Charakterystyka wybranego regionu turystycznego.

Według mnie najatrakcyjniejszym regionem turystycznym Polski są moje rodzinne Żuławy Wiślane. Opisując jego, historie, zabytki, poszczególne miasta udowodnię, że tak jest.

Żuławy Wiślane zajmują zaledwie około 2 procent powierzchni Polski, jednak z racji swej wyjątkowości warte są szczególnej uwagi. Osobliwe jest tu wszystko: krajobraz, środowisko przyrodnicze, historia i dziedzictwo kulturowe. Swym kształtem zbliżone są do odwróconego trójkąta, którego wierzchołek znajduje się w rozwidleniu Wisły na Leniwkę i Nogat, niedaleko miejscowości Biała Góra, zaś podstawa wyznaczona jest przez Mierzeję Wiślaną. Generalnie dzielą się one na trzy części tj.: Żuławy Gdańskie zwane również Steblewskimi (na zachód od Wisły), Żuławy Wielkie (pomiędzy Wisłą a Nogatem) oraz Żuławy Elbląskie (na wschód od Wisły, zwane też Małymi). Łącznie jest to obszar obejmujący około 1.700 km2, w tym w ponad jednej czwartej położony poniżej poziomu morza. Największe obszary depresyjne znajdują się w okolicach miejscowości Raczki Elbląskie i dochodzą do 1,8 m p.p.m. Dla porównania najwyższy punkt na Żuławach zlokalizowany został w miejscowości Grabiny Zameczek (14,6 m n.p.m.). Do tej pory istnieją rozbieżności w ustaleniu genezy słowa Żuławy. Niektórzy badacze gotowi są wiązać pochodzenie nazwy z pruską przeszłością regionu i słowem "sulava", czyli wyspa. Inni znów wywodzą jej pochodzenie od polskiego rzeczownika "żuł", co oznaczać miało namuł leśny. Jedni i drudzy wyraźnie wskazują na wodę jako żywioł, który zadecydował o utworzeniu delty Wisły. Delta zaczęła powstawać około 6.000 lat temu. Wody Wisły i wielu mniejszych rzek, niosąc ze swym nurtem duże ilości żwirów, piasków i mułów, osadzały je w dawnej zatoce. Z osadów tych, przy udziale specyficznych warunków, powstały słynne żuławskie gleby. Procesy przyrodnicze, które doprowadziły do powstania delty, zadecydowały także o tak charakterystycznym ukształtowaniu powierzchni i stosunkach wodnych. Żuławy Wiślane nigdy nie tworzyły spójnego organizmu administracyjnego. Nie doczekały się też formalnie uznanego herbu. Tradycyjnie jednak z herbem Żuław utożsamia się herb powiatu Żuławy Wielkie powołanego po utworzeniu Wolnego Miasta Gdańska w 1920 roku. Powiat Żuławy Wielkie zajmował powierzchnię blisko 740 km2 i liczył w 1924 roku ponad 54.000 mieszkańców. Siedzibą administracji powiatowej był Nowy Dwór Gdański, zwany dzisiaj stolicą Żuław.

Chciałabym teraz przestawić atrakcję turystyczne każdej wartej uwagi miejscowości.
Ankamaty i Budzisz- ruiny ceglanych wiatraków holenderskich z drugiej polowy XIXw.
Biała Góra- niewątpliwa atrakcja hydrologiczna, XIX wieczna śluza przegradzająca rzekę Nogat od Wisły, chroniąca Żuławy przed wodami Wisły. W rejonie Białej Góry i Piekła stał legendarny gród warowny Zantyr, przekazany przez księcia Świętopełka Krzyżakom w 1251r. Zamek ten był siedzibą komturów do czasu wybudowania zamku w Malborku.
Bągart- wieś o 1000 letniej tradycji, ciekawy kościół neogotycki z czerwonej cegły.
Boręty- kościół parafialny p.w. św. Katarzyny, z cegły z elementami wzmocnienia drewnianego.
Bruk- stylizowany piękny dworek.
Chłodniewo- największa stacja pomp w Polsce mogąca przepompować po 14000 litrów wody w ciągu sekundy, wielkość obsługiwanego polderu wynosi 22000 hektarów.
Cieszymowo- dawny spichlerz z 1728r. pełniący obecnie role kaplicy, oraz zespół pałącowo- parkowy z początku XIXw.
Drewnica, Żuławki- dwie wsie podzielone Szkarpową. Niespotykane gdzie indziej nasycenie zabytkami. Około 150 obiektów zabytkowych, w tym wiatrak- koźlak, domy podcieniowe, zagrody holenderskie, kościół.
Dzierzgoń- miasto i gmina położona we wschodniej części powiatu malborskiego na Dolnym Powiślu, wśród wzniesień i lasów. Swój urozmaicony charakter zawdzięcza cofaniu, zatrzymywaniu i kurczeniu lądolodu skandynawskiego na najmłodszym okresie zlodowacenia- holocenie. Gmina o charakterze rolniczym. Najciekawsze atrakcje turystyczne: kościół parafialny p.w. Świętej Trójcy wybudowany został przy wzgórzu zamkowym w 1294r. Kościół posadowiony jest na kamiennych fundamentach. Wyposażenie pochodzi z 1730, w tym: płyta nagrobna z 1347, barokowy portal z łukowymi blendami i ambona z XVIIIw.
Gdańska Głowa- miejsce rozwidlenia się Wisły na dwa ramiona: Wisłę Gdańską - Martwa Wisła i Elbląską - Szkarpawa. W przeszłości ważny posterunek obronny Gdańska (Twierdza Gdańska Głowa).Obecnie Gdańska Głowa to nazwa wybudowanej w 1895 śluzy na Szkarpawie. Śluza odcina wody Wisły od Szkarpawy i znajduje się na obszarze Żuław Wiślanych (gmina Stegna).
Gniazdowo- domy podcieniowe z XIXw.
Gnojewo- zabytkowa przydrożna, gotycka kapliczka wybudowana z cegły z końca XVw.
Grabiny Zameczek - pozostałości niewielkiej krzyżackiej warowni, która była siedzibą wójta krzyżackiego. Majątek Grabino pełnił funkcję centrum aprowizacyjnego i hodowlanego dla pobliskich wielkich zamków Zakonu. Obecnie zamek jest prywatną własnością. W parku wokół zamku przeszło pięćsetletnie dęby.
Elbląg- możemy tu zobaczyć: kościół katedralny św. Mikołaja, XIII-XV w., przebudowany po pożarze w końcu XVIII w., z cennym wyposażeniem wnętrza (późnogotyckie tryptyki, gotyckie drewniane figury apostołów w nawie głównej, chrzcielnica brązowa z XIV w.), Kanał Elbląski, kościół podominikański NMP, XIII-XVI w. (obecnie Galeria "El"), częściowo zburzony w 1945, zrekonstruowany w latach 60.; dawny ołtarz główny zachował się kościele katedralnym, pozostałe wyposażenie (prospekt organowy, epitafia, empory) uległo zniszczeniu., zespół dawnego zamku i podzamcza, kamienice późnogotyckie, renesansowe i manierystyczne (w większości zniszczone w 1945). Watro tez wiedzieć, że w trakcie odbudowy średniowiecznych zabudowań miasta, trwającej od lat 80. do dziś, na każdą parcelę wchodzą wcześniej archeolodzy. Znaleziono dzięki temu ponad 800 tysięcy przedmiotów, w tym kilka unikatów:
* XV-wieczne okulary w rogowej oprawie, najstarsze zachowane w Europie
* giterna - średniowieczny instrument muzyczny, jedyna zachowana w Europie
* XIII-wieczna winda towarowa, jedna z trzech w Europie. Zbudowana z dębu, wysokości ok. 70 cm i średnicy 60 cm. Działała na zasadzie kabestanu.
W roku 1982 elbląski archeolog dr Marek Jagodziński odkrył w Janowie Pomorskim 7 km na południe od miasta pozostałości wczesnośredniowiecznej osady. Prowadzone wykopaliska dowiodły, że było to poszukiwane długo, również w Elblągu, Truso wspominane przez średniowieczne kroniki.
Jantar- Leży pomiędzy Mikoszewem a Stegną. Jak przystało na miejscowość o takiej nazwie, co roku, zazwyczaj w sierpniu odbywają się tutaj Mistrzostwa Świata w Poławianiu Bursztynu.
Jasna- kościół z 1320- 1330 roku, spalony w 1650r. przez Szwedów, odbudowany w 1673r. z gwiaździstym sklepieniem i barokowym ołtarzem.
Jazowa - most na Nogacie, który stanowi granicę z Żuławami Elbląskimi - terenami największej depresji na Żuławach Wiślanych.
Jeziernik- wieś założona około 1330r. we wsi kościół z 1340r. z drewnianą wieżą z 1637r.
Kąty Rybackie- XVIII wieczna wieś rybacka, założona nad Zalewem przez rybaków, w okolicy Angielskiego Dworu zbudowanego przez kupca Wilhelma Ramsaya z Buckingham w 1680r.
Kiezmark - wieś o zabudowie ulicówki, ciągnąca się wzdłuż wału wiślanego. Plan wsi uległ zniekształceniu na skutek budowy po wojnie nowej drogi E-7 i mostu przez Wisłę, który zastąpił istniejącą tutaj od średniowiecza przeprawę promową. We wsi zachował się piękny kościół szachulcowy zbudowany w 1727 r., kilkanaście domów drewnianych i murowanych z 2 połowy XIX w. i początku XX w., drewniany budynek strażnicy wałowej z końca XIX w. W tym roku oddano, po przebudowie, nowy most na Wiśle.
Kmiecin- kościół z roku 1344, niepowtarzalna na Pomorzu architektura. Piękny wschodni szczyt o bogatym podziale i malowniczym wnękowaniu oraz zwieńczeniu filarami. Wieża z roku 1697, drewniana z nadwieszoną ośmioboczną izbicą, kryształowo- gwieździste sklepienie zakrystii. Brama wjazdowa z roku 1786.
Krasna Łąka- gotycki kościół rzymsko- katolicki p.w. św. Anny wzniesiony ok. połowy XIV. Przebudowany w XVII i XVIIIw.
Królewo Malborskie- kościół parafialny rzymsko- katolicki z 1820r. wraz cmentarzem. Tutaj też znajduje się lotnisko.
Kwietniewo- wieś z gotycką bryłą kościoła wzniesionego w 1330- 1350r. z licznymi śladami późniejszych przebudowań.
Krzywe Koło - wieś powstała w 1363 roku. Z tego stulecia pochodzi zabytkowy murowany kościół przebudowany w latach 1685-86 z wieżą z 1747 roku. Z zabudowań mieszkalnych najbardziej wartościowy jest dom nr 7 z pocz. XIX w.
Krzyżanowo- gotycki kościół parafialny rzymsko- katolicki z XIVw. z dzwonnicą.
Lasowice Małe- domy podcieniowe z XIXw.
Lasowice Wielkie- gotycki kościół rzymsko- katolicki z cegły.
Lichnowy- wykonany z cegły neogotycki kościół p.w. św. Urszuli z XIXw. Domy podcieniowe na ulicy Wiatracznej i Lachowicza.
Lisewo Malborskie- kościół pomocniczy p.w. św. Mikołaja z cegły, początki powstania XIVw. Najdłuższy most kolejowy i drogowy z żelaza w Polsce łączący Żuławy z Tczewem.
Lubiszewo- kościół z roku 1341, wieża drewniana z 1573r. strop drewniany, beczkowy polichromowany. Wewnątrz bogate wyposażenie z XVIIw. Domy podcieniowe z początku XIXw.
Malbork- zamek wielkich mistrzów krzyżackich z XIV-XV w. otoczony murami obronnymi z bramami, składający się z trzech oddzielnych zamków: Zamku Wysokiego, Zamku Średniego oraz Zamku Niskiego zwanego także Przedzamczem.
Ratusz Staromiejski – wzniesiony został w latach 1365-1380 w miejscu wcześniejszego ratusza. Rekonstruowany w końcu XV w. i w roku 1901 przez Conrada Steinbrechta. Zbudowany na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny. Ma dwuspadowy dach z dwoma ozdobnymi szczytami i wieżyczkę pośrodku kalenicy. W wieżyczce znajdował się dzwon odlany w 1407 roku. W piwnicach przed wojną znajdowała się restauracja „Ratskeller” z izbą pamięci Hindenburga. Obecnie w Ratuszu mieści się Młodzieżowy Dom Kultury "Ratusz".
Resztki murów obronnych wraz z bramami oraz basztami – wzniesione w I połowie XIV wieku z cegły. Mają konstrukcję arkadową. Są stosunkowo cienkie, jak na konstrukcję obronną. Zasadnicza grubość ściany wynosi 45 cm (1,5 cegły) wzmocniona jest od strony miasta filarami o grubości 45 cm.
Brama Mariacka, zwana także Sztumską oraz Przewozową – zbudowana razem z systemem obronnym w I połowie XIV wieku. Wznosi się ona na planie prostokąta o wymiarach 6,6 na 7,6 metra na wysokość 10 metrów. Jej fasadę południową i północną zdobią blendy zamknięte ostro łukami. Ta gotycka budowla uzyskała po pożarze dachu w 1838 r. charakterystyczną nadbudówkę z muru pruskiego. Na przełomie 1936/37 roku przystąpiono do rekonstrukcji dachu według projektu mistrza budowlanego Paula Domberta. Rozebrano wieżyczkę, a bramę nakryto czterospadowym dachem, kryjącym krenelaż. Zegar umieszczono w ozdobnym krenelażu. Po II wojnie światowej nie nakryto baszty dachem z 1937 roku.
Brama Garncarska, zwana także Elbląską lub Św. Ducha – zbudowana najprawdopodobniej w roku 1380. Jest bramą pięciokondygnacyjną wysokości 12m, wzniesioną na planie prostokąta o wymiarach 7,6 na 9,4 metra. Prócz przejazdu znajdują się w przyziemiu bramy dwa przejścia dla pieszych. Szerokie fryzy, oddzielające kondygnacje i blendowanie w dwu górnych oraz tarcze herbowe na najwyższym piętrze, a wreszcie prześwity strzelnicze o wykroju prostokątnym, kształtowały plastycznie wielką płaszczyznę ściany wschodniej. Podobnie uformowana, zwrócona ku miastu fasada zachodnia nie posiadała wielkiej wnęki, jaka znajdowała się po przeciwnej stronie i sięgała na wysokość trzech kondygnacji.
Baszta maślankowa - Jedna z najwyższych wież znajdujących się w kompleksie zamku malborskiego. Wysunięta najdalej na północ spełniała rolę strażnicy. Wzniesiona w latach 1335 - 1340 na rzucie okrągłym o średnicy 8,68 m (28,8 m wysokości). Jej dach zwieńczony jest postacią kobiety ubijającej masło. Jest rekonstrukcja z 1906 roku. Z basztą związane są z nią liczne legendy. Jedna z nich mówi, że kiedyś Krzyżacy wprowadzili podatek od ubijania masła. Przeciwko tej decyzji zbuntowali się rajcy miejscy. Twierdzili, że z tego powodu wzrośnie cena masła, spadną zyski, a oni stracą klientów. Krzyżacy nie tolerując sprzeciwu i obawiając się dalszych zamieszek zamknęli buntowników w wysokiej wieży. Stąd nazwa. Baszta maślankowa. Obiektu nie można zwiedzać.
System obronny Malborka - Stare miasto malborskie uzyskało już w XIII w. system obronny, który rozbudowywano systematycznie aż po czasy nowożytne. Ze średniowiecznych umocnień zachował się fragment ceglanych murów od wschodu, Brama św. Ducha (Garncarska) i relikty baszt, od południa Brama Mariacka oraz od zachodu mur oporowy wysoczyzny miejskiej, na którym oparte były niegdyś budynki spichrzowe.
Kościół św. Jana z II połowy XIV w. – kościół odbudowano po zniszczeniach oblężniczych w latach 1467-1523. Wzniesiono kościół sześcioprzęsłowy, trójnawowy, z nawami o jednej wysokości (halowy), z wieżą stojącą przy południowej nawie. W 1635 roku zachodnie przęsło świątyni runęło na skutek wybuchu miny. Zamknięcie skróconej o jedno przęsło budowli pochodzi z 1668 roku.
Szpital Jerozolimski z XVI-XVII w. (wpisany na listę World Monuments Watch)
Kościół św. Jerzego (obecnie p.w. Matki Bożej Nieustającej Pomocy) – zbudowany w czasach polskich 1711-1712, zaprojektowany przez Jakuba Goraua. Prosta bryła, ze ścianami bocznymi o konstrukcji szkieletowej, barokowym hełmem wieży i portalem od strony ulicy Rzeźniczej. Do kościoła w 1926 roku dobudowano murowana salę parafialną (dom katechetyczny) na około 350 osób.
Młyn Górny (Piekarski) – zbudowany w 1400 roku, na planie prostokąta o wymiarach 12,75 na 25,50m., przy grubości murów 1,35m. Jego dach odbudowany po pożarach w 1410 i 1718 roku. Na pierwotnym, wschodnim szczycie występuje bogate blankowanie.
Szkoła Łacińska – zbudowana w 1352 roku przez wielkiego mistrza Winricha von Kniprode, od XVI wieku do 1864 roku pełniła role szkoły, w której uczono początków łaciny. Zniszczona w czasie pożaru miasta 26.07.1899 r. Odbudowana w 1900 r. jako typowy magazyn. Obecnie zachowane fragmenty stanowią partie murów odwodowych, murowanych z cegły palonej na zaprawie wapiennej w wątku gotyckim. Przykład budowli sprzężonej z rytmem fortyfikacji miejskich z okresu średniowiecza.
Marynowy- kościół z 1321r. rozbudowany w latach 1637- 1647, wieża drewniana z roku 1873, na przykościelnym cmentarzu stare nagrobki. Domy podcieniowe. Z dwóch zachowanych wyróżnia się wybudowany z 1803r. przez Petera Loewena.
Mątowy Wielkie- gotycki murowany kościół parafialny p.w. św. Piotra i Pawła zbudowany w 1340r.- sanktuarium bł. Doroty z Mątów.
Mikołajki Pomorskie- jezioro Balewskie otoczone lasami, z kąpieliskiem, doskonale nadające się na wędkowanie. W Mikołajkach Pomorskich znajduje się rzymsko- katolicki kościół p.w. św. Antoniego z 1896r., w stylu neogotyckim, murowany z cegły.
Miłoradz- ciekawym zabytkiem jest gotycki murowany kościół p.w. św. Michała Archanioła z XIVw. z przykościelnym cmentarzem.
Nowa Kościenica- zachowały się imponujące pod względem rozmiarów i wystroju żuławski domy podcieniowe z XIXw.
Nowy Dwór Gdański- znajduje się tu: wieża ciśnień z 1909 - jedna z pierwszych budowli w Europie o konstrukcji żelbetowej, neogotycki kościół katolicki z 1851, most zwodzony z 1936 o konstrukcji stalowo-betonowej, spichrz nad Tugą z 1878 r., charakterystyczne dla regionu parterowe budynki (XIX w.) ustawione szczytem do ulicy m.in. przy ul. Sikorskiego.
Nowy Staw- możemy tu zobaczyć: Kościół św. Mateusza - gotycki, z cegły, wzniesiony w 4 etapach od ok. 1325 do początku XV. Bazylikowy, z dwuwieżową fasadą i zakrystią ze sklepieniem kryształowym z początku XVI, Dom Podcieniowy - konstrukcji szachulcowej z 1820, ul. Gdańska 11, Domy zbudowane w XIX, często z wykorzystaniem murów z XVIII, m.in. przy Rynku.
Orłowo- do głównych atrakcji Orłowa należy spacerowe molo i okolice klifu, umożliwiające spacery i wycieczki widokowe. Latem część plaży zajęta zostaje przez scenę letnią Teatru Miejskiego w Gdyni.
Palczewo- znajduje się tu jedyny na Żuławach drewniany kościół z 1712r. oraz jeden z bardzo nielicznych wiatraków typu holenderskiego z początku XIXw.
Przezmark- są tu ruiny i baszta pokrzyżacka nad jeziorem- widoczna z drogi.
Raczki Elbląskie i Tropy Elbląskie - wsie zbudowane na grobli, sięgającej brzegów Jeziora Drużno, zamieszkałe przez ludność osiedloną tu w ramach akcji "Wisła". W okolicach Raczków Elbląskich znajduje się najniższy punkt na Żuławach Wiślanych i w Polsce, sięgający 1,80 m p.p.m.
Rybina- są tu dwa zabytkowe mosty zwodzone i ciekawy konstrukcyjnie obrotowy most kolejowy.
Stare Pole- znajduje się tu jedyny w Polsce pomnik krowy. Często odbywają się tu targi rolnicze.
Stary Targ- godny obejrzenia jest kościół rzymsko- katolicki z zachowaną częścią wieży z XIVw.
Steblewo - ruiny potężnego niegdyś gotyckiego kościoła z 2 poł. XIVw., spalonego w 1945 roku oraz stary cmentarz z ciekawymi nagrobkami mennonickimi.
Stegna- możemy tu zobaczyć Kościół parafialny pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa zbudowany w latach 1681 - 1683. Kościół z prezbiterium ceglanym i nawą konstrukcji szachulcowej znajduje się w centrum miejscowości. Na wieży znajduje się gałka z chorągiewką wietrzną na, której widnieje data 1682. We wnętrzu znajdują się unikalne podwieszone do stropu malowidła na płótnie oraz zabytkowe organy.
Stogi- jeden z najlepiej zachowanych i największych cmentarzy mennonickich na Żuławach z XVIIIw.
Suchy Dąb - miejscowość gminna o charakterze rolniczym. Archeologiczne odkrycia grobów ciałopalnych z okresu rzymskiego. W centrum wsi gotycki kościół z XIV w. z zabytkowym cmentarzem i plebanią. Zabytkowe domy podcieniowe.
Sztum- jest tu częściowo zachowany zamek krzyżacki, gotycki, zbudowany po 1331, przebudowany w 1414 r., z ruinami ośmiobocznej wieży w narożu północno-wschodnim. W historii był Letnią Rezydencją Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego. Należy do Stowarzyszenia Gmin "Polskie Zamki Gotyckie". Na terenie Zamku odbywają się turnieje oraz pokazy walk rycerskich. Dziedziniec zamkowy to również miejsce plenerów malarskich. A także Kościół Parafialny św. Anny - główny element w krajobrazie staromiejskiej części Sztumu. Zbudowany po wojnie 13-letniej, obecny kształt uzyskał na przełomie lat 1900-1901.Wnętrze utrzymano w stylu neogotyckim z elementami wystroju barokowego. Kościół poewangelicki - na miejscu dawnego Ratusza, w centralnej części Rynku. Powstał w latach 1816-1818 w stylu neoklasycystycznym.
Sztumska Wieś- jest tu głaz upamiętniający podpisanie w ty miejscu w 1635r. rozejmu polsko- szwedzkiego oraz ceglany kościół neogotycki.
Sztutowo- Sztutowo jest miejscowością letniskową wykorzystującą położenie między Zatoką Gdańską a Zalewem Wiślanym. We wsi znajdują się dwa przystanki Żuławskiej Kolei Dojazdowej a także zachował się obóz koncentracyjny Stutthof.
Szymankowo- Do 1 września 1939 roku miejscowość była częścią niemiecko-polskiego (kolejowego) węzła granicznego. 1 września 1939 tutejsi kolejarze zatrzymali niemiecki pociąg pancerny (mający podstępnie zaatakować stację kolejową w polskim Tczewie). W odwecie Niemcy rozstrzelali 21 kolejarzy i celników (w tym dwie kobiety) oraz ok. 20 członków ich rodzin. Dla uczczenia ich ofiary znajduje się tu pomnik.
Święty Gaj- Na wschód od miejscowości w miejscu byłego grodziska Cholin znajduje się przypuszczalne miejsce śmierci św. Wojciecha.
Trutnowy - olbrzymi dom podcieniowy stojący przy autentycznej brukowanej ulicy z XVIII w. Kościół ze stojącą naprzeciwko renesansową murowaną plebanią. XIX wieczny znak wodny upamiętniający zalanie Żuław Gdańskich przez tzw. cofkę.
Waplewo Wielkie- siedziba rodziny Sierakowskich. Słynęli oni z krzewienia kultury polskiej na terenie Prus Wschodnich.
Wróblewo - uroczy kościółek o konstrukcji szkieletowej z XVI w., usytuowany tuż nad brzegiem rzeki. Obok zabytkowy cmentarz.
Żelichowo- znajduje się tu greckokatolicki kościół z 1352r. na przykościelnym cmentarzu zachowały się ciekawe nagrobki z XIXw.

Pora przestać uważać Żuławy za krainę tranzytową "po drodze na wybrzeże". Krajobrazy, liczne ślady oryginalnej kultury i zabytki hydrotechniczne wystarczą, by miejsce to stało się celem wycieczek.