Świat wartości człowieka homeryckiego i jego literackie realizacje w literaturze
HOMER - BIOGRAFIA
Homer (co dosłownie znaczy ślepiec lub zakładnik) żył na przełomie IX a VIII w.p.n.e. Był wielkim epikiem greckim uważanym za autora „Iliady” i „Odyseii”, a według legendy ślepym śpiewakiem wędrownym.
Urodził się prawdopodobnie w jońskiej Smyrnie lub w Chios, w Azji Mniejszej.
KWESTIA HOMERYCKA
W czasach nowozytnych powstała tzw. Kwestia Homerycka, czyli spór uczonych o autorstwo Iliady i Odyseji.
Powstawały rózne tezy co do pochodzenia dzieł. Twierdzono, że epopeje Homera powstały w X w.p.n.e. jako twórczość ustna, a spisane dopiero w wieku IV p.n.e. Przez cały wiek XIX trwał spór między badaczami, czy Iliada i Odyseja są poematami różnych autorów, czy jednego, za którym opowiadali się uczeni.
- Unitaryści uważają, że Homer jest autorem Iliady i Odysei.
- Pluaryści uważają, że te dwa dzieła stworzyli różni ludzie i poszczególne pieśni Iliady były tworzone przez kilku autorów.
MITYCZNY, BAŚNIOWY ŚWIAT "ILIADY" I "ODYSEI"
- Akcja rozgrywa się na dwóch płaszczyznach, boskiej i ludzkiej. W Iliadzie widać to na przykładach ingerencji boskich w akcję. Część bogów staje po stronie Troi, część po stronie Greków. Toczą oni między sobą bój tak jak ludzie.
- Motywacja wszystkich wydarzeń ma charakter mitologiczny, to znaczy życie człowieka zdeterminowane jest wolą bogów. Na przykład mierzenie losów walki Achillesa z Hektorem, jak i również to, że Grekom miało się nie wieść dopóki Achilles nie pogodzi się Agamemnonem,
Bohaterowie są herosami - półbogami, są wyidealizowani.
Istniał paraleizm działania bohaterów i bogów.
Występuje paralelizm akcji - dwa ciągi wydarzeń, działalność ludzi i działalność bogów (realistyczny i nadzmysłowy). O końcowym wyniku decyduje przeznaczenie (Mojra), któremu podlegają zarówno ludzie jak i bogowie - Mojra jest wyrazem niezmiennego porządku świata. Bogowie nie przewyższają ludzi pod względem etycznym.
Achajom sprzyjali: Posejdon, Hera, Atena, Hefajstos.
Trojanom: Dzeus, Hermes, Apollo, Afrodyta.
Rozwinięcie
Główne postacie-herosi występujący w "Iliadzie" i "Odysei"
Bohaterowie Greccy: Agamemnon, Nestor, Achilles, Patroklos. Diomedes, Odyseusz
Bohaterowie z Troi: Priam, Parys, Hektor, Kasandra.
CECHY BOHATERA HOMERYCKIEGO
Ideał wojownika achajskiego:
1. potężna budowa fizyczna,krzepa, muskulatura (kanonem kultury antycznej było piękno ludzkiego ciała)
2. roztropność, racjonalizm, konkretność
3. honorowy, odważny w boju
4. spryt ( cecha bardzo ceniona - Odyseusz)
5. patriotyzm
Bohaterowie eposu są wyidealizowani. Najwyższą ich wartością jest męstwo, waleczność, spryt, podstęp. Achilles i Hektor są postaciami tragicznymi, określone jest, że obaj zginą i Troja padnie.
Achilles - tesalski bohater, król Myrmidonów we Ftyi, był synem Peleusa i pięknej boginki morskiej Tetydy. Jego potężnie rozbudowana sylwetka, proporcjonalność i dorodność postawy kontrastowała z delikatnymi, subtelnymi rysami pięknej twarzy. Był tak delikatnej urody, że w sukniach panieńskich wydawał się siostrą królewien. Heros o niezwykłym, niemal dziewczęcym wdzięku, ale jak najbardziej odważnej, nieustraszonej duszy, ogromnej sile i żelaznym charakterze. Nawet najmężniejsi czuli przed nim trwogę.
"Tak Hektor rozmyślając, czekał - a już nadbiegał Achilles,
Bogu wojny podobny, w szyszaku o kicie falistej
Włócznią peliońską z jesionu nad prawym barkiem potrząsnął
Groźnie, a spiż jego zbroi dookoła błyski rozsiewał,
Niczym ognia pożoga lub słońca jaśń wschodzącego.
Zadrżał Hektor, gdy ujrzał Pelide, nie stało mu ducha
Trwac u bramy, lecz od niej w ucieczce pierzchnął zlękniony.
Rzucił się za nim Achilles, w swe nogi ufny polotne
Tak biegł prosto w zajadłym pościgu, a Hektor
Chyżo wyrzucał kolana, uchodząc przed nim pod murem."
Był prototypem greckiej koncepcji męskiej odwagi i urody, ideałem młodzieńca, który przekłada krótkie, ale pełne chwały życie nad długą i gnuśną egzystencję.
Achilles wykreowany został przez Homera jako wspaniały pół-barbarzyńca, jakby spoza kręgu cywilizacji achajskiej. Jego postępowanie, w odróżnieniu od Hektora, przepełnione jest instynktownymi odruchami, leżącymi u źródeł popędliwej, namiętnej, porywczej i dumnej natury. Z jakich jednak podstaw zrodziła się owa nieprzejednana pewność siebie, monumentalność i megalomania niewzruszonego półboga? Po pierwsze cechą wyróżniającą Achillesa spośród rzeszy wspaniałych wojowników była nieludzka odporność na ciosy. Matka jego Tetyda zanurzyła go bowiem, jako dziecko, w wodach Styksu, dzięki czemu ciało jego, prócz pięty, za którą go trzymała, stało się wytrzymałe na urazy. Ponadto w świadomości Achillesa tkwił fakt przepowiedni, wedle której był on postacią, od której zależało zwycięstwo Greków pod Troją, dlatego też egzystował on z uzasadnionym, dumnym poczuciem własnej wartości.
Analizując postać i postawę Achillesa, dojść można do wniosku, iż był to człowiek o dwóch osobowościach. Z jednej strony nieczuły, bezwzględny, ekspansywny, kierujący się instynktami, siejący śmierć potężny wojownik, a z drugiej, w chwilach smutku, tęsknoty, czy melancholii - szczery, uczuciowy i otwarty młodzieniec
Hektor - pierworodny syn Priama i Hekabe, mąż Andromachy, był najdzielniejszym i najszlachetniejszym z bohaterów trojańskich. Człowiek to szczery, otwarty, choć równie waleczny jak rączy Achilles. Hektor nie dawał się nosić emocjom, czy wieść za rękę przez klęski, bądź zwycięstwa, jak boski Pelida. W przeciwieństwie do Achilla zawsze potrafił trzeźwo ocenić sytuację, w której się znajdował, nie pozwalał ambicjom i aspiracjom przekroczyć swych własnych możliwości. Bohater świadom był tego, iż wojna nie jest zabawą, nie traktował jej jako błahostki, wiedział, że gdy się walczy, nie należy poddawać się uczuciom, zniewalać dumie i nadmiernie ufać w swą nieprzystępność, bowiem w grę wchodzi nie tylko własne życie ale i dobro ojczyzny, rodziny, a przede wszystkim honor.
Bogom miły Hektor nie ukrywał swego przeczucia co do własnej nieuchronnej śmierci w potyczce z rozszalałym Achillem. Rozważny i opanowany nie przeciwstawiał się woli przeznaczenia, mimo błagań i próśb ze strony rodziców.
"Tak to oni oboje, szlochając, błagalne wołania
Słali do syna miłego; lecz Hektor trwał niewzruszony,
Na ogromnego czekając Achilla, co zbliżał się właśnie.
Jako ów górski wąż, trującymi zioły nażarty,
Wchłonął w siebie ich jad i w kłębek zwinięty w swym leżu
Na człowieka czatując, mordercze utkwił w nim ślepia,
Tak i Hektor w bojowym zapale nieposkromionym
Tarcz jaśniejącą wsparł na muru występie - i czekał."
Hektor był człowiekiem rozsądnym, rozważnym, myślącym i niesamowicie dojrzałym umysłowo i emocjonalnie
Odyseusz - sprawiedliwy król Itaki, syn króla Laertesa i Antyklei, wnuczki Hermesa. Mąż Penelopy i ojciec Telemacha. Jeden z najpopularniejszych herosów wojny trojańskiej.
Bohater Homerowych eposów Iliady i przede wszystkim Odysei, słynny z przemyślności, bystrości i braku skrupułów w posługiwaniu się podstępem. Jest ciekawy świata i ogarnięty chęcią poznania, jest rownież doskonałym żeglarzem i troszczy się o swoich towarzyszy podróży. Pod Troją doświadczony wódz, dzielny wojownik, mądry doradca i zręczny dyplomata. Nieubłagany z zemście. Odznaczył się szczególnie o walce o ciało Achillesa, a w sporze o jego zbroję odniósł zwycięstwo nad Ajaksem. Daje sobie radę we wszystkich przeciwnościach życiowych.Nie podejmuje żadnej decyzji bez zastanowienia. Posiada zdolność zdobywania sobie sympatii ludzkiej. Jest nieufny nie tylko w stosunku do ludzi, lecz nawet wobec Ateny, a w ważnych i trudnych chwilach zwraca się o pomoc do bogów; od początku znamy postanowienie bogów o jego ocaleniu. Poeci cykliczni przypisywali mu pomysł podstępu z koniem trojańskim.
Bohater jest zjawiskiem historycznbie zmiennym odzwierciedlajacym nie tylko utrwalone w tradycji stereotypy, ale przede wszystkim podstawowe idee epoki.
Bohater średniowieczny to rycerz-wódz lub asceta.
To co łączy Rolanda(rycerza średniowiecznego) z rycerzenm starozytnym "Iliada", to:
wyidealizowanie, wyolbrzymienie ichodwagi,mestwa,walecznosci, nadludzkiej siły
dbałość o cześć własną, honor sławę rycerską
perfekcja w posługiwaniu się bronią
wierność w przyjaźni
wysokie urodzenie
wybitna uroda
cześć dla zmarłych
Cechy przeciwstawne
w "Iliadzie"
dopuszczalność podstepu w walce
odczuwanie strachu
walka o swoją własność i łupy
w "Pieśni o Rolandzie"
podstęp czynem haniebnym
brak odczuwania strachu
walka w obronie wiary
Bohater renesansowy to rycerz-ziemianin
Barokowy - żołnież i wyrafinowany dworak, miłośnik życia i skłonny do subtelnych refleksji myśliciel,
Oświecieniowy - obywatel, patriota i reformator.
Romantyczny - rozdarty wewnetrznie samotnik i indywidualista, skłucony z tłumem poszukiwacz źródeł poezji, prawdy i moralności, odkrywca ludu i narodu oddany ojczyźnie bojownik.
Pozytywistyczny - członek społeczeństwa , realista pragnący myśleć ekonomicznie i pragmatycznie
Modernistyczny - metafizyk i kapłan sztuki, prowokujący miesczanskie otoczenie cyganeryjnym stylem zycia, takze przyjaciel ludu milosnik przyrody, heroiczny uczestnik wystapień rewolucyjnych.
Współczesny - zarowno szary człowiek, anonimowy członek wielkomiejskiej masy ludzkiej, jak świadomy swej pozycji spolecznej robotnik i chłop, uczestnik walk klasowych, masowych ruchow politycznych, budowniczy nowego ustroju, samotny poszukiwacz idei humanistycznych, postawieony przed problemami odpowiedzialnosci moralnej, czy tez osobowosc zdezintegrowana i wyobcowana.
WARTOŚCI ŻYCIA RODZINNEGO NA PRZYKŁADZIE POSTACI "ILIADY" I "ODYSEI"
Hektor - bardzo kochał swoich rodziców; dbał o to, aby wypełnili swoje obowiązki, pochowali jego ciało i byli spokojni o jego duszę.Walczył nie tylko o własne życie, ale przede wszystkim o dobro najbliższych. Jego wzruszające pożegnanie z żoną i synem było wielokrotnie tematem poezji i plastyki starożytnych Greków, co ukazuje koncepcję Hektora jako wspaniałego, kochającego męża i ojca. Świadom, iż nie uniknie śmierci, do końca życia służył szlachetnej wartości honoru, odważnie stanął oko w oko ze śmiercionośnym Achillem i podjął ostatnią w swoim życiu walkę.
Tetyda - piękna boginka morska, matka Achillesa, od narodzin syna otaczała go ogromną troską i zapewniała mu bezpieczeństwo. Zanurzyła go bowiem, jako dziecko, w wodach Styksu, dzięki czemu jego ciało, prócz pięty, za którą go trzymała, stało się wytrzymałe na urazy. Zapewniła mu nie tylko nadludzką wytrzymałośc, ale rownież o to, by jako mężczyzna osiągnął spełnienie. Starożytni uważali, że wykazanie męstwa w boju podczas walki za ojczyznę za największy możliwy honor. Na początku "Iliady" Tetyda udaje się do Dzeusa, który obiecuje jej, w tajemnicy przed żoną, że Trojanie będą zwyciężać dopóki Achilles nie otrzyma zadośćuczynienia od Achajów. Tetyda ujawnia również Achillowi że jezeli wyruszy na wojnę to poniesie na niej śmierć. Nie kwestionuje jednak jego wyboru, pozwala, choć z wielkim bólem, na to by Achilles spełnil się jako wojownik i zapisał się w kartach historii jako pogromca spod Ilionu.
Priam - Król Troi, mąż Hekuby, ojciec m.in. Hektora, Parysa, Kassandry. Kochający mąż i ojciec, motywacją jego działań jest dobro rodziny i podwładnych. Jest to człowiek smutny i ogromnie zrospaczony, pogrąża się coraz bardziej z każdą smiercią kolejnych z jego najbliższych. Wraz z żoną stara się za wszelką cenę powstrzymać Hektora przed niechybną śmiercią, jaką przyniesie mu wystąpuienie przeciwko Achillesowi. Jego rozpacz osiąga apogeum gdy Hektor pada powalony przez Achilla. Priam jest gotów wyruszyć samotnie do obozu Achajów, gotów poniżać się, płaszczyć przed Achillesem w zamian za wydanie zwłok Hektora.
"Puśćcie, o przyjaciele, zostawcie mnie, choć wam ciężko!
Niech do okrętów achajskich ja pójdę sam z tego miasta
Błagać tamtego człowieka, by - choć gwałtownik bezbożny -
Nad mą starością miał litość, wielki szacunek okazał.
Iluż on synów mi trupem położył w młodości ich kwiecie!
Lecz choć po wszystkich boleję, po żadnym tak strasznie jak po tym
Jednym Hektorze: ten żal - przeraźliwy mnie wnet do Hadesu
Wpędzi! Och, czemuż on ducha na rękach mych nie oddał!
Wtedy byśmy oboje do syna lamentem i płaczem
Ból nasz koili, ja sam i matka jego nieszczęsna."
Penelopa (motyw wierności małżeńskiej) - Mądra, przebiegła, nieufna, podejrzliwa. Penelopa jest ideałem wiernej żony, reprezentującej "miłość wierną az do grobu". Zwodziła swoich zalotników, zgodziła się na ponowne zamazpojscie pod warunkiem ze ukonczy szycie całunu dla męża. Aby przechytrzyc zalotnikow, w dzien go szyła a w nocy pruła. Zawsze była obecna myślami przy Odysie, była z nim duchowo spokrewniona.
JAKIE WARTOŚCI LITERATURY STAROŻYTNEJ IMPONUJĄ MI?
Postawy, wartości, obraz człowieka które starałem się przedstawić są dla mnie bardzo ważne, ponieważ chciałbym zrealizować je w swoim życiu, i choć wiem, że obecnie mało z nich pokrywa się z nim chciałbym je wszystkie kiedyś zrealizować ... od bezinteresownej pomocy innym, miłości braterskiej, poprzez posłuszeństwo ojcu, odwagę w ciężkich chwilach, do męstwa podczas boju, a nawet do zapłaty najwyższej ceny za dobro ojczyzny... tak, to naprawdę dla mnie bardzo ważne.
PATRIOTYZM POLAKÓW JAKO CECHA ACHAJSKA, NA PODSTAWIE POSTACI JANA HENRYKA DĄBROWSKIEGO I KS.ROBAKA Z FRAGMENTÓW "PANA TADEUSZA" ADAMA MICKIEWICZA
Jan Henryk Dądrowski - to postać znana wszystkim Polakom. Należał do najwybitniejszych dowódców polskich. Urodzony w sierpniu 1755 roku w Pierzchowcu (Krakowskie). Zmarł 6 czerwca 1818 roku w Winnogórze (Wielkopolskie). Brał udział w powstaniu kościuszkowskim, później przebywał we Włoszech i tam utworzył Legiony Polskie, a w 1806 r. zorganizował powstanie w Wielkopolsce. Dąbrowski był przede wszystkim żołnierzem i sprawa odtworzenia armii była dlań najważniejsza. Dąbrowski nie oglądał się ani na niejasność sytuacji, ani też na grę polityczną Dyrektoriatu i Napoleona. Dąbrowski organizował dokształcanie oficerów, szeregowych nakazywał uczyć czytać i pisać. Morale polskich jednostek były wysokie, mimo iż żołnierz bywał źle płatny, a nieraz obdarty i bosy. Dla żołnierzy i oficerów służba w legionach była prawdziwą szkołą zarówno patriotyzmu jak i pojęć demokratycznych. Był prawdziwym patriotą, który swoją życiową postawą świadczył o swojej miłości do ojczyzny
Jacek Soplica - brat sędziego,ojciec Tadeusza i jego opiekun.Przyczyną jego moralnego upadku był zawód miłosny z Ewą,przez co unieszczęśliwił matkę Tadeusza,której nie kochał, zabił Stolnika, przez co został ogloszony zdrajcą.To wywołało jego wewnętrzną przemianę. Dawnien pyszny i butny teraz stał sie pokorny, przyjął nazwisko Robak i podjął się slużby dla kraju.Walczył pod Hohenlinden i Somosierrą, był więziony,zsyłany, skazywany na ciężkie roboty.Mimo to z uporem reilizował swój modej patriotyzmu. Jest skromny, cichy, konsekwentny, uparty.Cieszy się ogólnym autorytetem.W roli emisariusza przygotowuje powstanie na Litwie. Jacek to nie indywidualista, jest częścią wielkiej społeczności patriotów, którzy wspólnymi siłami pragną wyzwolic ojczyznę.Dba równiez o wartości rodzinne. Udaje mu się opiekować Tadeuszem i śledzić losy Zosi. Gdy wszyscy poznają jego prawdziwą tożsamość, pozostaje w pamięci jako NARODOWY BOHATER
Zakończenie
CZY CECHY BOHATERA HOMERYCKIEGO MOGĄ BYĆ INSPIRACJĄ DLA WSPÓŁCZESNEGO CZŁOWIEKA?
Inspiracją dla twórców współczesnej literatury i kultury stanowią mity
Dzięki Homerowi i jego "Iliadzie" i "Odysei" powstało wiele postaw bohaterów, uchodzących za ideały. Zachowania tych postaci mogą i powinny być bardzo cennymi wskazówkami do tego aby być szczęśliwym człowiekiem, żyjącym w czasach współczesnych.
Człowiek współczesny może wzorować się na postaci jest Hektora. Jego postawa jest godna naśladowania, gdyż jest on bohaterem, który mimo świadomości zagrożenia własnego życia, staje godnie do walki z pełnym szacunkiem odnosi się do przeciwnika choć wie, że może zginąć z jego rąk. Posiada on cechy o wartościach ponadczasowych takich jak: honor, miłość do rodziców, szacunek do drugiego człowieka. Hektor jest bohaterem, dla którego ważne są stosunki międzyludzkie. Zauważamy to między innymi w postawie jaką przyjął wobec Achillesa - obiecał mu, że nie zbezcześci jego zwłok, i również w tym jak bardzo kochał swoich rodziców; dbał o to, aby wypełnili swoje obowiązki, pochowali jego ciało i byli spokojni o jego duszę.
Hektor łączy w sobie piękno ciała i duszy, a cechy które posiadał powinien mieć każdy współczesny człowiek.
Na podstawie wyżej wymienionych argumentów możemy stwierdzić, że starożytne ideały mogą być cenne dla współczesnego człowieka. Bohaterowie starożytnych dzieł posiadają wiele cech które powinny być wzorem do naśladowania. Są to wartości ponad czasowe i nieprzemijające. Przytoczone przeze mnie przykłady są doskonałą podstawą dla potwierdzenia tej słuszności.