrze kościółka także opanowały krzewy i młode drzewa, które latem tworzą piękne zielone sklepienie. Kościół został wzniesiony na początku XIII wieku, a pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1212 roku, kiedy ufundowano dzwon. Świątynią opiekowali się mieszczanie ze Lwówka, którzy byli właścicielami znajdujących się w okolicy kopalni złota. Przypieczętowaniem tego było przyznanie w 1540 roku magistratowi lwóweckiemu tzw. prawa patronatu nad kościołem. Przetrwało ono aż do 1945 roku. Świątynia była budowlą jednonawową na planie zbliżonym do kwadratu, z prostokątnym prezbiterium, czworoboczną wieżą i dobudowaną w 1701 roku (taka data jest zachowana na jej szczycie) kruchtą. Do dziś zachowały się ściany, portale wejściowe i resztki prezbiterium. Najciekawszym obiektem w zniszczonym całkowicie wnętrzu jest ufundowane w latach osiemdziesiątych XVII wieku epitafium Dwudzielna płyta przedstawia kobietę i mężczyznę w barokowych strojach dworskich a u ich stóp kilkoro klęczących dzieci. Architektura budowli nawiązuje do świątyń Pragi i Wrocławia. Na ścianach bocznych prezbiterium znajduje się charakterystyczny trójlistny fryz znany z wrocławskiego kościoła św. Elżbiety . Z kolei sieciowe sklepienie jednonawowego prezbiterium jest podobne do sklepienia w kościele św. Marcina w Pradze. Kościół w Sobocie uległ zniszczeniu w czasie drugiej wojny światowej i od tego czasu popada w ruinę.

Dobre Źródło - Kaplica Św. Anny
Dobre Źródło znajduje się na zboczach Grabowca na wysokości 668 m.n.p.m. Jest to jedno z najstarszych miejsc w okolicach Karkonoszy do którego dotarł człowiek. Rozgłos miejsce to zawdzięczało tryskającemu na stoku źródłu, którego woda miała cudowne właściwości. Jedna z legend głosi, że po wypiciu wody z tego źródła ozdrowiał ranny jeleń.
Według historyków tędy też wiodła najstarsza trasa na Śnieżkę, a po zamianie kaplicy na Śnieżce na schronisko - właśnie tu przeniesiono ołtarz i wyposażenie (m.in. obraz św. Wawrzyńca). Pierwszą kaplicę postawiono tu już w XIII wieku. Została ona jednak zniszczona przez husytów. Kolejną postawili w 1481 roku bracia Melchior i Konrad Schaffgotschowie, a w 1718 roku graf Hans Anton von Schaffgotsch kazał wznieść tu kaplicę Świętej Anny, która stoi do dziś. Jest to barokowa budowla centralna na rzucie elipsy. Obok kościółka znajdowała się leśniczówka, w której można się było pożywić. Obecnie obok kaplicy jest w budynku XIX-wiecznej gospody schronisko Fundacji im. św. Brata Alberta.
Źródło miało (i ma, oczywiście) jeszcze jedną właściwość. Otóż, każdy, kto z ustami pełnymi cudownej wody siedem razy obejdzie kaplicę dookoła, w najbliższym czasie przeżyje wielką, miłosną przygodę. Dlatego też źródełko nazywane bywa Źródłem Miłości.

Łatwe dojście i magiczna moc wody sprawiały, że miejsce to było tłumnie odwiedzane zarówno przez turystów, jak i osoby, które chciały przeżyć miłosną przygodę.

Domy pisarzy i artystów

? Dom Hauptmanów w Szklarskiej Porębie
? Dom Hauptmanów w Jagniątkowie
? Dom Hoffmana w Szklarskiej Porębie

Turystyka zimowa

Pomimo całkiem niezłych warunków przyrodniczych zimowe zagospodarowanie turystyczne w Polsce, także na Dolnym Śląsku jest beznadziejne. Najlepiej świadczy o tym fakt, że zimą podczas krótkiej informacji o pogodzie w telewizji publicznej podają przejezdność chyba wszystkich tras narciarskich w kraju.
Najlepsze warunki do uprawiania narciarstwa i sportów zimowych znajdują się w Sudetach:
? Rejon Karpacza
? Rejon Szklarskiej Poręby
? Masyw Śnieżnika - okolice Czarnej Góry
? Góry Orlickie - Zieleniec
? Góry Sowie - Rzeczka
? Kóry Kamienne - okolice schr. Andrzejówka
W Sudetach organizowane są dwa najpopularniejsze w kraju biegi narciarskie: Bieg Piastów w Jakuszycach (Karkonosze/ Góry Izerskie) i Bieg Gwarków