Nietoperze są jedną z najbardziej interesujących grup ssaków z co najmniej kilku powodów, zarówno racjonalnych, jak i „baśniowych”: jako jedyne ssaki posiadają zdolność aktywnego i bardzo zręcznego lotu; są aktywne o zmierzchu i nocą; w ciemnościach orientują się wysyłając i odbierając ultradźwięki (ta umiejętność zwana jest echolokacją), co umożliwia im także znajdowanie i polowanie na owady, którymi się żywią; zapadają w sen zimowy, który może trwać do 6 miesięcy; dla „laika” są zwierzętami tajemniczymi, łączonymi w wierzeniach ludowych ze złymi mocami (demony zwykle mają skrzydła nietoperzy), uważane są – obok czarnych kotów – za nieodłączne atrybuty wiedźm i czarownic; no i oczywiście, wkręcają się we włosy. Spośród 22 krajowych gatunków nietoperzy, aż 17 występuje na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego. Stanowi to więcej niż 1/3 gatunków ssaków zamieszkujących Park. Spotkać tu można następujące gatunki: podkowiec mały i duży, nocek duży, Bechsteina, orzęsiony, wąsatek, Brandta, Natterera, łydkowłosy i rudy, mroczek późny i pozłocisty, borowiec wielki, borowiaczek, gacek brunatny i szary oraz mopek. Wszystkie nietoperze podlegają ścisłej ochronie prawnej. Ochrona wielu z nich ma znaczenie w skali europejskiej, co spowodowało, że obszar Ojcowskiego Parku Narodowego został zaproponowany do włączenia do sieci NATURA2000. Obfitość nietoperzy wynika przede wszystkim z dużej liczby jaskiń na terenie Parku. Są one wykorzystywane przez nietoperze jako zimowe schronienia. Tylko dwa gatunki – borowiec wielki i borowiaczek – zimują w głębokich, dobrze izolowanych od chłodów dziuplach starych drzew lub na strychach budynków. Rezerwaty ścisłe Parku dają nietoperzom letnie schronienia: są to często dziuple czy nawet szpary pod korą odstającą na sędziwych drzewach. Inne kryjówki lub miejsca na założenie kolonii lęgowych znajdują one w rozpadlinach skalnych, na strychach budynków, w budkach ptasich, pod okapami domów; czasem wystarczają im szczeliny pod odstającymi deskami, którymi „obity” jest dom lub pod zamkniętymi przez dłuższy czas okiennicami. Nietoperze są aktywne o zmierzchu i nocą; w ciemnościach orientują się wysyłając i odbierając odbite od przeszkód dźwięki, niesłyszalne dla ludzkiego ucha (ultradźwięki). Zdolność tę nazywamy echolokacją. Jej zasięg zwykle nie przekracza kilkunastu metrów, dlatego też lot większości nietoperzy, zwłaszcza tych polujących nisko nad ziemią lub wśród roślin, nie jest zbyt szybki. Są one za to bardzo zwrotne; ułatwia im to unikanie wyłowionych z ciemności przeszkód oraz pogoń za zdobyczą. Na łowy wylatują zwykle o zmierzchu, szukając zdobyczy na brzegu lasu, obok zabudowań, nad wodą, przy zapalonych latarniach itd. Wszystkie krajowe nietoperze żywią się owadami, nawet tak dużymi jak chrabąszcz majowy. W ciągu nocy jeden nietoperz może zjeść do 3500 drobnych owadów, np. komarów. Potencjalną zdobycz odnajdują używając echolokacji. Swoje ofiary łowią nie tylko w locie, lecz również zbierają je z liści, pni drzew, murów, ścian i ogrodzeń oraz z powierzchni wody. Zdobycz łapią bezpośrednio pyszczkiem lub używając błon lotnych jak sieci. Małe owady zjadane są w locie, większe zaś w upatrzonych, stałych miejscach, gdzie czasem gromadzą się odpadki z takich uczt. Nietoperze jako jedyne ssaki posiadają zdolność aktywnego i bardzo zręcznego lotu. Służą im do tego celu specjalnie przekształcone kończyny przednie, o silnie wydłużonych palcach spiętych błoną lotną; błona ta ciągnie się wzdłuż boków, łącząc tylne nogi i ogon. Skrzydła nietoperzy są zwykle dłuższe niż u ptaków o zbliżonej wadze ciała: rozpiętość skrzydeł u wróbla i mroczka późnego przy wadze 30 g wynosi odpowiednio 25 i 39 cm. Jednym z najmniejszych nietoperzy w Parku jest nocek wąsatek; waży on ok. 7 gram, a rozpiętość jego skrzydeł sięga 22 cm. Największym nietoperzem w Ojcowskim Parku Narodowym jest nocek duży (zbliżony wielkością do myszy domowej); waży on 40 g, a jego skrzydła mają rozpiętość do 43 cm. Z początkiem jesieni, gdy temperatura powietrza spada a liczba owadów maleje, nietoperze coraz chętniej zaglądają do jaskiń i coraz dłużej w nich przebywają; wreszcie zapadają w sen zimowy. Temperatura ich ciał obniża się wtedy do kilku zaledwie stopni Celsjusza, zwalnia się tempo przemiany materii, a tętno spada. Śpiące nietoperze korzystają z zapasów tłuszczu zgromadzonych podczas lata, stąd też waga poszczególnych osobników może w czasie snu spaść aż o połowę. Zwierzęta od czasu do czasu budzą się – mogą wtedy zmieniać miejsce pobytu w jaskini. Najczęściej zimują gromadnie, wisząc u stropu jaskini schowane w jej szczelinach, czasem w zbitych grupach – jak u nocka dużego, bądź też nie stykają się ze sobą – jak to czyni podkowiec mały. Okres zimy to dla wielu gatunków także okres godów. Wiosną, po wylocie z zimowych kryjówek zapłodnione samice tworzą kolonie lęgowe. Młode rodzą się najczęściej pojedynczo, zupełnie nagie, rozwijają się jednak szybko i już po 3-5 tygodniach potrafią latać. Latania i dokładnego określania odległości przy użyciu echolokacji uczą się od matek. Od lat 50-tych liczba nietoperzy gwałtownie się zmniejszała, co było spowodowane głównie postępującą chemizacją środowiska; stosowanie środków owadobójczych zmniejsza ilość owadów, którymi nietoperze się żywią oraz powoduje ich zatrucia i w rezultacie śmierć. Szkodliwe jest również stosowanie środków chwastobójczych oraz środków do konserwacji drewna; te ostatnie powodują śmierć nietoperzy w koloniach letnich na strychach. Inną przyczyną jest zmniejszanie się powierzchni starodrzewi oraz zaniechanie tradycyjnego, drewnianego budownictwa, co zmniejsza ilość potencjalnych schronień. W ciągu kilku ostatnich lat zaobserwować można powolny, ale stały wzrost liczebności hibernujących nietoperzy w jaskiniach OPN. Potwierdzają to prowadzone od wielu lat obserwacje dokonywane w ciągu zimy w wybranych jaskiniach OPN; badania odbywają się w ramach Dekady Spisu Nietoperzy i są prowadzone przez grupy spisowe z Krakowa i Poznania, a koordynowane przez Centrum Informacji Chiropterologicznej działające przy Instytucie Systematyki i Ewolucji Zwierząt Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. Pamiętajmy: Nietoperze nie stanowią zagrożenia. Nawet w ciemnościach potrafią „zobaczyć” człowieka i go ominąć. Nie jest prawdą, że wkręcają się we włosy.
